Terapie dożylne wlewami witaminowymi – kiedy ich stosowanie przez placówki medyczne jest uzasadnione?
10.08.2022
Zgodnie z przepisami prawa pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej.
Zdaniem Rzecznika Praw Pacjenta świadczenia zdrowotne, które są udzielane pacjentom, również te polegające na stosowaniu wlewów dożylnych z preparatów witaminowych (np. z witaminy C), muszą być zgodnie z aktualną wiedzą medyczną. Oznacza to, że powinny być zweryfikowane naukowo, w tym skuteczne i bezpieczne w przypadku danego schorzenia. Aktualna wiedza medyczna opiera się na kryteriach obiektywnych, nie zaś subiektywnych przekonaniach osoby, która udziela świadczeń zdrowotnych. Nie zależy też od przekonań samego pacjenta.
Stosowanie preparatów witaminowych oraz zawierających biopierwiastki w postaci wlewów dożylnych jest wskazane tylko w uzasadnionych przypadkach. Może to być np. po stwierdzenie ciężkich niedoborów lub w sytuacja, w której podanie doustne preparatu jest niemożliwe, przeciwskazane lub utrudnione.
Ze spraw prowadzonych przez Rzecznika Praw Pacjenta wynika, że u pewnych grup pacjentów placówki medyczne stosują te produkty niezgodnie z aktualną wiedzą medyczną. Chodzi o osoby z zespołami zaburzonego wchłaniania z przewodu pokarmowego, ze stłuszczeniem wątroby, marskością wątroby, hiperamonemią, miażdżycą zarostową tętnic, stopą cukrzycową. Terapie dożylne wlewami witaminowymi są także stosowane w przypadku urazów oraz w celu uzupełniania niedoborów witaminowych (bez potwierdzenia tych niedoborów), jak również w profilaktyce i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych, miażdżyc tętnic szyjnych, obwodowych i mózgowych stanów po udarze mózgu oraz zatruć metalami ciężkimi.
Stosowanie u pacjentów produktów leczniczych poza wskazaniami rejestracyjnymi (off-label) jest dopuszczalne, o ile jest to zgodne z aktualną wiedzą medyczną. Oznacza to, że skuteczność danej metody leczniczej została potwierdzona rzetelnymi danymi naukowymi. Tym samym terapie o nieudowodnionej skuteczności nie dają żadnej gwarancji osiągnięcia efektu terapeutycznego. Mogą za to przyczynić się do wystąpienia działania niepożądanego zastosowanego produktu.
Rzecznik Praw Pacjenta uważa, że podawanie dożylnych wlewów witaminowych bez potwierdzenia naukowego skuteczności tej terapii dla konkretnych schorzeń oraz bez uprzedniego wykonania odpowiedniej kwalifikacji lekarskiej i diagnostyki (w tym badań potwierdzających wystąpienie deficytu w zakresie substancji odżywczych, witamin i biopierwiastków, które są zawarte w ordynowanych pacjentom produktach leczniczych) narusza prawa pacjentów do świadczeń zdrowotnych zgodnych z aktualną wiedzą medyczną.
Opinia Rzecznika Praw Pacjenta znajduje swoje potwierdzenie w orzecznictwie sądowym. W treści wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 marca 2021 r. (VII SA/Wa 2249/20), czytamy, że: „Zgodzić się również należy z Rzecznikiem, że skuteczność stosowanej przez skarżącego terapii nie zależy od oświadczeń pacjentów, wobec których była ona stosowana. Skuteczność terapii powinna być potwierdzona w przeprowadzonych badaniach klinicznych. (…) Skutkiem stosowania przez skarżącego wlewów [...] i preparatów witaminowych (tzw. terapii chelatowej) u pacjentów w profilaktyce i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych na tle miażdżycy, tj. chorób niedokrwiennych serca, miażdżyc tętnic obwodowych, miażdżyc tętnic szyjnych, miażdżyc tętnic mózgowych, stanów po udarze mózgu oraz u pacjentów w leczeniu zatruć metalami ciężkimi, było naruszenie przepisów art. 6 ust. 1 ustawy.”
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.