Polska w ChRL

Położenie geograficzne:

Chińska Republika Ludowa jest największym terytorialnie państwem Azji, którego powierzchnia wynosi 9 597 tys. km². Kraj ten ma 14,5 tys. km wybrzeża i najdłuższą na świecie łączną długość granic lądowych: 22 117 km. ChRL graniczy z Afganistanem, Królestwem Bhutanu, Indiami, Kazachstanem, Koreańską Republiką Ludowo-Demokratyczną, Kirgistanem, Laotańską Republiką Ludowo-Demokratyczną, Mongolią, Republiką Związku Mjanmy, Nepalem, Islamską Republiką Pakistanu, Federacją Rosyjską, Tadżykistanem i Socjalistyczną Republiką Wietnamu.

Chiny są państwem unitarnym, a ich terytorium dzieli się na: 22 prowincje, 5 regionów autonomicznych, 4 miasta wydzielone (Chongqing, Pekin, Szanghaj, Tianjin) oraz 2 specjalne regiony administracyjne (Hongkong i Makao). Ukształtowanie terenu ChRL jest bardzo zróżnicowane. Od nizin i niewysokich gór na wschodzie kraju po wyżyny i wysokie pasma górskie (Himalaje) na południowym zachodzie. W północno-wschodniej części kraju leży rozległa Nizina Mandżurska, a na północnym-zachodzie Pustynia Gobi. Państwo Środka jest zdominowane przez dorzecza dwóch rzek: Jangcy oraz Rzeki Żółtej (Huang He).

Ludność:

Liczba ludności ChRL w 2023 roku wynosiła 1,40 mld i zmniejszyła się o ponad 2 mln osób w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Prowincjami o największej liczbie ludności są: Guangdong (126 mln mieszkańców), Shandong (101 mln mieszkańców) oraz Henan (99 mln mieszkańców), Jiangsu (84 mln mieszkańców), Syczuan (83 mln mieszkańców), Hebei (74 mln mieszkańców). Około 91% populacji należy do grupy etnicznej Han. Pozostałe 9% (ponad 125 mln osób) to przedstawiciele 55 mniejszości etnicznych. Mieszkańcy miast stanowią 66,16 % populacji.

Stolica:

Stolicą państwa jest Pekin (Beijing).

Języki urzędowe:

Językami urzędowymi jest mandaryński, języki mniejszości etnicznych w poszczególnych regionach kraju, angielski w Hongkongu oraz portugalski w Makao.

Warunki klimatyczne

Terytorium ChRL położone jest w 3 strefach klimatycznych: zwrotnikowej (południowo-wschodnia część kraju), podzwrotnikowej (część wschodnia, centralna oraz zachodnia) oraz umiarkowanej o przewadze klimatu kontynentalnego (część północna i północno-wschodnia). Temperatury wiosną wahają się od 10 do 22°C, latem nie są niższe niż 22°C, jesienią mieszczą się w przedziale 10 – 22°C, a zimą spadają poniżej –10°C.

Główne bogactwa naturalne

Do najważniejszych bogactw naturalnych ChRL należą: antymon, aluminium, boksyty, cyna, cynk, diamenty, fosforyty, gaz ziemny, grafit, kaolin, łupki bitumiczne, magnetyt, mangan, miedź, molibden, ołów, ropa naftowa, rtęć, ruda uranu, ruda żelaza, sól kamienna, wanad, wolfram, węgiel kamienny, złoto.

System walutowy, kurs i wymiana

Walutą ChRL jest juan (lub renminbi - RMB). Jeden juan (lub kuai) dzieli się na 10 jiao (lub mao), oraz na 100 fenów (1 CNY = 10 jiao = 100 fen). W obiegu znajdują się banknoty o nominałach 1, 2 i 5 jiao, a także 1, 5, 10, 20, 50 i 100 juanów oraz monety 1, 2 i 5 fen oraz 1 i 5 jiao oraz 1 yuan. Waluta chińska jest częściowo wymienialna, a Ludowy Bank Chin prowadzi politykę płynnego kursu regulowanego, z dopuszczalnym dziennym zakresem wahań +/- 2%.  Średni kurs wymiany RMB w stosunku do złotego polskiego z dnia 31 grudnia 2023 r. wyniósł 1 CNY = 0,55 PLN. Średni kurs Ludowego Banku Chin głównych walut (stan na 01.02.2024 r.) wynosi:

• 1 PLN = 1,78 RMB
• 1 USD = 7,22 RMB
• 1 EUR = 7,76 RMB
• 1 GBP = 8,96 RMB
• 100 JPY = 4,77 RMB

Religia

ChRL jest państwem świeckim z wysokim wskaźnikiem ateistów. Do tradycyjnych chińskich religii należą: konfucjanizm (będący systemem etyczno-filozoficznym), taoizm oraz buddyzm. Ponadto szacunkowo 1,5% społeczeństwa stanowią muzułmanie, ok. 1,5% protestanci, ok. 1% katolicy, w tym 0,4% wyznawcy patriotycznego kościoła narodowego, a ok. 0,6% wyznawcy kościoła podziemnego uznającego zwierzchnictwo papieża.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy w 2024 roku

1 stycznia – Nowy Rok

9-17 lutego – Księżycowy Nowy Rok

4-6 kwietnia – Święto Qingming (Święto Sprzątania Grobów)

29 kwietnia-3 maja – Święto Pracy

10 czerwca – Święto Smoczych Łodzi

15-17 września – Święto Środka Jesieni

1-6 października – Święto Narodowe

Infrastruktura transportowa

Lotniska

Na terytorium ChRL znajduje się 258 cywilnych portów lotniczych, a liczba chińskich miast mających regularne połączenia lotnicze wynosi 239.  Chińskie porty lotnicze obsłużyły w 2023 r. 619 mln pasażerów (590 mln loty krajowe, 29 mln loty międzynarodowe) przy czym 38 lotnisk obsłużyło ponad 10 mln pasażerów – ostatnie dane za pandemiczny 2022 r. wskazywały przewiezienie 440 mln pasażerów. Największymi portami lotniczymi w Chinach są lotniska: Beijing Capital, Shanghai Pudong, Guangzhou Baiyun, Chengdu Shuangliu, Shenzhen Bao’an.

Koleje
W 2023 r. sieć kolejowa ChRL liczyła 159 tys. km (wzrost o 5 tysięcy km w rok), w tym ponad 45 tys. km stanowiły koleje dużych prędkości. Do 2035 r. planowane jest połączenie kolejowe wszystkich miast do 200 tys. mieszkańców, a do 500 tys. koleją wysokich prędkości – będzie to oznaczało rozbudowę istniejącej sieci do 200 tys. km.

Drogi

W 2023 r. spośród 6 mln km dróg, 177,3 tys. km stanowiły drogi ekspresowe i autostrady. 
Sieć drogową kraju tworzą różne kategorie dróg, a mianowicie drogi krajowe, prowincjonalne, powiatowe i gminne.

Rurociągi

Łączna długość ropociągów i gazociągów w Chinach wynosi ok. 134,4  tys. km, przy czym w budowie znajduje się kolejne 30 tys. km. Zużycie gazu w 2023 r. wyniosło 385,6 mld metrów sześciennych.
Chińskie projekty rurociągów mają na celu wsparcie wzrostu dostaw gazu w kraju z pięciu różnych źródeł: Centralnej Azji, Rosji, Zatoki Bengalskiej, zasobów krajowych oraz wydobywanych z pokładów węgla.

Po oddaniu dwunastu nowych terminali do importu LNG Chiny posiadają ich 18 (bez zmian w 2023 r.) rywalizując od dostawy gazu z Bliskiego Wschodu, Australii, USA oraz Afryki.

Porty i szlaki wodne

W 2023 r. wolumen towarów obsługiwanych w przez porty w ciągu roku wyniósł 14,2 mld ton (dane za okres styczeń-październik 2023).

Główne porty morskie w ChRL w 2023 r. (2023 dane za 10 miesięcy nowe mają być po chińskim nowym roku)

ChRL posiada około 2 tys. portów morskich, z czego 132 jest dostępnych dla obcych bander. Chiny posiadają rozwiniętą, liczącą ok. 128  tys. km sieć szlaków żeglugi śródlądowej, na którą składają się rzeki oraz liczne systemy kanałów.

Obowiązek wizowy

15 marca 2023 r. konsulaty chińskie na świecie przywróciły możliwość uzyskania wszystkich typów wiz. Skontaktuj się z instytucją zapraszającą oraz Ambasadą ChRL w Polsce w celu uzyskania szczegółowych informacji dotyczących uzyskania zaproszenia oraz wizy umożliwiającej wjazd do Chin.

Pobyt w ChRL

Zgodnie z Ustawą o Administracji Wjazdowej i Wyjazdowej Chińskiej Republiki Ludowej (Exit and Entry Administration Law – 中华人民共和国出境入境管理法) z 2012 r., cudzoziemcy są objęci obowiązkiem zarejestrowania się w organach bezpieczeństwa publicznego w miejscu zamieszkania w ciągu 24 godzin od przyjazdu. W razie zmiany miejsca pobytu w Chinach należy się zameldować w nowym miejscu. Powyższe zasady dotyczą także podróży turystycznych.

Jeśli przebywasz w hotelu – obowiązek dokonania formalności meldunkowych spoczywa na hotelu. Hotel przekaże informację o Twoim przyjeździe chińskim organom.

Jeśli przebywasz w innym miejscu niż hotel, np. wynajmujesz mieszkanie, przebywasz z rodziną – cudzoziemcy lub osoby udostępniające im lokal mieszkalny mają obowiązek dokonać zameldowania w organach bezpieczeństwa publicznego w miejscu zamieszkania. W praktyce oznacza to najczęściej konieczność udania się na właściwy terytorialnie posterunek policji. Na posterunku policji możesz zostać poproszony/a o przedstawienie dokumentów uzupełniających, np. umowy najmu.

Jeśli się nie zameldujesz – organ bezpieczeństwa publicznego udzieli Ci upomnienia, zgodnie z prawem może też nałożyć na Ciebie karę grzywny w wysokości maksymalnie 2000 CNY.

