Polska w Arabii Saudyjskiej

Uwaga: od 2014 r. w Jemenie trwa wojna domowa, a od 2015 r. interwencja wojskowa pod przywództwem Arabii Saudyjskiej. Uznaje się, że w wyniku działań zbrojnych zginęło dotąd ponad 102 tys. osób. Kolejne co najmniej 133 tys. zmarło w wyniku głodu i chorób (w tym 85 tys. dzieci). Ok. 4 mln ludzi musiało opuścić swoje domy. Epidemia cholery trwająca od 2016 r. pochłonęła dotychczas niemal 4 tys. ofiar. Prawie 80% ludności potrzebuje pomocy humanitarnej. Około 16 milionów z ogólnej liczby 29 milionów mieszkańców Jemenu jest niedożywionych. Z powodów politycznych i walk o porty (m.in. w Hudajdzie) znacznie utrudnione jest dostarczanie pomocy humanitarnej. Wg szacunków ONZ dotychczas wojna kosztowała jemeńską gospodarkę 89 mld USD i cofnęła ten kraj gospodarczo do poziomu sprzed ponad 20 lat. Znaczna część infrastruktury uległa zniszczeniu (ok. 50% placówek medycznych jest niezdatna do użytku).

W wyniku zajęcia stolicy, Sany, przez bojówki Husi w 2014 r., tymczasową stolicą i siedzibą rządu jest Aden. Prezydent sprawuje swój urząd od 2015 r. przede wszystkim ze stolicy Arabii Saudyjskiej, Rijadu.

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, języki urzędowe

Położenie geograficzne:

Republika Jemeńska leży w południowo-zachodniej Azji na Półwyspie Arabskim. Jemen graniczy od północy z Arabią Saudyjską, a od wschodu z Omanem. Długość granic lądowych: 1746 km, w tym z Arabią Saudyjską - 1458 km; z Omanem - 288 km. Długość wybrzeża: 1906 km. Od południa posiada dostęp do Morza Arabskiego i Zatoki Adeńskiej, a od zachodu Morza Czerwonego. Do Jemenu należy także afrykański archipelag Sokotra. Stolicą i jednocześnie największym miastem Jemenu jest Sana. Innymi ważniejszymi miastami są: Aden, Ta’izz, Al-Hudajda oraz Al-Mukalla.

Ludność:

Ludność kraju wynosi 29,8 mln[1]. 38,4% ludności mieszka w miastach. Etnicznie, Jemen zamieszkują w zdecydowanej większości Arabowie (ponad 90%). Pozostałe grupy, to nieliczni mieszkańcy pochodzenia afrykańskiego, europejskiego lub hinduskiego.

Obszar:

Powierzchnia kraju wynosi 527,968 km².

Stolica:

Sana – stolica kraju ok. ­­­­­1,5 mln mieszkańców (aglomeracja – 3,5 mln)[1];

Aden – tymczasowa stolica kraju ok. 1,14 mln mieszkańców[1].

Języki urzędowe:

Językiem urzędowym jest język arabski. Spotykanymi językami są również język Mehri oraz sokotryjski należące do rodziny języków południowoarabskich

Czas:

Czas: GMT + 3 godziny;

Kod telefoniczny: +967; Sana - 1, Aden – 2 

Warunki klimatyczne

Jemen jest pustynnym krajem pełnym gór i wyżyn. W jego zachodniej części, równolegle do wybrzeża Morza Czerwonego, ciągną się pasma gór krawędziowych As-Sirat z najwyższym szczytem w całym Jemenie Dżabal an-Nabi Szuajb (3760 m n.p.m.). Od morza oddziela je nizina Tihama. Południowa część kraju jest górzysta z najwyższym szczytem regionu Adaran (2513 m n.p.m.). We wschodniej części Jemenu dominują wyżyny i płaskowyże poprzecinane dolinami rzek okresowych. Północ kraju zajmuje pustynia Ar-Rub al-Chali.

Jemen leży w strefie klimatu zwrotnikowego suchego. Wielkość opadów waha się od 80-130 mm na nizinach nadbrzeżnych do 800 mm rocznie w najwyższych pasmach górskich. Niektóre regiony na północy i północnym wschodzie kraju (pustynia Ar-Rub al-Chali) pozbawione są opadów przez 5-10 lat. Średnie temperatury w styczniu wynoszą od 25°C na nizinach nadbrzeżnych do 13°C w górach. Średnie temperatury lipca wahają się od 32°C na nizinach do 20°C w górach.

