WAŻNE! Od 1 stycznia 2024 r. obowiązują nowe przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych regulujące warunki przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, które wprowadziła ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym - dowiedz się więcej.

Ww. ustawa o świadczeniu wspierającym wprowadziła jednocześnie przepisy mające na celu pełną ochronę praw nabytych osób, które nabyły bądź nabędą na starych, obowiązujących przed wejściem w życie tej ustawy, tj. do 31 grudnia 2023 r. przepisach, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego. Osoby te mogą w dalszym ciągu pobierać wymienione świadczenia zgodnie z dotychczasowymi przepisami. Prawo do pobierania tych świadczeń na zasadach dotychczasowych zostało uregulowane w przepisach przejściowych (art. 63 ust 1-5)  ustawy o świadczeniu wspierającym.

Ochrona praw nabytych do świadczenia pielęgnacyjnego 

W świetle przepisów przejściowych, osoby, które przed dniem lub po dniu wejścia w życie ustawy o świadczeniu wspierającym nabyły lub nabędą prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach obowiązujących do dnia  31 grudnia 2023 r.  i za okres co najmniej do dnia 31 grudnia 2023 r.  będą uprawnione do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, zachowają prawo do tych świadczeń na zasadzie ochrony praw nabytych na obowiązujących do 31 grudnia 2023 r. dotychczasowych zasadach przewidzianych w ustawie o świadczeniach rodzinnych  – jednak nie dłużej niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane.

Ww. osoby, zachowają prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., również w przypadku, gdy osobie nad którą sprawują opiekę zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności. Warunkiem zachowania prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego  i specjalnego zasiłku opiekuńczego w tym przypadku konieczne będzie złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia, a następnie złożenie wniosku o świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy w terminie 3 miesięcy, licząc od wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności (art. 63 ust. 3 ustawy).

Uwaga: prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach dotychczasowych przysługiwać będzie ww. osobom korzystającym z ochrony praw nabytych również po upływie okresu zasiłkowego na który ten zasiłek został przyznany (czyli także na kolejne okresy zasiłkowe) pod warunkiem, że wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na nowy okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy (czyli w ciągu 3 miesięcy od dnia 31 października danego roku kalendarzowego). 

PRZYKŁADY:

Przykład 1.

Opiekun dorosłej osoby legitymującej się od 5 lat orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności złożył wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego 20 grudnia 2023 r. Organ właściwy rozpatruje wniosek w styczniu 2024 r., czyli po wejściu w życie nowych przepisów regulujących zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. Jakie przepisy (stare czy nowe) należy w tym przypadku zastosować rozpatrując wniosek o świadczenie pielęgnacyjne?

Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych,  prawo do świadczeń rodzinnych ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami, do końca okresu zasiłkowego. Ponadto, zgodnie z art. 24 ust. 4 ww. ustawy, prawo do zasiłku pielęgnacyjnego lub świadczenia pielęgnacyjnego ustala się na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony. W przypadku wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności na czas określony prawo do zasiłku pielęgnacyjnego lub świadczenia pielęgnacyjnego ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia.

W związku z powyższym, organ właściwy, rozpatrując w styczniu 2024 r. wniosek, który został złożony w grudniu 2023 r. ma obowiązek ustalić czy w tej sprawie prawo do świadczenia pielęgnacyjnego powstało od grudnia 2023 r., tj. od miesiąca złożenia wniosku o świadczenie pielęgnacyjne. Czyniąc to organ właściwy ustala, że opiekun spełnia wszystkie warunki do przyznania  świadczenia pielęgnacyjnego już od grudnia 2023 r. na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., co oznacza, że w tym przypadku prawo do świadczenia pielęgnacyjnego powstało do 31 grudnia 2023 r.  Oznacza to,  że stosując art. 63 ust. 1 ustawy o świadczeniu wspierającym, organ właściwy ma obowiązek przyznać świadczenie pielęgnacyjne w oparciu o przepisy dotychczasowe ustawy o świadczeniach rodzinnych od grudnia 2023 r. do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa  ważność orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności osoby wymagającej opieki.

Przykład 2.

Opiekun dorosłej osoby legitymującej się od 5 lat orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności złożył wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego 20 grudnia 2023 r. Jednak dopiero 2 stycznia 2024 r. ten opiekun zrezygnował z zatrudnienia (rozwiązał umowę o pracę). Organ właściwy rozpatruje wniosek w styczniu 2024 r., czyli po wejściu w życie nowych przepisów regulujących zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. Jakie przepisy (stare czy nowe) należy w tym przypadku zastosować rozpatrując wniosek o świadczenie pielęgnacyjne.

Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych  prawo do świadczeń rodzinnych ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami, do końca okresu zasiłkowego. Ponadto, zgodnie z art. 24 ust. 4 ww. ustawy, prawo do zasiłku pielęgnacyjnego lub świadczenia pielęgnacyjnego ustala się na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony. W przypadku wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności na czas określony prawo do zasiłku pielęgnacyjnego lub świadczenia pielęgnacyjnego ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia.

W związku z powyższym, organ właściwy, rozpatrując w styczniu 2024 r. wniosek, który został złożony w grudniu 2023 r. ma obowiązek ustalić czy w tej sprawie prawo do świadczenia pielęgnacyjnego powstało od grudnia 2023 r., tj. od miesiąca złożenia wniosku o świadczenie pielęgnacyjne. Czyniąc to, organ właściwy ustala, że opiekun nie spełnia  wszystkich dotychczasowych warunków do przyznania  świadczenia pielęgnacyjnego  od grudnia 2023 r., a dopiero od 2 stycznia 2024 r, ponieważ rezygnacja z zatrudnienia opiekuna nastąpiła dopiero w styczniu 2024 r. Oznacza to, że w tym przypadku nie powstało prawo do świadczenia pielęgnacyjnego do dnia 31 grudnia 2023 r. na podstawie przepisów dotychczasowych, co w konsekwencji oznacza, że w sprawie nie mają zastosowania przepisy przejściowe art. 63 ust. 1 ustawy o świadczeniu wspierającym dotyczące ochrony praw nabytych. W związku z powyższym wniosek powinien zostać rozpatrzony w oparciu o obowiązujące od 1 stycznia 2024 r. przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych, czyli poprzez wydanie decyzji o odmowie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z uwagi na wiek osoby niepełnosprawnej powyżej 18 r. życia (art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2024 r.).

Przykład 3.

Dorosła osoba z niepełnosprawnością złożyła wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności do powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności  1 grudnia 2023 r. Orzeczenie ustalające znaczny stopień niepełnosprawności zostało wydane 15 grudnia 2023 r. Z kolei opiekun tej osoby składa wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na dotychczasowych zasadach 10 lutego 2024 r. Czy w tym przypadku przy rozpatrywaniu wniosku o świadczenie pielęgnacyjne będą miały zastosowanie dotychczasowe przepisy, które obowiązywały do 31 grudnia 2023 r.?

Zgodnie z obowiązującym w niezmiennym brzmieniu art. 24 ust. 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych, jeżeli w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia
o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenia uzależnionego od niepełnosprawności, prawo to ustala się począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności (jest to od wielu lat obowiązujący przepis na podstawie którego prawo do świadczenia pielęgnacyjnego może powstać nie od miesiąca złożenia wniosku o to świadczenie lecz za okres wcześniejszy, tj. od miesiąca złożenia wniosku o odpowiednie orzeczenie o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności osoby wymagającej opieki).

Organ właściwy,  rozpatrując w lutym 2024 r. w opisanym przypadku wniosek o świadczenie pielęgnacyjne złożony w lutym 2024 r., ma zatem obowiązek ustalić, czy w tej sprawie, na podstawie przepisów dotychczasowych, przysługuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego od grudnia 2023 r., tj. od miesiąca złożenia wniosku o orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, w szczególności czy zachowany jest termin na złożenie wniosku o świadczenie pielęgnacyjne wskazany w art. 24 ust. 2a i czy spełnione są co najmniej na dzień 31 grudnia 2023 r. warunki przyznania świadczenia pielęgnacyjnego określone w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu dotychczasowym, tj. obowiązującym do 31 grudnia 2023 r.

Czyniąc to, organ właściwy ustala, że opiekun spełnia wszystkie warunki do przyznania  świadczenia pielęgnacyjnego już od grudnia 2023 r. na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r. oraz ustala, że zachowany został termin na złożenie wniosku o świadczenie pielęgnacyjne wskazany w ww. art. 24 ust. 2a, co oznacza, że w tym przypadku prawo do świadczenia pielęgnacyjnego powstało od  grudnia 2023 r. (tj. od miesiąca złożenia wniosku o wymagane orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, a nie od miesiąca złożenia wniosku o świadczenie pielęgnacyjne na podstawie tego orzeczenia). Oznacza to,  że stosując art. 63 ust. 1 ustawy o świadczeniu wspierającym, organ właściwy ma obowiązek w tym przypadku przyznać świadczenie pielęgnacyjne w oparciu o przepisy dotychczasowe ustawy o świadczeniach rodzinnych od grudnia 2023 r. do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa ważność orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności osoby wymagającej opieki.