Ustrój polityczny

Zgodnie z konstytucją z 1982 roku ChRL jest socjalistyczną republiką ,,demokratycznej dyktatury ludowej”, której system opiera się na sojuszu robotniczo-chłopskim. W preambule pojawia się zapis o wielopartyjnym systemie współpracy i konsultacji politycznej pod przywództwem KPCh. Oficjalna ideologia państwowa opiera się na marksizmie-leninizmie, maoizmie, teorii Deng Xiaopinga, Zasadzie Trzech Reprezentacji (Jiang Zemina), koncepcji naukowego rozwoju (Hu Jintao) oraz myślach Xi Jinpinga o nowej erze socjalizmu o chińskiej specyfice. Naczelnymi organami władzy państwowej są: Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych (OZPL), Przewodniczący ChRL, Rada Państwowa i Centralna Komisja Wojskowa.

Władza ustawodawcza

Najwyższym organem władzy ustawodawczej jest OZPL, które jest jednoizbowym parlamentem. Jego kadencja wynosi 5 lat, a w skład wchodzą deputowani wybierani w wyborach pośrednich przez zgromadzenia ludowe prowincji, regionów autonomicznych, miast wydzielonych, specjalnych administracyjnych regionów i armii. Liczba deputowanych nie jest stała – na początku każdej kadencji ustala ją Stały Komitet OZPL, przy czym górna granica wynosi 3.000 osób. Przedstawiciele mniejszości etnicznych mają zagwarantowaną pewną liczbę miejsc, na ogół oscyluje ona wokół 13-14% ogólnej liczby parlamentarzystów. Wśród właściwości OZPL należy wskazać kompetencje legislacyjne: uchwalanie ustawy zasadniczej i jej zmiana, uchwalanie ustaw zwykłych, zatwierdzenie planu rozwoju społeczno-gospodarczego oraz budżetu. Ponadto OZPL mianuje i odwołuje członków najwyższych organów państwa i sprawuje nad nimi kontrolę. Najważniejszym organem OZPL jest Stały Komitet, który posiada szerokie kompetencje, tj. dokonywanie wykładni konstytucji i ustaw, oraz prawo do uchylania niezgodnych z konstytucją aktów Rady Państwowej.

Władza wykonawcza

• Przewodniczący ChRL, wybierany przez OZPL, jest głową państwa i jego najwyższym przedstawicielem na zewnątrz (bywa określany mianem prezydenta). Jego kadencja wynosi 5 lat z możliwością reelekcji. Xi Jinping piastujący obecnie stanowisko Przewodniczącego ChRL skupia w swoim ręku również stanowisko Sekretarza Generalnego KPCh i Przewodniczącego Centralnej Komisji Wojskowej.
• Rada Państwowa jest głównym organem wykonawczym ChRL (rządem). W jej skład wchodzą: premier, wicepremierzy, radcy stanu, ministrowie, przewodniczący komitetów, Kontroler Generalny i Sekretarz. Na wniosek Przewodniczącego ChRL OZPL wybiera Premiera. Konstytucja określa kompetencje Rady Państwowej. Organ ten sprawuje kontrolę nad administracją wszystkich szczebli, na podstawie konstytucji i ustaw wydaje przepisy administracyjne, decyzje oraz zarządzenia, posiada również inicjatywę ustawodawczą. Ciąży na niej także odpowiedzialność za wcielanie w życie uchwalonych przez OZPL ustaw (m.in. budżetu), planów rozwoju społeczno-ekonomicznego oraz polityki KPCh. Rada prowadzi politykę zagraniczną. W skład struktur Rady Państwowej wchodzą: Kancelaria (pod kierownictwem Sekretarza), 20 ministerstw, 3 komitety, Urząd Kontroli, a także Ludowy Bank Chin. Oprócz ministerstw i komisji Radzie Państwowej podlegają także liczne organizacje, instytucje i urzędy takie jak agencja prasowa Xinhua, administracja celna, czy akademie naukowe.
• Centralna Komisja Wojskowa (CKW) kieruje siłami zbrojnymi państwa. Na jej czele stoi wybierany przez OZPL Przewodniczący. Na jego wniosek parlament wybiera wiceprzewodniczących i członków CKW. Państwowa CKW ma swój odpowiednik w strukturach Komunistycznej Partii Chin.

Struktura administracji gospodarczej 

W ChRL można wyróżnić dwa piony struktury administracji gospodarczej: rządowy (podległy bezpośrednio lub pośrednio Radzie Państwowej) oraz pion partyjno-parlamentarny. Władze lokalne, szczególnie w specjalnych strefach ekonomicznych, tworzą swą własną administrację gospodarczą.

a) Pion rządowy:

• Ministerstwa i komisje podległe Radzie Państwowej, m.in.: Państwowa Komisja Rozwoju i Reform, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Handlu, Ministerstwo Przemysłu i Technologii Informatycznych, Ministerstwo Transportu, Ministerstwo Nauki i Technologii, Ministerstwo Ekologii i Środowiska, Ministerstwo Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, Ludowy Bank Chin;
• Specjalne organizacje bezpośrednio podległe Radzie Państwowej: Komisja Nadzoru Mienia Skarbu Państwa;
• Organizacje bezpośrednio podległe Radzie Państwa: Dyrekcja Lasów Państwowych; Główny Urząd Ceł, Państwowy Urząd Podatkowy, Urząd ds. Bezpieczeństwa Pracy, Biuro ds. Własności Intelektualnej;
• Biura administracyjne podległe Radzie Państwowej: Biuro Rady Państwa ds. Hongkongu i Makao;
• Instytucje bezpośrednio podległe Radzie Państwowej: Główny Urząd Nadzoru i Zarządzania Rynkiem, Komisja Nadzoru Bankowego i Ubezpieczeń, Komisja Nadzoru Rynku Papierów Wartościowych, Państwowy Urząd ds. Zbóż;
• Biura i komisje podległe ministerstwom i komisjom: Państwowa Dyrekcja Monopolu Tytoniowego, Państwowy Urząd Komunikacji Pocztowej i Telefonicznej, Państwowa Komisja ds. Wymiany Międzynarodowej.

b) Pion partyjno-parlamentarny:

• Komitet Finansowo-Gospodarczy OZPL;
• Komitet Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych OZPL;
• Komitet ds. Rolnictwa i Terenów Wiejskich OZPL

Sądownictwo gospodarcze

Na mocy Ustawy organicznej sądów ludowych Chińskiej Republiki Ludowej (ang. Organic Law of the People’s Courts) z dnia 1 stycznia 1980 roku oraz Konstytucji ChRL z 1982 roku system sądowniczy charakteryzuje się czterema szczeblami: (i) Najwyższy Sąd Ludowy – nadzorujący pracę niższych szczebli oraz sądy powszechne na trzech szczeblach lokalnych: (ii) prowincjonalnym, (iii) powiatowym oraz (iv) gminnym. Są to sądy pierwszej instancji prowadzące sprawy gospodarcze, kryminalne, cywilne. Dodatkowo działają sądy specjalnego przeznaczenia (militarne, transportu kolejowego, transportu wodnego oraz zasobów leśnych). Aspekty gospodarcze (wewnętrzne i zagraniczne relacje gospodarcze, określenie statusu prawnego podmiotów gospodarczych, prawa własności, prawo spółek, zagraniczne podmioty gospodarcze itp.) są regulowane w Kodeksie Cywilnym.

W czerwcu 2018 r. Najwyższy Sąd Ludowy powołał Międzynarodowy Sąd Handlowy Chin (China International Commercial Court) do orzekania w międzynarodowych sprawach handlowych. Znajduje się on w Shenzhen w prowincji Guangdong. Kolejny sąd tego typu został powołany w Xi'an w prowincji Shaanxi. Działania obydwu sądów koordynuje Czwarty Wydział Cywilny Naczelnego Sądu Ludowego. Orzeczenia wydawane przez Międzynarodowy Sąd Handlowy Chin są ostateczne, wiążące dla stron oraz mają skutek prawny.

W listopadzie 2020 r., za zgodą Najwyższego Sądu Ludowego, w Suzhou Industrial Park został uruchomiony Międzynarodowy Sąd Handlowy Suzhou (Suzhou International Commercial Court), który jest pierwszym międzynarodowym sądem handlowym powołanym przez sąd lokalny.

Obecnie funkcjonują cztery sądy dedykowane sprawom związanym z własnością intelektualną (IP Court). Działają one w Pekinie, Kantonie, Szanghaju i od niedawna – w Haikou na Hajnanie.
Jurysdykcja sądów własności intelektualnej obejmuje sprawy cywilne i administracyjne z zakresu własności intelektualnej związane z kwestiami patentów, nowych odmian roślin (NVP), tajemnic handlowych, znaków towarowych.

Sąd Gospodarczy Specjalnego Regionu Administracyjnego Hongkongu

Sąd Gospodarczy w Hongkongu ma formę listy zwanej Listą Handlową i Arbitrażową, z której sprawy handlowe i arbitrażowe są trafiają do Pierwszej Instancji Sądu Najwyższego. 

Poza sprawami arbitrażowymi, nad którymi Sąd sprawuje jurysdykcję nadzorczą (w tym uznawanie i wykonywanie orzeczeń arbitrażowych), sprawy obejmują spory z zakresu obrotu gospodarczego, usług bankowych i finansowych i ubezpieczeń.
​​​​​​

Wzrost gospodarczy

Gospodarka chińska przez wiele lat była jedną z najszybciej rozwijających się gospodarek na świecie. Od 1978 roku, kiedy rozpoczęto reformy gospodarcze, Chiny przeszły proces transformacji z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki określanej „gospodarką rynkową o chińskiej specyfice”. Średnie tempo wzrostu gospodarczego w okresie reform wynosiło ponad 10%. W 2010 r. Chiny wyprzedziły Japonię i stały się drugą największą gospodarką na świecie pod względem nominalnej wartości PKB.

Chińska gospodarka od kilku lat notuje jednak spowolnienie. Niższe tempo wzrostu PKB wpisuje się w zapowiadane przez chińskie władze procesy związane z transformacją gospodarczą i stopniowe odejście od rozwoju opartego na inwestycjach infrastrukturalnych, produkcji przemysłowej i eksporcie. Kluczowymi czynnikami pobudzania wzrostu gospodarczego (tzw. wzrostu wysokiej jakości) ma być rozwój sektora usług, pobudzenia konsumpcji wewnętrznej, innowacyjności oraz prywatnej przedsiębiorczości. Transformacja ta została jednak zaburzona przez pandemię COVID-19 i trwające niemal 3 lata ograniczenia gospodarcze i społeczne oraz utrudnienia w przekraczaniu granic.