Bogactwa naturalne

Ropa naftowa i gaz naturalny, rudy miedzi, ołowiu, niklu i złota, złoża marmuru, węgla i soli kamiennej.

System walutowy, kurs i wymiana

Kurs oficjalny: 1 rial jemeński (YER) = ok. 0,004 USD (w przybliżeniu 1 USD = 250 YER).  Na czarnym rynku 1 USD osiąga wartość ok. 800-900 YER.

Religia

Religią dominującą jest islam (ok. 99% populacji, w tym 54% sunnici, 44% zajdyci, pozostali to imamici i kilka wyznań ismailickich). Występują także małe grupy wyznaniowe: hinduistyczne, bahaistyczne, żydowskie i chrześcijańskie. Istnieją możliwości wyznawania innych religii na terytorium Jemenu.  Innowiercom nie wolno wchodzić do meczetów poza wyznaczonymi obiektami w ustalone dni i godziny (obowiązuje odpowiedni strój). Ze względu na muzułmańskie normy religijne i obyczajowe zaleca się przestrzeganie odpowiednich form ubioru w miejscach publicznych. W okresie dorocznego miesięcznego postu (ramadanu) od wschodu do zachodu słońca w miejscach publicznych należy powstrzymać się od spożywania jedzenia, picia napojów i palenia tytoniu.

Infrastruktura transportowa

Lotniska międzynarodowe w Sanie (pod kontrolą rebeliantów Husi; zamknięte z powodów politycznych) i Adenie; główne porty morskie: Aden (Zatoka Adeńska) oraz Mukallah (M. Arabskie) i Hudaydah (M. Czerwone); brak linii kolejowych; stosunkowo słabo rozwinięta sieć dróg samochodowych i autostrad; drogowe przejście graniczne z Arabią Saudyjską (Al-Wadia) pozostaje otwarte dla handlu (występują czasowe zamknięcie), natomiast przejścia graniczne z Omanem są zamknięte ze względów epidemiologicznych.

Obowiązek wizowy

Obywatele polscy mogą ubiegać się o wizę pobytową w Ambasadzie Republiki Jemeńskiej w Warszawie. Można również otrzymać wjazdową na jednym z przejść granicznych (najpewniej na lotnisku). Warto jednakże każdorazowo potwierdzić te informację w ambasadzie Jemenu.

Posiadanie wizy izraelskiej w paszporcie wyklucza możliwość uzyskania wizy jemeńskiej. Przy wjeździe wymagana jest co najmniej 6-miesięczna ważność paszportu. Nie ma obowiązku okazania biletu powrotnego. W przypadku przedłużenia pobytu należy wznowić ważność wizy w Biurze Imigracyjnym.

O obowiązku meldunkowym decyduje każdorazowo straż graniczna na lotnisku.

Przepisy celne i kontrola graniczna

Obowiązuje zakaz wwozu narkotyków i broni oraz przedmiotów, które mogłyby zostać uznane za sprzeczne z zasadami islamu (dewocjonalia, alkohol, wieprzowina, pornografia).

Święta państwowe

Święto narodowe - 22 maja (rocznica zjednoczenia Jemenu) oraz muzułmańskie święta religijne: Eid Al-Fitr i  Eid Al-Adha - w terminach ruchomych zgodnie z kalendarzem muzułmańskim.

Ustrój polityczny

Podstawy ustroju politycznego Jemenu zostały określone w konstytucji z 16 maja 1990 r. z poprawkami wprowadzonymi w latach 1994 i 2001. Jemen jest republiką na czele której stoi prezydent wybierany w głosowaniu powszechnym na 7-letnią kadencję (od 2001 r.). Od ostatnich wyborów w 2012 r. urząd ten sprawuje Abd Rabbuh Mansur Hadi. W związku z zajęciem Sany przez bojówki Husi, prezydent sprawuje swój urząd przede wszystkim ze stolicy Arabii Saudyjskiej, Rijadu.

Władza ustawodawcza i wykonawcza.

Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament. Licząca 301 członków Izba Reprezentantów wybierana jest w wolnych wyborach co 6 lat. Senat – druga izba parlamentu składająca się ze 111 osób jest mianowana przez prezydenta (od 2001 r.). Ostatnia sesja parlamentarna miała miejsce w dn. 13.04.2019 r. w Seiyun. Władzę wykonawczą sprawuje rząd pod przewodnictwem premiera. Na jego czele stoi Dr Ma'een Abdulmalik Sa'ed. Tymczasową siedzibą rządu jest Aden. Obecny rząd zaprzysiężono 18 grudnia 2020 r. w wyniku implementacji postanowień Porozumienia Rijadzkiego. W jego skład wchodzą przedstawiciele dotychczasowego rządu (wspieranego przez prezydenta Hadiego i międzynarodową koalicję dowodzoną przez Arabię Saudyjską) oraz Południowej Rady Tymczasowej (Southern Transitional Council; STC), która kontroluje znaczne połacie południowego Jemenu, w tym Aden. Do zjednoczenia doszło w celu zwiększenia szans na skutecznie zwalczanie bojówek Husi, lecz napięcia wewnątrzrządowe (pomiędzy stronnictwem prezydenta Hadiego a STC) nadal pozostają duże.

Struktura administracji gospodarczej. 

W skład rządu Jemenu wchodzą następujące ministerstwa gospodarcze: mediów, kultury i turystyki; planowania i współpracy międzynarodowej; finansów; telekomunikacji i IT; rolnictwa, irygacji i rybołówstwa; ropy naftowej i zasobów mineralnych; gospodarki wodnej i środowiska; handlu i przemysłu; transportu; elektryczności i energii; robót publicznych i autostrad.. Na prawach urzędów centralnych działają ponadto następujące agendy rządowe: Bank Centralny Jemenu (Central Bank of Yemen) i  Generalna Agencja Inwestycji (General Investment Authority).

Podział administracyjny 

Jemen jest podzielony na 21 prowincji (muhafaza) Abjan, Aden, Ad-Dali, Al-Bajda, Al-Hudajda, Al-Dżauf, Al-Mahra, Al-Mahwit, Amran,  Hadramaut, Hadżdża, Ibb, Lahidż, Marib, Rayma, Sada, Sana, Soktora, Szabwa, Taizz, Zamar. Do celów administracyjnych i wyborczych stolica kraju traktowana jest jako dodatkowa prowincja. Posiada również osoby okręg stołeczny Sany (amana):

Samorząd gospodarczy

W skład Federacji Jemeńskich Izb Handlu i Przemysłu (Federation of Yemen Chambers of Commerce and Industry - FYCCI) wchodzą regionalne izby handlowo -  przemysłowe w poszczególnych regionach kraju. Najbardziej aktywne przed wojną były izby H&P w Sanie i Adenie, ponadto działały wówczas branżowe stowarzyszenia gospodarcze.   

Sądownictwo gospodarcze.

Oparte było jak dotąd na  prawie koranicznym "sharia" oraz ustawach parlamentarnych i dekretach prezydenta Jemenu. Przy Federacji Jemeńskich Izb Handlu i Przemysłu działał komitet arbitrażowy, powołany w celu rozstrzygania sporów gospodarczych. 

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Jemen należy do najsłabiej rozwiniętych państw świata. Poziom dochodu narodowego na 1 mieszkańca jest szacowany na 774 USD (2019). Zasoby siły roboczej są oceniane na 6,96 mln osób (2020), z czego większość jest zatrudniona w rolnictwie i pasterstwie, a mniej niż jedna czwarta w przemyśle i budownictwie oraz w handlu i usługach. Poziom bezrobocia przed wybuchem wojny w 2014 roku szacowany był na ok. 27%, w chwili obecnej zdecydowanie wyższy. Większość mieszkańców kraju żyje na granicy ubóstwa. Przed wojną, podstawowym źródłem dochodu dla gospodarki Jemenu był sektor naftowy (ponad 70% dochodów budżetowych). Rozpoznane zasoby ropy naftowej wynoszą 3 mld b. Rozpoznane zasoby gazu naturalnego są obliczane na 478,5 mld m³. Nominalna wartość (według parytetu siły nabywczej) produktu krajowego brutto (PKB) Jemenu jest obliczana na 71 mld USD (2018), a PKB realny - na 22,6 mld USD (szac. 2019). Struktura PKB (2017): rolnictwo - 20%, przemysł - 12%, usługi - 68%. Dług publiczny w 2019 roku wynosił 76.5%. Inflacja na poziomie 14,7 %.

