Rządowe Centrum Bezpieczeństwa

Grzegorz Borowiec – Oficer Łącznikowy USAR Poland, Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej

 

4 sierpnia br. o godzinie 18:10, najprawdopodobniej podczas wykonywania prac spawalniczych przy jednym z magazynów zlokalizowanych w bejruckim porcie (sekcja 12 portu), doszło do pożaru, a następnie eksplozji zgromadzonych wewnątrz magazynu materiałów chemicznych (azotan amonu, potocznie zwany saletrą amonową).

Eksplozja wywołała falę detonacyjną, która zniszczyła doszczętnie port oraz zgromadzone w portowych magazynach zapasy, w tym skład leków i materiałów ochronnych do walki z COVID-19, a także główny magazyn zboża dla Libanu. Zniszczeniu uległy 3 szpitale, a kolejne 2 zostały poważnie uszkodzone. Skutki wybuchu można było zaobserwować nawet w odległości ok. 10 kilometrów od epicentrum. Śmierć poniosło 190 osób, 6,5 tys. zostało rannych, a co najmniej 250 tys. osób pozostało bez dachu nad głową. Paradoksalnie, największy w Libanie silos zbożowy, wypełniony po brzegi ziarnem, przyczynił się do znacznego pochłonięcia energii eksplozji i powstrzymał częściowo falę uderzeniową przesuwającą się w kierunku zachodnim, przez co zniszczenia w dzielnicach na zachód od portu były zdecydowanie mniejsze.

UNIJNY MECHANIZM OCHRONY LUDNOŚCI

Państwowa Straż Pożarna, jako profesjonalna służba ratownicza, poza realizowaniem ustawowych zadań związanych z ratowaniem życia, zdrowia oraz zagrożonego mienia na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, niejednokrotnie zaangażowana była w udzielanie pomocy ratowniczej poza granicami kraju. Po podpisaniu traktatu akcesyjnego do Unii Europejskiej, Polska stała się jednocześnie członkiem Mechanizmu Wspólnotowego Unii Europejskiej.

Unijny Mechanizm Ochrony Ludności jest systemem międzynarodowej pomocy ratowniczej, nadzorowanym i organizowanym przez Dyrekcję Generalną ds. Pomocy Humanitarnej i Ochrony Ludności (DG ECHO) Komisji Europejskiej. System ma na celu wspieranie państw/regionów całego świata, które dotknięte zostały katastrofą o skutkach wymagających międzynarodowej interwencji ratowniczej. W ramach Mechanizmu na miejsce katastrofy mogą zostać skierowane:

• specjalistyczne grupy ratownicze (moduły) tworzone przez kraje członkowskie Mechanizmu (27 krajów członkowskich UE oraz Wielką Brytanię, Islandię, Czarnogórę, Norwegię, Serbię, Macedonię Północną oraz Turcję);
• eksperci określonych specjalizacji, niezbędni na miejscu zdarzenia (wybierani przez Komisję w oparciu o bazę danych zawierającą informacje na temat ww. ekspertów z terenu całej UE).

Moduły ochrony ludności tworzone są na zasadzie dobrowolności na bazie krajowych zasobów z jednego z państw członkowskich lub większej ich liczby. Przyczyniają się do rozwoju zdolności szybkiego reagowania w dziedzinie ochrony ludności, do którego wezwała Rada Europejska w swych konkluzjach z posiedzenia, które odbyło się 16 i 17 czerwca 2005 r. oraz Parlament Europejski w swej rezolucji z 13 stycznia 2005 r. w sprawie klęski tsunami.

Aby moduły ochrony ludności mogły właściwie reagować w obliczu poważnych katastrof, powinny spełniać określone wymagania przedstawione w Decyzji Komisji z 16 października 2014 r., ustanawiającej zasady wdrażania decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady Europy nr 1313/2013/UE w sprawie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności oraz uchylającej decyzję Komisji 2004/277/WE, Euroatom oraz 2007/606/WE, Euroatom.

Obecnie Polska dysponuje następującymi zasobami do działań międzynarodowych:

• 1 moduł średniej grupy poszukiwawczo-ratowniczej przeznaczonej do działań na terenach miejskich (MUSAR);
• 1 moduł ciężkiej grupy poszukiwawczo-ratowniczej przeznaczonej do działań na terenach miejskich (HUSAR);
• 4 moduły pomp wysokiej wydajności (HCP);
• 4 moduły wykrywania skażeń chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jądrowych oraz pozbieranie próbek (CBRN);
• 6 modułów gaszenia pożarów lasów z ziemi, z użyciem pojazdów (GFFFV).

Z tego w systemie CECIS1 zarejestrowane zostały:

• 1 moduł średniej grupy poszukiwawczo-ratowniczej przeznaczonej do działań na terenach miejskich (MUSAR);
• 1 moduł ciężkiej grupy poszukiwawczo-ratowniczej przeznaczonej do działań na terenach miejskich (HUSAR);
• 2 moduły pomp wysokiej wydajności (HCP);
• 1 moduł wykrywania skażeń chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jądrowych oraz pozbieranie próbek (CBRN);
• 3 moduły gaszenia pożarów lasów z ziemi, z użyciem pojazdów (GFFFV).

 

DZIAŁANIA USAR POLAND W LIBANIE

Premier Libanu, Hassan Diab zwrócił się do społeczności międzynarodowej, w tym także do Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności Unii Europejskiej z formalną prośbą o pomoc, która obejmowała zapotrzebowanie na:

• grupy ratownicze do pobierania próbek powietrza i ich badania pod kątem zawartości substancji chemicznych (CBRN);
• 5 grup poszukiwawczo-ratowniczych (USAR), w tym 1 ciężka (HUSAR) i 4 średnie (MUSAR);
• sprzęt ochrony dróg oddechowych;
• zespoły strażaków do gaszenia pożaru statku, znajdującego się w porcie;
• sprzęt ochrony osobistej oraz sprzęt i leki do prowadzenia operacji medycznych w szpitalach;
• aktywację usługi obrazowania satelitarnego „Copernicus”.