Po raz ostatni Chiny odnotowały dwucyfrowy wzrost PKB (10,6%) w 2010 roku. W kolejnych latach z roku na rok tempo wzrostu gospodarczego było coraz niższe. W kończącym erę pandemiczną 2022 roku, PKB ChRL wzrósł zaledwie o 3%, co było najniższym wynikiem zanotowanym od niemal trzech dekad. Na sytuację gospodarczą Państwa Środka poza pandemią Covid-19 rosnący wpływ miały czynniki międzynarodowe takie jak rosyjska inwazja na Ukrainę, wzrost napięć politycznych i gospodarczych z USA i UE oraz klęski klimatyczne – np. powtarzające się susze w dorzeczu Jangcy czy powodzie w północnych Chinach. W roku 2023 odnotowane zostało pobudzenie chińskiej gospodarki, która miała stać się ponownie jednym z liderów wzrostu. Według danych upublicznionych przez chińską administrację, PKB Państwa Środka wzrosło w tymże roku o 5,2% osiągając założony cel około 5% wzrostu rocznie. Należy zaznaczyć, że tempo wzrostu chińskiej gospodarki nie maskuje piętrzących się problemów strukturalnych (kwestii demograficznych, kryzysu na rynku nieruchomości czy też bezrobocia młodej populacji).

Polityka gospodarcza

Aktualna polityka gospodarcza rządu jest determinowana przede wszystkim: (1) założeniami XIV Planu Pięcioletniego na lata 2021-2025; (2) postanowieniami XIX Zjazdu Komunistycznej Partii Chin (KPCh) z 2022 roku, posiedzeń plenarnych Komitetu Centralnego KPCh oraz rocznym programem pracy rządu przyjmowanym na odbywających się w marcu corocznych sesjach Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych (3) polityką wzrostu wysokiej jakości.

W 2021 r. rozpoczęto projekcję dwóch nowych koncepcji gospodarczych – „podwójnej cyrkulacji” oraz „wewnętrznego obiegu”, które mają zwiększyć odporność ekonomiczną państwa na czynniki zewnętrzne i służyć do ochrony rynku wewnętrznego. Dodatkowo celem tych dwóch aktywności jest jak najszybsze zmniejszenie uzależnienia od zagranicznej technologii i importowanych zasobów oraz przyśpieszenie modernizacji przemysłu i innowacji technologicznych. 

Główne sektory gospodarki

Rolnictwo

W gospodarce chińskiej rolnictwo odgrywa wciąż ważną rolę, gdyż zatrudnionych w nim jest 24,1% osób aktywnych zawodowo, zaś produkcja rolna odpowiada za 7,1% PKB. W 2023 r. całkowita powierzchnia upraw w Chinach wynosiła 1,28 mln km², z czego głównymi uprawami były: kukurydza, ryż, pszenica, rzepak, soja, bawełna. Chiny są największym producentem na świecie. Pozostałe uprawy, w produkcji których Chiny zajmują pierwsze miejsce (wg danych FAO), to uprawy: ryżu, ziemniaków, jabłek, herbaty, tytoniu, pszenicy, truskawek, gruszek, winogron, czosnku i warzyw. 
Chiny są również jednym z największych na świecie producentów produktów pochodzenia zwierzęcego. Kwestie bezpieczeństwa żywnościowego stanowią jeden z kluczowych elementów chińskiej polityki zagranicznej i gospodarczej.

Sektor wydobywczy

W Chinach znajdują się bogate zasoby surowców mineralnych, wydobywanych w kilkunastu tysiącach kopalń. W sektorze wydobywczym pracuje ok. 2,7% ogółu zatrudnionych (ujętych w statystykach jako pracownicy przemysłowi), a udział sektora w PKB wynosi ok. 2,5%.  Na terenie ChRL potwierdzono występowanie 173 surowców, w tym 13 energetycznych, 59 metalicznych, 95 niemetalicznych oraz 6 gazowych lub wodnych.  Większość surowców występuje w ilościach, które zaspokajają popyt wewnętrzny i mogą być również eksportowane. Niemniej niektóre z surowców, zwłaszcza ropa naftowa, gaz, wysokiej jakości rudy żelaza, potas, czy rudy miedzi muszą być importowane w celu zaspokojenia popytu wewnętrznego.

W przypadku surowców energetycznych, Chiny są największym na świecie producentem węgla (4,61 mld ton w 2023 r.), szóstym na świecie producentem ropy naftowej (208 mln ton) i czwartym na świecie producentem gazu ziemnego (230 mld m³ przy konsumpcji 394 mld m³). Chiny są największym na świecie producentem niektórych surowców mineralnych i niemineralnych oraz metali m.in. stali, żelaza, złota, aluminium, cynku, magnezytu, ołowiu, cementu oraz metali ziem rzadkich. 

Produkcja przemysłowa

Chiny są największym wytwórca produktów na świecie – odpowiadają za ok. 28% globalnej produkcji przemysłowej. W sektorze produkcji przemysłowej w Chinach zatrudnionych jest ok. 28,8% ogółu zatrudnionych, a jego udział w PKB wynosi ok. 38,3%. Chiny są preferowaną bazą produkcyjną dla wielu korporacji międzynarodowych, ze względu na konkurencyjny i zorientowany na eksport sektor przetwórstwa przemysłowego. Ponad połowa towarów przemysłowych eksportowanych z Chin jest produkowana przez przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym. 

Wśród wiodących gałęzi przemysłu chińskiej gospodarki można wskazać: przemysł elektroniczny i telekomunikacyjny, motoryzacyjny oraz chemiczny. Chiny dominują również na rynku produktów gospodarstwa domowego oraz w sektorze włókienniczym. Okres pandemii COVID-19 doprowadził jednak do zaburzeń w sektorze produkcyjnym i transportowym, tendencja ta została wzmocniona wraz z rosyjską nielegalną inwazją na Ukrainę oraz przez wzrost napięć na Morzu Czerwonym i na Bliskim Wschodzie.

Sektor usług

Usługi są najważniejszym sektorem chińskiej gospodarki. W 2023  r. sektor ten zatrudniał ok. 47,1 ogółu zatrudnionych, a jego udział w tworzeniu PKB wyniósł 54,6%. Wśród głównych podsektorów sektora usług największe znaczenie odgrywają: handel detaliczny i hurtowy, usługi finansowe, sprzedaż i wynajem nieruchomości, transport, magazynowanie, usługi kurierskie i pocztowe, usługi telekomunikacyjne i informatyczne oraz tworzenie oprogramowania, leasing i usługi dla biznesu, hotele i gastronomia.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Źródło: Opracowanie Ambasady RP w Pekinie na podstawie danych: Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Państwowego Biura Statystycznego ChRL oraz Ministerstwa Handlu ChRL.

Handel zagraniczny

Całkowita wartość chińskiego importu i eksportu towarów w 2023 r. wyniosła 5,94 bln USD. Eksport wyniósł 3,38 bln USD a import 2,56 bln USD. W 2023 r. nadwyżka w obrotach towarowych z zagranicą wyniosła 820 mld USD.

W 2023 r. według danych Generalnej Administracji Celnej ChRL największym partnerem handlowym Chin był ASEAN z łącznymi obrotami handlowymi na poziomie 911,7 mld USD (eksport wyniósł 523,6 mld USD, a import 388 mld USD), na drugim miejscu znajdowała się UE z obrotami 782,9 mld USD (eksport do UE wyniósł 501,2 mld USD, a import z UE – 281,7 mld USD), a trzecim partnerem handlowym pozostają Stany Zjednoczone z obrotami wielkości 664,4 mld USD (eksport wyniósł 500,2 mld USD, a import 164,1 mld USD). Na kolejnych miejscach plasują się Rep. Korei, Japonia i Tajwan.

W strukturze towarowej eksportu z Chin dominują wyroby przemysłowe (ok. 94%), przy niewielkim udziale artykułów rolno-spożywczych oraz surowców. Najważniejszymi towarami eksportowymi są: maszyny i urządzenia mechaniczne i elektroniczne, tekstylia, odzież i obuwie oraz produkty przemysłu chemicznego, metale i wyroby z metali. Jednym z nowych silników eksportowych chińskiej gospodarki w 2023 r. stały się pojazdy elektryczne, których eksport osiągnął poziom 5,4 mln sztuk.

Najważniejsze towary importowane przez Chiny to ropa naftowa, maszyny i urządzenia mechaniczne, układy scalone, ruda żelaza, gaz ziemny, ruda miedzi oraz artykuły rolno spożywcze.

Inwestycje zagraniczne

Według danych Państwowego Biura Statystycznego ChRL, w 2023 r. napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Chin wyniósł zaledwie 33 mld USD (spadek o 82%w porównaniu z 189,1 mld USD w 2022 r.). Najwięcej zagranicznych inwestycji bezpośrednich ulokowano w sektorach produkcji przemysłowej w tym chemicznej, branży automotive oraz w sektorze usług biznesowych. Według danych Państwowego Biura Statystycznego ChRL, w 2023 r. szacunkowa wartość chińskich inwestycji za granicą (w sektorze niefinansowym) wyniosła 140,1 mld USD.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Chińska Republika Ludowa jest członkiem następujących organizacji: Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych (AIIB), Azjatycki Bank Rozwoju, Nowy Bank Rozwoju BRICS, Afrykański Bank Rozwoju (jako członek spoza regionu), Organizacja Współpracy Gospodarczej Azja-Pacyfik (APEC), Rada Antarktyczna (jako obserwator), ASEAN (ChRL jest tzw. partnerem dialogowym ASEAN oraz uczestniczy w spotkaniach grup ASEAN+1 oraz ASEAN+3), Bank Rozliczeń Międzynarodowych (BIS), Karaibski Bank Rozwoju, Organizacji ds. Rolnictwa i Żywności (FAO), Grupa G-24 (jako obserwator) oraz G-77, Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej, Bank Światowy (wraz z IFC, IDA oraz MIGA), Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOiR), Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego, Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa (IFAD), Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO), Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO), Południowoazjatycki Związek Współpracy Regionalnej (SAARC jako obserwator), Szanghajska Organizacja Współpracy (SCO), Organizacja Narodów Zjednoczonych, Światowa Organizacja Celna (WCO), Światowa Organizacja ds. Praw Własności Intelektualnej (WIPO), Światowa Organizacja Handlu (WTO). Ponadto Chiny uczestniczą w pracach G20, APEC oraz ASEM.