Tabela głównych wskaźników makroekonomicznych.

Z uwagi na trwającą wojnę nie wszystkie wskaźniki makroekonomiczne są aktualnie dostępne. W momencie aktualizacji informatora brak danych za 2020 r.

Obroty handlu zagranicznego (2018 r.)

Eksport: 1,53 mld USD

Import: 8,64 mld USD

Gospodarcze umowy dwustronne

Bilateralne stosunki gospodarcze Polski z Jemenem jak dotąd opierały się na następujących podstawach prawno-traktatowych:

• Porozumienie o wymianie handlowej i współpracy gospodarczej i technicznej między Rządem PRL a Rządem Królestwa Jemenu (1957);
• Umowa o udzieleniu kredytu z dnia 21.04.1999 r.

Zauważalny w latach 2001-2002 wzrost obrotów handlu zagranicznego z Jemenem był przede wszystkim konsekwencją przyznania temu krajowi przez Polskę w 1999 r. kredytu rządowego na zakup towarów „S”. W dniu 21 kwietnia 1999 r. została podpisana Umowa między Rządem RP a Rządem Jemenu o udzieleniu kredytu (weszła w życie 30.06.1999 r.). Kwota kredytu została wykorzystana na sfinansowanie kontraktów realizowanych w Jemenie przez polskie przedsiębiorstwa. Kontrakty zostały zawarte bezpośrednio z Ministerstwem Obrony Narodowej Jemenu. Według opinii strony jemeńskiej, priorytetowe znaczenie w ew. przyszłej współpracy kredytowej pomiędzy Polską a Jemenem mogłyby mieć projekty z zakresu infrastruktury oraz ochrony wybrzeża.

Z dniem 31.08. 2008 r. została zlikwidowana Ambasada RP w Sanie. Od dnia 1.09.2008 r. Jemen znalazł się w kompetencji terytorialnej Ambasady RP w Rijadzie.

W 2014 roku wybuchła wojna domowa, która do chwili obecnej uniemożliwia dalsze rozwijanie współpracy gospodarczej.

Wymiana handlowa Polski z Republiką Jemeńską

W 2018 roku obroty handlowe pomiędzy RP a Jemenem wyniosły 12 mln USD (eksport 11,89 mln USD, import 0,18 mln USD). Obroty handlowe w roku 2019 wzrosły do 32,81 mln USD (eksport 32,81 mln USD, import 0,35 mln USD), natomiast w 2020 r. spadły do 20,55 mln USD (eksport 19,23 mln, import 1,32 mln USD)

Dane tabelaryczne dot. handlu zagranicznego Polski z Jemenem w latach 2017-2020:

Eksport (wg danych Insigos):

Import (wg danych Insigos):

W związku z trwającym konfliktem zbrojnym i całkowitą destabilizacją sytuacji bezpieczeństwa, Ministerstwo Spraw Zagranicznych odradza wszelkie podróże do Jemenu. Obywatele polscy, którzy przebywają w tym kraju, powinni go niezwłocznie opuścić. Trwająca wojna uniemożliwia prowadzenia misji handlowych, organizacji spotkań biznesowych czy imprez wystawienniczo-targowych.

Dostęp do rynku pracy. Świadczenie usług i zatrudnienie obywateli RP.

Ze względu na niestabilną sytuację wewnętrzną i zagrożenia  bezpieczeństwa w chwili obecnej na terytorium Jemenu nie są zatrudnieni na stałe obywatele polscy. Do 2008 r. w Jemenie zatrudnieni byli polscy specjaliści w dziedzinie hydrologii i budownictwa lądowego oraz przebywali czasowo pracownicy krajowych firm usługowych sektora energetycznego i IT.

Nabywanie i wynajem nieruchomości.

Prywatne podmioty zagraniczne mogą wynajmować i nabywać nieruchomości, jednakże w stosunku do firm zagranicznych obowiązuje pośrednictwo miejscowych agentów jemeńskich. Ochrona praw własności jest ograniczona słabościami władzy wykonawczej i systemu sądowego. 

Ambasada Jemenu w Warszawie – http://embassy-of-yemen.pl/pl/

Ambasada Jemenu w Rijadzie – https://www.yemenembassy-sa.org

Ambasada RP w Rijadzie - https://www.gov.pl/web/arabiasaudyjska/ambasada