Prośba ta została przekazana przez centrum koordynacyjne ERCC w Brukseli do „Krajowych Punktów Kontaktowych” ds. Mechanizmu Ochrony Ludności, czyli w Polsce do całodobowego Stanowiska Kierowania Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej (SK KG PSP) mieszczącego się w Krajowym Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności (KCKRiOL). Rozpoczęła się procedura zgłaszania przez unijny system CECIS ofert pomocy z krajów członkowskich do Komisji Europejskiej, która przekazywała oferty do akceptacji Libanu.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji podjął decyzję o wysłaniu do Libanu średniej Grupy Poszukiwawczo-Ratowniczej PSP, certyfikowanej wg kryteriów Międzynarodowej Grupy Doradczej ds. Poszukiwań i Ratownictwa (ang. INSARAG). Z uwagi na charakter zdarzenia, do grupy dołączono 4 strażaków – specjalistów z zakresu CBRN, wyposażonych w sprzęt do detekcji substancji niebezpiecznych. W środę (5 sierpnia) o godz. 15.35 polska oferta pomocy została zaakceptowana. Polscy ratownicy ze Specjalistycznych Grup Poszukiwawczo-Ratowniczych w Łodzi, Poznaniu, Nowym Sączu, Warszawie, Gdańsku, a także ratownicy z Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, gotowi byli do wylotu już o godzinie 17:30, kiedy to dotarli na lotnisko Chopina w Warszawie wraz z całym niezbędnym wyposażeniem. Po załadowaniu do samolotu dodatkowej pomocy humanitarnej (darowizny z Agencji Rezerw Materiałowych), grupa ratownicza PSP „Liban 2020” w składzie 42 ratowników oraz 4 psy ratownicze, a także 11 ton sprzętu, o godzinie 23:00 wystartowała do Bejrutu.

Bezpośrednio po wylądowaniu (6 sierpnia) wszyscy ratownicy poddani zostali badaniu na obecność COVID-19. Grupa została skierowana do bazy Marynarki Wojennej Libanu. Miejsce to, oddalone w linii prostej o około 500 metrów od epicentrum wybuchu, wskazane zostało jako miejsce na obozowisko. Do momentu otrzymania wyników badania na obecność koronawirusa, ratownicy rozstawili pełną infrastrukturę obozowiskową wraz z zapleczem sanitarnym.

O godzinie 11.00 po otrzymaniu wyników testów, odbyło się spotkanie Dowódców Grup USAR, na którym ustalono sposób koordynacji prac. Wiodącą rolę otrzymała armia libańska, wspierana przez komórkę ds. koordynacji prac USAR (ang. USAR Coordination Cell), do której każda z grup delegowała swoich przedstawicieli. Podczas spotkania przydzielono również sektory robocze dla poszczególnych grup. Polscy ratownicy dostali do przeszukania sektor H. Ze względu na ograniczenia narzucone przez wojsko (między innymi zakaz pracy po zmroku) Dowódca Grupy zdecydował o równoczesnym zadysponowaniu obu zespołów roboczych – w standardowych warunkach grupa MUSAR gotowa jest do działania 24/7 w jednym sektorze, wykorzystując 2 zespoły robocze rotacyjnie.

Następnego dnia (7 sierpnia), po zakończeniu działań w sektorze H, w którym nie stwierdzono obecności osób poszkodowanych, Grupa USAR Poland jako jedyna uzyskała zgodę na rozpoczęcie działań poszukiwawczo-ratowniczych poza portem. Sektor J podlegający jurysdykcji Obrony Cywilnej Libanu stanowił ogromne wyzwanie. Liczba obiektów oraz wielkość sektora, a także liczne budynki mieszkalne dawały spore szanse na odnalezienie poszkodowanych. Polscy ratownicy otrzymali zadanie przeprowadzenia przeszukania budynków oraz przeszkolenia lokalnych strażaków w zakresie technik poszukiwawczo-ratowniczych.

Do działań w sektorze J skierowano oba zespoły ratownicze oraz ekspertów CBRN. W trakcie działań jeden z psów ratowniczych wskazał miejsce, gdzie potencjalnie mógł znajdować się żywy poszkodowany, jednak po weryfikacji miejsca przy pomocy specjalistycznego sprzętu, nie potwierdzono obecności osób żywych. Po dwóch dniach działań i gruntownym przeszukaniu wszystkich zawalonych obiektów stwierdzono, że pod gruzami nie przebywają żadne osoby poszkodowane.

8 sierpnia w godzinach popołudniowych Rząd Libanu ogłosił zakończenie fazy ratowniczej działań. Wraz z tą decyzją zakończyły się poszukiwania osób zaginionych, a wszyscy ratownicy powrócili do obozowiska. Grupa opuściła Liban 10 sierpnia o godz. 16.30.

 

Przypisy:

 

1 The Common Emergency Communication and Information – System Komunikacji i Informacji Kryzysowej – system teleinformatyczny utworzony dla zapewnienia komunikacji pomiędzy państwami członkowskimi Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności oraz pomiędzy państwami członkowskimi i ERCC w Brukseli. CECIS jest jednym zasadniczych elementów mechanizmu z uwagi na fakt, że powinien on zagwarantować autentyczność, integralność i poufność informacji wymienianych między państwami uczestniczącymi w mechanizmie w rutynowych warunkach, jak również we wszelkiego rodzaju sytuacjach krytycznych.