Chiny mają zawarte 22 porozumienia o wolnym handlu: z ASEAN, Hongkongiem, Makao, Tajwanem (Economic Cooperation Framework Agreement), Pakistanem, Chile, Nową Zelandią, Singapurem, Peru, Kostaryką, Islandią, Szwajcarią, Republiką Korei, Australią, Gruzją, Malediwami, Mauritiusem, Kambodżą, Nikaraguą, Ekwadorem, Republiką Serbską oraz Regionalnego Wszechstronnego Partnerstwa Gospodarczego (RCEP z państwami ASEAN, Australią, Indiami, Republiką Korei, Japonią i Nową Zelandią). W trakcie negocjacji są umowy o wolnym handlu z Radą Współpracy Państw Zatoki Perskiej, Norwegią, Sri Lanką, Izraelem, Mołdawią, Hondurasem, Panamą, Autonomią Palestyńską, trójstronnej umowy o wolnym handlu Chiny-Japonia-Korea. Ponadto Chiny są w trakcie negocjacji dwustronnej umowy inwestycyjnej z Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Pandemia COVID-19 w latach 2019-22 doprowadziła do zmian w strukturze relacji między ChRL a Unią Europejską. UE przestała w 2022 r. być największym partnerem handlowym Chin. Jednocześnie w 2020 r. Chiny po raz pierwszy wyprzedziły Stany Zjednoczone zostając największym partnerem handlowym UE. Wartość wzajemnego handlu towarami w 2023 r. wyniosła 782,9 mld USD. Chiński eksport do Unii w 2023 r. wart był 501,2 mld USD, a import 281,7 mld USD.

Wzajemna wymiana handlowa stanowi bardzo ważną część współpracy pomiędzy UE a Chinami, choć wzrost napięć geopolitycznych w ostatnich latach doprowadził do rozpoczęcia prac nad rewizją niektórych form stosunków UE-Chiny. UE traktuje Chiny jednocześnie jako partnera do współpracy i negocjacji, konkurenta gospodarczego i rywala systemowego (szczegóły dot. polityki UE wobec ChRL: https://www.eeas.europa.eu/eeas/eu-china-relations-factsheet_en). Do głównych zadań, jakie stawia sobie UE w sferze współpracy należą:

• Wzmocnienie relacji z Chinami dzięki wykorzystaniu możliwości wynikających z otwierania się Chin na świat
• Praktyczne zaangażowanie we wspieranie Chin w procesie reform dla wspólnych korzyści w dwustronnej współpracy w takich dziedzinie gospodarki handlu i inwestycji, spraw społecznych, ochrony środowiska, etc.
• Promocja wzajemności i uczciwej konkurencji na wszystkich płaszczyznach współpracy
• Realizacja inicjatyw w zakresie połączeń (connectivity) infrastrukturalnych, handlowych, cyfrowych i ludzkich pomiędzy Europą i Chinami
• Współpraca na rzecz wzmocnienia ładu międzynarodowego, zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa międzynarodowego

Podstawowym dokumentem prawnym określającym wzajemną współpracę jest „EU-China Trade and Cooperation Agreement” z 1985 roku. Rozpoczęto również negocjacje nowej umowy Partnership and Cooperation Agreement (PCA). W październiku 2006 roku mając na uwadze kwestie handlowe oraz inwestycyjne przygotowano strategię „EU-China Trade and Investment Competition and Partnership”, której celem jest osiągnięcie wzajemnie korzystnych warunków wymiany. W strategii położono nacisk na korzyści płynące z otwarcia rynków, czy zwiększania konkurencyjności, jak również potrzeby wsparcia dla podmiotów z UE prowadzących działalność w Chinach oraz działania na rzecz zwiększenia znajomości specyfiki rynku chińskiego. W listopadzie 2013 r. podczas szczytu Unia Europejska – Chiny przyjęto dokument „EU-China 2020 Strategic Agenda of Cooperation”, która wyznacza cele i program współpracy do 2020 r. Również w listopadzie 2013 r. rozpoczęto negocjacje dwustronnej umowy inwestycyjnej, która ma obejmować nie tylko ochronę wzajemnych inwestycji, ale również zwiększać dostęp do rynku. W czerwcu 2016 r. Komisja Europejska przedstawiła dokument prezentujący elementy nowej strategii UE wobec Chin. Jej aktualizacja miała miejsce w marcu 2019 r., kiedy to Komisja Europejska opublikowała dokument pt. EU-China: A Strategic Outlook. W stanie zawieszenia po nałożeniu przez ChRL sankcji na niektórych członków PE  znajduje się Wszechstronne Porozumienie Inwestycyjne (CAI, Comprehensive Agreement on Investment) mające uregulować wzajemne zasady inwestowania.

Unia Europejska i Chiny prowadzą szereg dialogów sektorowych obejmujących ponad 20 dziedzin współpracy (m.in. ochrona środowiska, nauka i technika, polityka przemysłowa, konkurencja, kultura i edukacja).

Wśród najważniejszych formatów spotkań należy wymienić:

• szczyt UE-Chiny: spotkanie na szczeblu prezydenckim na temat wzmocnienia koordynacji polityki w wielu kwestiach, w tym w handlu;
• Dialog Wysokiego Szczebla UE-Chiny na temat gospodarki i handlu:
• Wspólny Komitet ds. Handlu: coroczne spotkanie na szczeblu ministerialnym oraz;
• Dialog w sprawie polityki handlowej i inwestycyjnej: spotkanie dyrektorów generalnych;
• Grupa Robocza ds. Gospodarki i Handlu: dyskusje między ekspertami.

W dziewięciu chińskich miastach (Pekin, Nankin, Szanghaj, Shenyang, Kanton, Shenzhen, Chengdu, Chongqing, Tianjin) ma swoje biura Izba Handlowa Unii Europejskiej w Chinach.

Gospodarcze umowy dwustronne

• 3 lipca 2018 r. umowa podpisana przez Ministra Rolnictwa Jana Ardanowskiego i chińskiego Ministra Generalnej Administracji Celnej Chin Ni Yuefeng o eksporcie polskiego drobiu, ikry pstrąga i łososia.
• 12 lipca 2017 r. w Pekinie podpisano Memorandum o współpracy pomiędzy Ministrem Energii Rzeczpospolitej Polskiej a Państwowym Urzędem Energii Chińskiej Republiki Ludowej w dziedzinie pokojowego wykorzystania energii jądrowej
• 12 maja 2017 r. w Pekinie podpisano Umowę między Rządem Rzeczpospolitej Polskie a Rządem Chińskiej Republiki Ludowej o współpracy w dziedzinie turystyki
• 12 maja 2017 r. w Pekinie podpisano Memorandum o porozumieniu między Ministrem Środowiska Rzeczpospolitej Polskiej a Ministerstwem Zasobów Wodnych Chińskiej Republiki Ludowej w sprawie współpracy w dziedzinie gospodarki wodnej
• 12 kwietnia 2017 r. w Warszawie podpisano Memorandum o współpracy w dziedzinie elektromobilności (pojazdy elektryczne) pomiędzy Ministrem Energii Rzeczpospolitej Polskiej i Ministerstwem Przemysłu i Technologii Informacyjnych Chińskiej Republiki Ludowej
• 13 grudnia 2016 r. w Pekinie podpisano Memorandum o porozumieniu między Ministerstwem Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej Rzeczpospolitej Polskiej a Ministerstwem Transportu Chińskiej Republiki Ludowej w sprawie ustanowienia sekretariatu koordynującego współpracę morską pomiędzy Chinami i krajami Europy Środkowej i Wschodniej.
• 24 października 2016 r. w Gdańsku podpisano Memorandum o współpracy w dziedzinie gospodarki morskiej pomiędzy Ministerstwem Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej Rzeczpospolitej Polskiej a Ministerstwem Transportu Chińskiej Republiki Ludowej
• 20 czerwca 2016 r. w Warszawie podpisano Memorandum o porozumieniu między Polską Agencją Kosmiczną a Chińską Narodową Agencją Kosmiczną dotyczące współpracy w zakresie eksploracji kosmosu i wykorzystania przestrzeni kosmicznej w celach pokojowych
• 20 czerwca 2016 r. w Warszawie podpisano Memorandum o współpracy w zakresie ułatwień odpraw celnych między Służbą Celną Rzeczypospolitej Polskiej a Generalną Administracją Celną Chińskiej Republiki Ludowej
• 20 czerwca 2016 r. w Warszawie podpisano Wspólne oświadczenie w sprawie ustanowienia wszechstronnego strategicznego partnerstwa między Rzecząpospolitą Polską a Chińską Republiką Ludową
• 20 czerwca 2016 r. w Warszawie podpisano Memorandum o porozumieniu w sprawie planu współpracy dwustronnej między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Chińskiej Republiki Ludowej
• 20 czerwca 2016 r. w Warszawie podpisano Memorandum o porozumieniu między Ministerstwem Rozwoju Rzeczypospolitej Polskiej a Państwową Komisją Rozwoju i Reform Chińskiej Republiki Ludowej  w sprawie utworzenia Komitetu Sterującego do spraw Współpracy Przemysłowej
• 20 czerwca 2016 r. w Warszawie podpisano Umowę między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Chińskiej Republiki Ludowej w sprawie wzajemnego zwolnienia usług międzynarodowego przewozu lotniczego z opodatkowania podatkiem od wartości dodanej lub podatkiem o podobnym charakterze
• 20 czerwca 2016 r. w Warszawie podpisano Protokół w sprawie wymagań fitosanitarnych dla eksportu jabłek z Polski do Chin
• 20 czerwca 2016 r. w Warszawie podpisano Memorandum o porozumieniu o współpracy w zakresie kontroli poziomu substancji szkodliwych w mięsie drobiowym eksportowanym z Polski do Chin
• 26 listopada 2015 r. w Pekinie podpisano Memorandum o porozumieniu pomiędzy Rządem Chińskiej Republiki Ludowej a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej dotyczące wspólnego wspierania inicjatywy „Jeden Pas i Jeden Szlak”.
• 25 listopada 2015 r. w Pekinie podpisano Memorandum o porozumieniu pomiędzy Ministrem Sportu i Turystyki Rzeczypospolitej Polskiej  a Narodowym Urzędem ds. Turystyki Chińskiej Republiki Ludowej o współpracy w dziedzinie turystyki.
• 25 listopada 2015 r. w Pekinie podpisano Memorandum o porozumieniu pomiędzy Industrial and Commercial Bank of China i Bankiem Gospodarstwa Krajowego.
• 21 października 2015 r. w Tianjin podpisano porozumienie między Ministrem Środowiska Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Ziemi i Zasobów Naturalnych Chińskiej Republiki Ludowej w sprawie współpracy w dziedzinach geologii i górnictwa.
• 21 września 2015 r. w Warszawie podpisano porozumienie między Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi RP a Ministerstwem Rolnictwa Chińskiej Republiki Ludowej o współpracy w ramach Polsko-Chińskiego Centrum Nauki i Technologii Rolnej.
• 25 kwietnia 2012 r. w Warszawie podpisano umowę o współpracy w zakresie zrównoważonej infrastruktury.
• 25 kwietnia 2012 r. w Warszawie podpisano memorandum w sprawie promocji wymiany i współpracy małych i średnich przedsiębiorstw oraz memorandum o współpracy pomiędzy Polską Agencją Informacji i Inwestycji Zagranicznych oraz Biurem Rozwoju Przemysłu Ministerstwa Handlu Chin.
• 20 grudnia 2011 r w Pekinie podpisano oświadczenie o strategicznym partnerstwie między Polską i Chinami.
• W listopadzie 2004 r. zawarto porozumienie o współpracy w ramach Polsko-Chińskiego Centrum Nauki i Technologii Rolnej.
• W czerwcu 2004 r. w Warszawie podpisano umowę o współpracy gospodarczej.
• 29 września 2000 r. w Warszawie podpisano umowę o współpracy finansowej.
• W listopadzie 1997 r. w Pekinie podpisano umowę o współpracy w zakresie zapewnienia warunków zdrowotnych produktom pochodzenia zwierzęcego.
• W październiku 1996 r. w Warszawie podpisano umowę o współpracy w transporcie morskim.
• 15 grudnia 1995 r. w Pekinie zawarto porozumienie o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania badań, certyfikatów i znaków zgodności wyrobów.
• 13 kwietnia 1995 r. w Pekinie podpisano umowę o współpracy naukowo-technicznej.
• 22 września 1994 r. w Pekinie podpisano umowę fitosanitarną.
• 13 września 1993 r. w Warszawie podpisano umowę o stosunkach handlowych i gospodarczych.
• 7 czerwca 1988 r. w Pekinie podpisano umowę w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu oraz umowę w sprawie wzajemnego popierania i ochrony inwestycji.
• 20 czerwca 1986 r. w Pekinie podpisano umowę o cywilnej komunikacji lotniczej.
• 20 lipca 1954 r. podpisano umowę między rządem PRL i Centralnym Rządem Ludowym ChRL o współpracy technicznej i naukowo-technicznej. Na mocy umowy powołano Wspólną Stałą Komisję Współpracy Technicznej i Naukowo-Technicznej między PRL i ChRL. Komisja spotykała się na corocznych sesjach na przemian w stolicach obu krajów w celu zakreślenia podmiotów wymiany.
• 29 stycznia 1951 r. w Pekinie podpisano pierwszą umowę o wymianie towarowej i płatnościach pomiędzy dwoma krajami. W następnych latach rokrocznie podpisywano takie umowy na rok bieżący, na zmianę w obydwu stolicach. Tego samego dnia podpisano pierwsze porozumienie pocztowe i komunikacyjne, które unormowało połączenia telegraficzne, telefoniczne, pocztowe i komunikację radiową pomiędzy dwoma krajami oraz umowę międzyrządową o utworzeniu Polsko-Chińskiego Towarzystwa Maklerów Okrętowych „Chipolbrok”.

Dwustronna wymiana handlowa

W 2023 r. obroty towarowe Polski z Chinami (według danych GUS) osiągnęły wartość 50,1 mld euro (import 47,4 mld euro, eksport 3,1 mld euro). Po latach stałego wzrostu nastąpił pierwszy notowany spadek dynamiki wymiany handlowej oraz niewielkie zmniejszenie asymetrii relacji importu do eksportu z 17:1 do 15,29:1. Deficyt dwustronnej wymiany towarowej zmniejszył się i wyniósł 44,3 mld euro. Należy zaznaczyć, że Chiny pozostają 2. największym partnerem importowym Polski, lecz dopiero 22. rynkiem pod względem kierunku polskiego eksportu (spadek o 3 pozycje w 2023 r.). Polskie towary eksportowane do Chin to m.in. maszyny i urządzenia (silniki turboodrzutowe, turbośmigłowe, pompy powietrzne i sprężarki, maszyny do aut. przetwarzania danych, transformatory elektr., przekształtniki - 38,56% wartości eksportu); metale nieszlachetne – przede wszystkim miedź rafinowana (23,40% wartości eksportu); pojazdy, statki powietrzne i jednostki pływające (7,25% wartości eksportu); produkty przemysłu chemicznego lub przemysłów pokrewnych (chemikalia nieorganiczne, organiczne lub nieorganiczne związki metali szlachetnych, metali ziem rzadkich itp. – 4,81% wartości eksportu); przyrządy i aparatura, optyczne, fotograficzne, kinematyczne, pomiarowe, kontrolne (4,35% wartości eksportu); tworzywa sztuczne, kauczuk i produkty z nich (3,95% wartości eksportu); drewno (3,90% wartości eksportu); na dalszym miejscu znalazły się art. rolno-spożywcze – ok. 5,35% wartości eksportu (z tym, że w tę wartość wchodzą produkty z 4 grup klasyfikacyjnych: I - zwierzęta żywe, produkty pochodzenia zwierzęcego; II – produkty pochodzenia roślinnego; III – tłuszcze, oleje zwierzęce, roślinne, mikrobiologiczne; IV – gotowe art. spożywcze, alkohol, tytoń, napoje bezalkoholowe).

Import to przede wszystkim szeroko rozumiana elektronika (ponad 52% importu): części do kamer telewizyjnych oraz aparatury, smartfony i telefony komórkowe, części i akcesoria do laptopów, laptopy i notebooki, maszyny do odbioru, konwersji i transmisji lub regeneracji głosu, obrazu bądź innych danych. Polski import z Chin to także materiały i art. włókiennicze (8,56% wartości importu); przemysłowe różne (7,58% wartości importu); produkty przem. chemicznego lub przemysłów pokrewnych (5,71% wartości importu); metale nieszlachetne i art. z metali nieszlachetnych (5,53% wartości importu) i inne.

Wzajemne inwestycje

Wśród największych polskich firm działających w Chinach można wymienić: Selena (zakłady produkcyjne produktów chemii budowlanej, Foshan, Guangdong oraz Nantong, Jiangsu), Davis International (produkcja materiałów obiciowych do mebli, Haining, Zhejiang), Aiut sp. z. o.o. (produkcja części samochodowych i doradztwo techniczne, Shenyang, Liaoning), Maflow Poland (produkcja przewodów klimatyzacyjnych i przewodów gumowych, Dalian, Liaoning), Grenevia S.A. dawniej Famur (serwis maszyn górniczych sprowadzanych z Polski, Taian, Shandong), Fasing (zakład produkujący łańcuchy górnicze, Shandong). Większość polskich firm prowadzi działalność w Chinach poprzez spółki joint venture z partnerem chińskim. Najstarszą spółką tego typu, utworzoną w 1951 roku, jest Chińsko-Polskie Towarzystwo Okrętowe Chipolbrok. Wg danych NBP, w 2022 r. polskie firmy zainwestowały w Chinach 85,2 mln euro.

Wśród dużych chińskich inwestorów można wymienić: Everbright International (przejęcie spółki Novago, zajmującej się m.in. przetwarzaniem odpadów komunalnych, recyklingiem, produkcją paliw alternatywnych), Tri-Ring Group Co. (przejęcie Fabryki Łożysk Tocznych w Kraśniku), Haoneng Packaging (zakład produkcji naklejek na napoje i produkty żywnościowe w Skawinie), TCL Corporation (produkcja telewizorów i monitorów LCD w Żyrardowie, centrum B+R w Warszawie), TPV Technology (produkcja telewizorów i monitorów LCD w Gorzowie Wielkopolskim), Hongbo (budowa fabryki oświetlenia w Opolu), Nuctech (zakład produkcji skanerów bezpieczeństwa w Kobyłce), Ningbo Tuopo Group (firma planuje budowę w okolicach Poznania fabryki podzespołów do samochodów elektrycznych). Poprzez przejęcia dokonane za granicą niektóre chińskie firmy nabyły aktywa w Polsce. Wśród najważniejszych z takich transakcji można wskazać: nabycie przez firmę WH Group
(od amerykańskiej firmy Smithfield Foods) zakładów mięsnych Animex Foods czy nabycie przez China Three Gorges Corporation (od portugalskiego koncernu EDRP) udziałów w farmach wiatrowych w Polsce W Polsce działają również chińskie banki: Bank of China, Industrial and Commercial Bank of China, China Construction Bank, Haitong. Wg danych NBP, w 2022r. chińskie firmy zainwestowały w Polsce 273,6 mln euro (inwestycje kapitałowe).

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Istnienie barier nie wynika tylko z różnic kulturowych, językowych czy też odmienności systemu prawnego oraz praktyk i specyfiki prowadzenia działalności gospodarczej. Przyczyn barier w dostępie do rynku chińskiego upatrywać należy przede wszystkim w założeniach polityki gospodarczej ChRL. Jednym z jej głównych celów jest bowiem dążenie do rozwoju rodzimych zdolności wytwórczych przy wykorzystaniu zagranicznych technologii, surowców i kapitału. Pandemia COVID-19 wzmogła te tendencje, a pojawiające się inicjatywy np. podwójnej cyrkulacji (rozdzielenia rynku wewnętrznego i zewnętrznego) oznaczają zwiększenie protekcjonizmu ze strony ChRL.

Ponadto władze ChRL określiły branże traktowane priorytetowo (np. przemysł samochodowy, odnawialne źródła energii, półprzewodniki), gdzie inwestor zagraniczny nie może posiadać większości kapitału; lub sektor budowlany, w którym trzeba wykazać się długoletnim doświadczeniem na rynku by móc ubiegać się o realizację projektów. Konsekwencją tego są wyższe wymogi przy zakładaniu firm handlowych z kapitałem zagranicznym w niektórych branżach, czasochłonne procedury certyfikacji wyrobów przemysłowych czy też zakazy importu szeregu artykułów rolno-spożywczych. Ułatwienia odnotowane są w zakresie zakupu gotowych wyrobów przemysłowych, sprzedaży surowców naturalnych, a nawet dostaw gotowych rozwiązań technologicznych. Spośród różnorodnych barier w dostępie do rynku chińskiego, największe znaczenie z punktu widzenia polskiego potencjału eksportowego mają:

• taryfy celne;
• kwoty taryfowe;
• cła antydumpingowe;
• reguły standaryzacji, certyfikacji i norm technicznych;
• skomplikowane i nieprzejrzyste wymogi sanitarne i fitosanitarne (dot. np. wieprzowiny, mięsa drobiowego, dostępu do rynku wołowiny);
• regulacje prawne utrudniające realizację eksportu na rynek chiński;
• realny brak możliwości partycypacji w zamówieniach publicznych;
• zagrożenie związane z nieprzestrzeganiem praw własności intelektualnej;
• wysokie koszty obecności i reklamy na chińskim rynku;
• bariery językowe, nieformalne i odmienna kultura biznesu;
• nieprzejrzyste procedury dostępowe oraz częste negatywne spory kompetencyjne powodują przeciąganie postępowań administracyjnych.

Występowanie barier prawnych i technicznych Ambasada RP w Pekinie odnotowała w następujących branżach: rolno-spożywczej, farmaceutycznej, kosmetycznej, meblarskiej, branży półprzewodników oraz gier komputerowych.

Szczegółowe informacje możliwe są do znalezienia na stronach:

PAIH: https://www.paih.gov.pl/abc_eksportu/bariery

Portalu Access2markets: https://trade.ec.europa.eu/access-to-markets/pl/home

Dostęp do rynku pracy

Od 1 kwietnia 2017 r. obowiązują w Chinach nowe przepisy dotyczące pozwolenia na pracę. Nowe przepisy dzielą osoby zatrudnione w Chinach na trzy kategorie: kategoria A (utalentowani pracownicy); kategoria B (specjaliści); kategoria C (zwykli pracownicy).

Do pobytu długoterminowego i pracy w Chinach wymagana jest odpowiednia wiza pracownicza (zezwolenie na pobyt w celu pracy) oraz zezwolenie na pracę. Jednak nawet posiadanie pracowniczej wizy/zezwolenia na pobyt w celu pracy i zezwolenia na pracę nie zawsze oznacza, że praca w Chinach jest legalna. Brak ważnego zezwolenia na pracę lub wizy pozwalającej wykonywać pracę może skutkować aresztem oraz deportacją z Chin.

Zgodnie z chińskim prawem, praca w charakterze innym niż wskazany w zezwoleniu, podobnie jak praca bez posiadania zezwolenia lub wizy pracowniczej, jest nielegalna i również podlega karze.

Rozpatrzenie wniosku o pozwolenie na pracę (po złożeniu wymaganych dokumentów) trwa ok. 5 dni. Pozwolenie na prace wydawane jest maksymalnie na 5 lat.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się nierozłącznie z użytkowaniem ziemi. W Chinach własność ziemi należy do państwa lub jest własnością kolektywną. Transakcje ziemią ograniczają się do nabywania prawa do korzystania z ziemi, co nie ma żadnego związku ze zmianą własności. Wszelkie zasoby naturalne, minerały, obiekty zakopane lub ukryte w ziemi nie stanowią przedmiotu prawa do korzystania z ziemi.

W dniu 26 maja 1990 roku Rada Państwowa uchwaliła regulacje odnośnie praw do korzystania z ziemi na obszarach miejskich, które stanowią podstawę prawną przy tego typu transakcjach. W wielu prowincjach istnieją wydane przez władze lokalne szczegółowe wytyczne dotyczące nabywania nieruchomości.

Obecnie inwestorzy mogą nabyć prawa do korzystania z ziemi poprzez użyczenie. Maksymalne terminy dzierżawa kształtują się następująco:

• Ziemia na cele mieszkaniowe – 70 lat;
• Ziemia na cele przemysłowe – 50 lat;
• Ziemia na cele edukacji, badań naukowych, kulturalnych, zdrowia publicznego oraz sportu – 50 lat;
• Ziemia na cele komercyjne, turystyczne i rekreacyjne – 40 lat;
• Ziemia na cele ogólne lub inne – 50 lat;

Rząd centralny przygotował rozporządzenie regulujące zasady dzierżawy oraz ustalające oficjalne minimalne ceny ziemi w zależności od lokalizacji nieruchomości. Regulacje przedstawione w rozporządzeniu obowiązują w przypadkach transferu terenów na cele działalności gospodarczej i jasno określają minimalne ceny za prawa do dzierżawy. Strony zainteresowane są zobowiązane do złożenia oferty, której cena nie może być niższa niż oficjalna cena minimum. Ziemia została podzielona na 15 klas, których cena minimum jest uzależniona od lokalizacji. Szczegółowo określono poziom cen minimalnych dla każdej gminy w ChRL. Władze lokalne zostały zobligowane do wdrażania standardów określonych w regulacjach prawnych i pod żadnym pretekstem nie mogą ustalać cen poniżej oficjalnego poziomu.

W przypadku wynajmu nieruchomości na cele biurowe z reguły obowiązują szczegółowe, lokalne wytyczne, różne w poszczególnych prowincjach. Zasadniczo biura przedstawicielskie firm zagranicznych muszą być zlokalizowane w budynkach tzw. Grade A, których listy są dostępne w prowincjonalnych oddziałach Państwowego Urzędu ds. Regulacji Rynkowych (SAMR).

System zamówień publicznych

W latach 90-tych XX w. rozpoczęła się w Chinach reforma systemu zamówień publicznych. Przyjęto szereg ustaw i rozporządzeń regulujących zagadnienia związane z zamówieniami publicznymi. Do najważniejszych należą Prawo Przetargowe (ang. „Bidding Law”) uchwalone w dniu 1 stycznia 2000 roku, oraz Ustawa o zamówieniach publicznych („Government Procurement Law” – GPL) uchwalona w dniu 1 stycznia 2003 roku (aktualizowana w 2014 r.).

Zgodnie z ustawą GPL wszystkie zakupy agencji rządowych na wszystkich szczeblach powinny być prowadzone w oparciu o jej regulacje. Lista towarów, usług i projektów budowlanych realizowanych ze środków budżetowych jest publikowana w formie katalogu (ang. „Centralized Procurement Catalogue”) w środkach masowego przekazu (China Financial and Economic News, China Government Procurement Net oraz China Government Procurement Journal). Przetarg publiczny jest ogłaszany w przypadku, jeśli wartość zamówienia przekracza 2 mln RMB. W przetargu publicznym minimalny czas na złożenie ofert wynosi 20 dni. Wybór ofert następuje w oparciu o kryteria cenowe i jakościowe. Wszyscy oferenci (wraz z odrzuconymi) zostają powiadomieni o wynikach przetargu. Dokumenty przetargowe są przechowywane przez właściwe agencje przez 15 lat.

Większość zamówień publicznych – ok. 95% – jest realizowanych przez jednostki administracji lokalnej. W grudniu 2007 r., po pięciu latach negocjacji, Chiny podpisały pisemny wniosek o przystąpienie do Porozumienia o Zamówieniach Publicznych Światowej Organizacji Handlu, jednak jak do tej pory nie są stroną Porozumienia.

Celem przeciwdziałania preferowaniu zagranicznych dostawców w czerwcu 2009 r. Państwowa Komisja ds. Reform i Rozwoju wydała rozporządzenie nakładające na rządy lokalne w ChRL wymóg nadania priorytetu wyrobom firm chińskich przy zakupie towarów i usług ze środków publicznych (klauzula „kupuj chińskie”). Wyroby importowane mogą zostać nabyte tylko w przypadku, jeśli dobro lub usługa (w tym budowlana) nie jest dostępna w Chinach lub nie może być zakupiona po rozsądnych cenach u krajowych dostawców, jeśli mają być przeznaczone do użytku za granicą lub jeśli regulują to inne przepisy.

Szczegółowy katalog aktualnie prowadzonych postępowań przetargowych znajduje się na stronie https://www.ccgp.gov.cn/.

Obyczaje

Umawianie spotkań

W relacjach z Chińczykami warto jest mieć dobre wyczucie czasu. Chińczycy podchodzą do interesów pragmatycznie, więc wyczucie czasu i punktualność są oznakami szacunku wobec drugiej strony. Chińscy menadżerowie często nie planują wydarzeń z dużym wyprzedzeniem, można się zatem spotkać z ustaleniami „na ostatnią chwilę”. Bardzo istotnym elementem jest ranga reprezentacji po obu stronach, zwłaszcza w przypadku przedsiębiorstw państwowych, w których menedżerowie są członkami nomenklatury, a więc de facto urzędnikami określonej (bardzo precyzyjnie) rangi.

Spotkania
Spóźnienie na umówione spotkanie jest uważane w Chinach za zachowanie obraźliwe.

Z reguły spotkania rozpoczynane są od mowy powitalnej ze strony chińskich gospodarzy. Przemawia szef delegacji, zwracając się do swego odpowiednika wśród gości. Później oczekuje się analogicznego zachowania drugiej strony. Z reguły głos zabiera tylko najważniejsza osoba po każdej stronie, chyba że poprosi o zabranie głosu innego członka delegacji. Rozmowa najpierw koncentruje się na tematach zastępczych, aby wytworzyć przyjazną atmosferę i „rozluźnić” gości. Chińczycy są bardzo oszczędni w wyrażaniu swych emocji.

Urzędowe i biznesowe godziny pracy trwają od 8:00 do 17:00. Większość pracowników w Chinach przestrzega przerwy obiadowej w godz. od 11:30/12:00 do 13:00/13:30, więc w tych godzinach nie organizuje się spotkań (chyba że w formule lunchu).

Podejmowanie gości

Właściwe podejmowanie gości jest bardzo istotne dla powodzenia interesów w Chinach. Niektóre spotkania biznesowe mogą odbywać się w restauracjach i rozpoczynają się w porze obiadu (ok. 12:00) lub kolacji (ok. godz. 18:00, rzadko i wyjątkowo tylko później). Spotkania mogą trwać do dwóch godzin. Powitanie gości następuje zwykle przy wejściu do restauracji. Pierwsza wchodzi osoba najwyższa rangą wśród gości i zajmuje przy stole honorowe miejsce, naprzeciwko lub obok najwyższego rangą przedstawiciela strony chińskiej.  Należy zajmować miejsca zgodnie z instrukcjami gospodarza. Gospodarz zazwyczaj daje sygnał do rozpoczęcia posiłku. Zwyczajowo gospodarz zamawia potrawy w ilości znacznie przekraczającej możliwości konsumpcji osób zasiadających przy stole. W jego trakcie serwuje się zwykle ok. 10– 20 dań stawianych na środku stołu. Każdego z nich należy spróbować. Goście sami nakładają sobie potrawy na talerze. Warto pochwalić smak potraw. Chińczycy traktują obfitość i wykwintność dań na stole jako sposób na przekazanie gościom przez gospodarza spotkania najlepszych życzeń.

Gospodarze na pewno docenią, jeśli goście potrafią posługiwać się pałeczkami, nie jest to jednak konieczne. Należy pamiętać, aby po zakończeniu posiłku ułożyć pałeczki obok talerza (na specjalnej podpórce). Nie należy pozostawiać ich ułożonych równolegle na talerzu/miseczce, gdyż – jak uważa się – to może przynieść nieszczęście. Sygnałem do zakończenia kolacji jest zazwyczaj podanie owoców. Obecnie coraz częściej kolacje biznesowe mają przebieg dużo mniej formalny niż opisano powyżej. Pozwala to uczestnikom przy stole czuć się bardziej swobodnie.

Przywitanie i przedstawianie się

Uścisk dłoni, nawet długi, jest akceptowaną formą przywitania się. Nie należy dłoni ściskać mocno i należy stronie chińskiej pozostawić inicjatywę w zakresie wyciągnięcia ręki, gdyż nie wszyscy stosują tę formę. W trakcie powitania dobrze jest nieco spuścić wzrok. Patrzenie prosto w oczy partnerowi może spowodować jego zakłopotanie. Typowym przywitaniem po chińsku jest ni hao odpowiednik dzień dobry.

Wizytówki

Wymiana wizytówek to istotny element etykiety w relacjach z Chińczykami. Wręcza się je obiema rękami. Otrzymawszy wizytówkę od Chińczyka należy zapoznać się z jej treścią, trzymając ją w obu dłoniach. Dopiero po dłuższej chwili można ją odłożyć lub schować – nigdy nie należy wkładać jej do kieszeni.

Przed spotkaniami lub wyjazdem biznesowym należy zadbać o wystarczająco duży zapas wizytówek. Najlepiej, gdy wizytówka zadrukowana jest dwustronnie: jedna strona z tekstem w jęz. angielskim, druga – po chińsku. Konieczne jest podanie na wizytówce zajmowanego stanowiska. Dla Chińczyków procedura wymiany wizytówek jest ważna również dlatego, że pozwala im określić rangę poszczególnych osób i ich wpływ na podejmowanie decyzji. Jeśli firma, którą reprezentujemy wyróżnia się w jakiś wyjątkowy sposób, należy o tym napisać na wizytówce.

W Chinach jako pierwsze podaje się nazwisko, a dopiero potem imię. Zwracając się w celach biznesowych do np. dr Zhang Tan, zawsze używa się formuły „Pan Zhang” lub „Doktor Zhang”. Jeśli przykładowy dr Zhang jest prezesem firmy, należy to szczególnie uszanować, zwracając się do niego przy każdej okazji w formie „Prezes Zhang”. Nie należy zbyt łatwo przechodzić na formę zwracania się po imieniu ani nalegać, aby chiński partner zwracał się do nas w ten sposób.

Ubiór

Obecnie styl ubierania się w Chinach zmienia się bardzo szybko i istnieje pod tym względem duża dowolność. Niemniej jednak pewien kanon ubioru biznesowego nadal istnieje. Jest to styl konserwatywny – w ciemnych kolorach, zarówno garnitury i krawaty dla mężczyzn, jak i sukienki i kostiumy (także ze spodniami) dla kobiet. Wykluczone są szorty, krótkie spódniczki (nad kolana), duże dekolty i ostentacyjna biżuteria. Najbardziej preferowana wysokość obuwia dla kobiet to płaski lub niewysoki obcas. W lecie mężczyźni nie muszą wkładać marynarek i krawatów. Wystarczą ciemne spodnie i koszula z rozpiętym kołnierzykiem. Dżinsy uważane są przez Chińczyków obu płci za strój nieformalny.

Wręczanie upominków

Wzajemne wręczanie upominków odgrywa w kulturze chińskiej bardzo istotną rolę w budowaniu długotrwałych, przyjaznych relacji. Z tego powodu warto przywiązywać wagę do wyboru i zasad ich wręczania. Należy jednak wziąć pod uwagę ewentualność, że kontrahent może nie być przygotowany na tego rodzaju okoliczność i poczuć się skrępowany w przypadku niemożności odwzajemnienia się. Jeżeli już dojdzie do wręczenia upominku, warto zwrócić uwagę, żeby był on w opakowaniu. Najbezpieczniejszym kolorem opakowania jest kolor czerwony. Dobry jest również kolor złoty, srebrny i różowy. Należy unikać kolorów czarnego, niebieskiego i białego. Po zaakceptowaniu prezentu osoba obdarowana wyraża swoją wdzięczność. Nie należy wręczać budzików i zegarków, parasolek, chusteczek do nosa, chryzantem, noży, nożyczek, żadnych ostrych przedmiotów, butów, przedmiotów w zestawach po cztery sztuki. Dobrym pomysłem na prezent będzie upominek charakterystyczny dla kraju pochodzenia obdarowującego, rękodzieło artystyczne, płyta z nagraniami muzycznymi (np. muzyką Chopina), alkohol, czekoladki, drobna biżuteria (wyroby z bursztynu, choć warto pamiętać o estetycznych różnicach kulturowych), czerwone wino (które jest w Chinach coraz bardziej popularnym prezentem), książki, dobrej jakości herbata, dobrej jakości wizytownik. Jeśli chcemy, bądź jesteśmy zmuszeni, wręczyć przedmioty w zestawie po kilka sztuk, najlepiej żeby był to zestaw sześciu lub ośmiu sztuk.

Negocjacje

Zasady podstawowe

Negocjacje w Chinach zawsze prowadzone są przez szefów delegacji. Żeby zapewnić sobie obecność w trakcie negocjacji wysokiej rangi przedstawicieli strony chińskiej, należy zadbać o udział osób odpowiedniej rangi w delegacji gości. Szef delegacji powinien wkraczać do sali, gdzie odbywają się negocjacje jako pierwszy. Powinny być przestrzegane zasady hierarchii. Należy uważać, aby członkowie delegacji nie wyrażali sądów krytycznych na temat ich chińskich partnerów, aby nie spowodować przez nich „utraty twarzy” oraz opinii sprzecznych z wypowiedziami szefa delegacji. Należy także pamiętać, aby nie traktować Chińczyka w sposób, który koliduje z jego miejscem w drabinie hierarchii służbowej w jego firmie. Podczas rozmów należy unikać tematów politycznych i religijnych. Warunkiem udanych negocjacji jest nawiązanie dobrych osobistych relacji między obiema stronami.

Na spotkanie dobrze jest udać się w towarzystwie wykwalifikowanego tłumacza, nawet jeśli mówimy po chińsku. Należy pamiętać, że znajomość języka angielskiego wśród Chińczyków (choć systematycznie się poprawia), nie jest powszechna, dotyczy to zwłaszcza osób na najwyższych, decyzyjnych stanowiskach. Bywa, że rozmówca znający przyzwoicie lub bardzo dobrze angielski woli jednak prowadzić rozmową w języku chińskim (co może wynikać m.in. z jego wysokiej rangi). Problemem może być czasem również i to, że obie strony wprawdzie porozumiewają się w tym samym języku (najczęściej angielskim), ale wypowiadając te same słowa, nadają im różne znaczenia, co prowadzi do nieporozumień.

Prowadzenie negocjacji

Nie zdarza się właściwie, aby chińskie firmy delegowały jednego negocjatora. Aby nie stawiać ich na uprzywilejowanej pozycji, na spotkania biznesowe nie należy wybierać się w pojedynkę. Podczas prezentacji chińska strona nie będzie jedynie oczekiwała obszernej wiedzy na temat związany z prezentacją, ale również będzie oczekiwała, że zostaną jej przedstawione informacje dotyczące rynków, konkurentów oraz informacje dotyczące firmy. Chińczycy mają także skłonność do częstego zadawania podobnych pytań w celu sprawdzenia spójności odpowiedzi partnera.

Prowadząc negocjacje, Chińczycy niemalże zawsze biorą pod uwagę kontekst oraz chcą dostrzec większy obraz sytuacji. Jest to związane z tym, że chcą być przygotowani na konsekwencje swoich decyzji oraz na to, jak ich decyzje wpłyną na ich otocznie. Negocjacje mogą być przerwane na rzecz pobocznych dyskusji z kontrahentami lub osobami reprezentującymi administrację rządową, co wydatnie wydłuża czas negocjacji. Chińczycy przykładają bardzo dużą wagę do słuchania. Wynika to z tego, że w zhierarchizowanej społeczności tylko wybrane osoby mogą sobie pozwolić na wyrażenie własnego zdania.

Podczas negocjacji powszechne jest robienie notatek. Takie zapiski traktuje się jak pewne dowody, do których można powrócić w dalszych etapach negocjacji. W przypadku zmiany sytuacji zdarza się, że chińska strona potrafi ponownie analizować propozycje, które zostały już wcześniej odrzucone. Zagraniczni negocjatorzy powinni wykazać się dużą cierpliwością.

Zasady moralne czasem mogą być uznawane za ważniejsze niż prawne czy ustalenia kontraktowe. W przypadku nieporozumień dotyczących umowy, Chińczycy wolą zasiąść przy stole i starać się o polubowne rozwiązanie niż analizować stan prawny i dochodzić, która ze stron naruszyła zapisy umowy. Z tego względu udział prawników na spotkaniach powinien być ograniczony do minimum, ponieważ uważa się, że lepszym rozwiązaniem jest zorganizowanie specjalnego spotkania tylko dla prawników obu firm.

Koncepcja „twarzy” a przekaz werbalny

Różnice kulturowe i filozoficzne mają swoje odzwierciedlenie w sposobie komunikacji. W Chinach popularna jest koncepcja „twarzy”. W pewnym sensie można ją porównać do europejskiego konceptu honoru. W Chinach do zachowań, które mogą spowodować „utratę twarzy” należą m.in.: otwarte krytykowanie kogoś zajmującego wyższą pozycję, niewiedza, znalezienie się w niestosownej sytuacji, przyznanie się do błędu czy bycie przyłapanym na kłamstwie. Duże znaczenie zachowania „twarzy” w pewnym stopniu czyni z Chińczyków introwertyków. Emocje, zwłaszcza negatywne, rzadko są przez nich okazywane, ponieważ brak kontroli nad własnymi emocjami świadczyłby o niedojrzałości. Chińczycy utrzymują ścisły rozdział między ludźmi im bliskimi a dalszymi. W grupie osób im bliskich wyrażają swoje szczere opinie i uczucia, często kontrastujące z tym, co pokazują publicznie.

Chińczycy unikają bezpośredniego mówienia „nie”, używania nieprzyjemnych wyrażeń, bezpośredniego wypowiadania się negatywnie lub przyznania się do błędu. Wolą słuchać niż mówić, ponieważ dzięki temu zmniejszają szansę na „stracenie twarzy”. W przypadku, gdy prośba jest niemożliwa do spełnienia, można usłyszeć parafrazy zdania: „zobaczę co da się zrobić”. W pewnym sensie pauzy podczas rozmów, które bywają dłuższe niż w zachodnim świecie, mogą świadczyć o niezrozumieniu, niezgodzie lub o skupieniu. Popularną metodą odmowy spełnienia prośby (zwłaszcza skierowanej pisemnie) jest jej ignorowanie poprzez nieudzielenie żadnej odpowiedzi.

Zawieranie umów

Umowa ustna zawarta pomiędzy partnerami ma dla Chińczyków większe znaczenie niż dokument w formie pisemnej. Dlatego często zdarzają się sytuacje, gdy już po podpisaniu umowy strona chińska zgłasza do niej kolejne uwagi. Kontrakt, który został wynegocjowany i podpisany, niekoniecznie zostaje traktowany jako wersja ostateczna umowy i w niektórych przypadkach strona chińska chce wprowadzać do niego zmiany – ku zdumieniu partnerów zagranicznych.

Inne ważne aspekty kultury biznesu w Chinach

Relacje międzyludzkie

Wynikająca z relacji społecznych koncepcja guanxi jest silnie zakorzeniona w chińskiej sferze biznesu. Określenie guanxi odnosi się do skomplikowanej sieci relacji międzyludzkich i biznesowych, które w znacznym stopniu można opisać przy pomocy powiedzenia: „nieważne co wiesz, ważne kogo znasz”. W Chinach powszechnym jest, że pośrednicy angażowani są do rozmów z nieznanym, potencjalnym partnerem. Tak jak stosunki rodzinne kształtuje się przez lata, tak i nowi partnerzy w biznesie muszą włożyć duży wysiłek, aby zyskać sympatię i zaufanie potencjalnego partnera. Na wstępie często organizowane są spotkania, podczas których nie rozmawia się o planach biznesowych, ale wykorzystuje się je jako formę wzajemnego poznania się.

Podążając za koncepcją guanxi, podczas negocjacji nie zasady prawne, ale zasady moralne i etyczne będą odgrywały bardzo ważną rolę. Strona chińska będzie dokładnie analizowała wpływ swojej decyzji na obecne związki ze swoimi dotychczasowymi dostawcami, klientami, organami rządowymi i urzędnikami. Guanxi mogą być najważniejsze w układach biznesowych z Chińczykami, ale pragmatyczne podejście do interesów również jest ważne. Można z tego wywnioskować, że możliwość odniesienia sukcesu jak i pieniądze również są dla naszego chińskiego partnera silnymi bodźcami.

Podejście do ryzyka

Chińczycy z reguły starają się unikać ryzyka. Również w tym kontekście istotną rolę odgrywa guanxi. Jedną z korzyści guanxi jest zmniejszanie biznesowego ryzyka operacyjnego. Guanxi stanowią pewną gwarancję stabilności.

Patriotyzm konsumencki

Mimo wzrastającego w Chinach patriotyzmu, Chińczycy cenią i chętnie nabywają zagraniczne produkty. Znane są wręcz przypadki sprzedawania chińskich produktów pod markami udającymi zagraniczne, np. luksusowych mebli „Da Vinci”, które miały być rzekomo włoskie. Z drugiej strony, regularnie zdarzają się wezwania do bojkotu produktów z poszczególnych państw czy konkretnych firm z powodu patriotycznego oburzenia wywołanego „raniącymi uczucia narodu chińskiego” wypowiedziami polityków, działaniami koncernów czy reklamami.

Sama „zachodniość” marki nie stanowi oczywiście recepty na sukces, a kluczową rolę odgrywa umiejętny branding, uwzględniający wrażliwość i gusta chińskich konsumentów (bardzo różne od konsumentów europejskich). W tym kontekście należy pamiętać o ogromnym znaczeniu, jakie ma chińska wersja marki. Ze względu na użycie w Chinach pisma nie będącego alfabetem (a więc niefonetycznego), nazw obcych nie da się po prostu zapisać zgodnie z ich brzmieniem w oryginale. Dobór znaków chińskim, którymi się zapisuje nazwę marki, musi przy tym uwzględniać ich znaczenie (bo każdy w zasadzie chiński znak ma jakieś znaczenie), co czyni właściwy dobór chińskiej nazwy bardzo trudnym. Niejedna zagraniczna firma poniosła na chińskim rynku porażkę z powodu niezręcznego doboru chińskiej nazwy swego produktu. Inne stanowią podręcznikowe wręcz przykłady umiejętnego podejścia do tej kwestii.

Początki na rynku chińskim

 Z uwagi na charakterystyczne cechy rynku chińskiego oraz odmienność kulturową (w szczególności inną od polskiej etykietę biznesową), przygotowując się do nawiązywania znajomości z chińskimi przedsiębiorstwami, warto wziąć pod uwagę udział i właściwe przygotowanie się do targów w tym kraju. Udział w targach stanowi dobry sposób na nawiązanie kontaktów i zapoznanie się z cechami charakterystycznymi rynku chińskiego. Wybór odpowiednich targów zależy głównie od zakresu doświadczenia związanego z eksportem do Chin danej firmy. Jeżeli polska firma jest na etapie poszukiwania importera i nie ma zbyt dużego doświadczenia na rynku chińskim, warto w pierwszej kolejności rozważyć udział w targach branżowych B2B o charakterze międzynarodowym, na których wystawiają się eksporterzy poszukujący importera. Dodatkowo zalecany jest kontakt z podmiotami przygotowującymi wejście na rynek ChRL – Biuro PAIH w Szanghaju lub też EU SME Center w Pekinie.

 W czasie przygotowań do udziału w targach w Chinach warto zwrócić uwagę na elementy, które mogą ułatwić wyjazd na targi do Chin oraz zwiększyć szansę na znalezienie partnerów w Chinach. Po wybraniu odpowiedniego wydarzenia należy zapoznać się z ewentualnymi ograniczeniami dotyczącymi wwozu danych produktów na targi do Chin, otrzymać wizę, zadbać o wystarczającą liczbę (nawet kilkuset) wizytówek i ulotek w języku chińskim, wynająć tłumacza języka chińskiego, zainstalować najpopularniejszy w Chinach komunikator internetowy WeChat w celu dodawania poznanych przedsiębiorców do listy kontaktów.

W czasie spotkań lepiej dostosować się w ubiorze do strony chińskiej, co będzie pozytywnie odebrane. Nie należy zapominać, że w Chinach (poza Hongkongiem i Makao) blokowane są niektóre popularne serwisy poczty elektronicznej (Gmail) oraz sieci społecznościowe (Facebook), dlatego warto przenieść korespondencję na inną pocztę lub wykupić usługę VPN.

W trakcie samych targów opłacalne okazać się może robienie wspólnych zdjęć z potencjalnymi partnerami (co w przyszłości ułatwi kontakt i rozróżnienie poznanych osób, których na targach z pewnością będzie wiele). Oprócz tematów biznesowych wskazane jest prowadzenie rozmów o zainteresowaniach, kuchni lub zakupach. Lepiej unikać rozmów o polityce. Nie należy się zrażać pytaniami o stan cywilny, wielkość rodziny czy poziom zarobków (nie uchodzą w Chinach za „inwazyjne”).

Po targach jak najszybciej należy nawiązać kontakt z najważniejszymi partnerami w Chinach (np. przez aplikację WeChat) i starać się utrzymywać kontakt z potencjalnymi partnerami nie tylko w kwestiach zawodowych, ale także przy okazji ważnych wydarzeń lub świąt.
​​​​

Administracja gospodarcza

www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/ - Ministerstwo Spraw Zagranicznych,

english.mofcom.gov.cn – Ministerstwo Handlu,

www.pbc.gov.cn/english - Ludowy Bank Chin,

english.gov.cn – strona internetowa Rady Państwowej,

www.mof.gov.cn – Ministerstwo Finansów,

http://english.moa.gov.cn/– Ministerstwo Rolnictwa i Obszarów Wiejskich,

www.miit.gov.cn – Ministerstwo Przemysłu i Technik Informatycznych,

www.stats.gov.cn – Chiński Główny Urząd Statystyczny,

english.customs.gov.cn – strona internetowa Głównej Dyrekcji Celnej,

www.chinatax.gov.cn – Państwowa Dyrekcja Podatkowa,

http://samr.saic.gov.cn/ – Państwowa Administracja ds. Regulacji Rynkowych

https://www.mct.gov.cn/ – Ministerstwo Kultury i Turystyki,

https://english.cnipa.gov.cn/  – Państwowe Biuro ds. Własności Intelektualnej.

www.audit.gov.cn – National Audit Office (Państwowy Urząd Kontroli)

Oficjalna prasa ekonomiczna.

 www.chinaview.cn/business - dział ekonomiczny agencji prasowej Xinhua.

Oficjalne strony o charakterze ekonomicznym.

https://en.ccpit.org/  – Rada Promocji Handlu Zagranicznego,

https://ciecc.ec.com.cn/   - China International Electronic Commerce Network

Inne

www.lawinfochina.com – prowadzone przez Uniwersytet Pekiński kompendium prawa chińskiego

http://en.moj.gov.cn/ - strona Biura Prawnego Rady Państwa ChRL / Ministerstwo Sprawiedliwości

www.europeanchamber.com.cn/en/home - strona unijnej Izby Handlowej w Chinach

https://www.eusmecentre.org.cn/ - EU SME Centre
​​​​