Nowy system planowania adaptacji miast do zmian klimatu
23.01.2025
Ustawa o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 11 stycznia 2025 r., to system adaptacyjny stworzony od podstaw. Stanowi ona pierwszy w Polsce przejrzysty i kompleksowy instrument prawny wspierający działania miast na rzecz zwiększania swojej odporności na negatywne skutki zmieniającego się klimatu.
- 11 stycznia 2025 r. weszła w życie ustawa z dnia 27 listopada 2024 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw.
- Ustawa:
- definiuje działania miast w zakresie adaptacji do zmian klimatu,
- wprowadza obowiązek opracowania miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu (MPA) przez miasta o liczbie mieszkańców wynoszącej co najmniej 20 tys. osób,
- określa obligatoryjną i zestandaryzowaną zawartość MPA, obejmującą m.in. koncepcję zazieleniania oraz koncepcję zagospodarowania wód opadowych i roztopowych, a także konkretne cele i działania adaptacyjne. W ten sposób będzie stymulować rozwój retencji i zieleni w miastach. - Do 10 lutego br. rada gminy może uznać dokument strategiczno – wdrożeniowy odnoszący się do adaptacji do zmian klimatu, uchwalony przed wejściem w życie ustawy, za MPA w rozumieniu ustawy.
Wtedy, w ciągu 14 dni informuje o tym na stronie podmiotowej urzędu gminy albo miasta w Biuletynie Informacji Publicznej.
Następnie, w ciągu 30 dni przekazuje tę informację wraz z MPA Instytutowi Ochrony Środowiska – Państwowemu Instytutowi Badawczemu. - Miasto, które nie uzna dotychczas obowiązującego dokumentu za MPA lub takiego dokumentu nie posiada, musi opracować swój plan zgodny z ustawą do 2 stycznia 2028 r.
Większość miast może wtedy wystąpić o dofinansowanie opracowania MPA z programów Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko lub Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej.
Ustawa zawiera szczegółową koncepcję systemu planowania adaptacji miast do zmian klimatu. Jej ostateczny kształt nadał w ubiegłym roku zespół Ministerstwa Klimatu i Środowiska w oparciu o wnioski z projektu pilotażowego pt. „Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców” oraz późniejsze studia, analizy, konsultacje i uzgodnienia.
Dotychczas samorządy tworzyły miejskie plany adaptacji do zmian klimatu, ale ich działanie nie było zakotwiczone w prawie, ustandaryzowane i monitorowane. W latach 2017-2019 ówczesne Ministerstwo Środowiska zrealizowało projekt pilotażowy, z którego powstały 44 dokumenty dla największych miast. W ślad za nim mniejsze samorządy też przygotowały takie plany.
W ubiegłym roku zespół Ministerstwa Klimatu i Środowiska stworzył pierwszy w Polsce spójny i kompleksowy instrument prawny.
Co się zmieni?
Część zmian wpływa bezpośrednio tylko na miasta o liczbie mieszkańców wynoszącej co najmniej 20 000 osób, ponieważ to one będą objęte obowiązkiem opracowania MPA.
- Dokumentem, w którym samorządy będą ustalały rozwiązania dopasowane do lokalnych warunków, będzie miejski plan adaptacji do zmian klimatu (MPA).
- Jego sporządzenie będzie obowiązkowe w przypadku miast średnich i dużych.
- MPA będzie opierał się na wnioskach z analizy zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych, występujących na terenie miasta, a także na scenariuszach prognozowanych zmian klimatu oraz analizy ryzyka i szans, które z tych zmian wynikają.
- W programowej części dokumentu pojawią się opis celów i działań adaptacyjnych oraz sposobu ich wdrażania. Częścią MPA będą również dwie koncepcje: zazieleniania miasta oraz zagospodarowania wód opadowych i roztopowych na jego terenie.
- Dokument będzie musiał zawierać zasady monitorowania jego realizacji, by można było stwierdzić, czy samorząd prowadzi skuteczną politykę adaptacyjną, czy nie.
- Co 2 lata władze miejskie będą tworzyły raport z monitorowania wdrażania MPA i przekazywały go do Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego, podległego Ministerstwu Klimatu i Środowiska.
- MPA będzie aktualizowane nie rzadziej niż raz na 6 lat.
Ustawa zawiera też szereg mniejszych zmian, które kodują kwestie klimatyczne w planowaniu przestrzennym, polityce rozwoju i procedurach inwestycyjnych.
Wnioski i rekomendacje z MPA będą musiały być uwzględnione przy tworzeniu i aktualizacji strategii, planów ogólnych oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Strategie rozwoju na poziomie gminnym, ponadlokalnym, metropolitalnym i wojewódzkim wzbogacamy o komponent klimatyczny.
Dodatkowo dla inwestorów oraz organów prowadzących ocenę oddziaływania na środowisko (ooś) doprecyzowano w ustawie zagadnienia związane z analizą podatności (narażenia oraz odporności) przedsięwzięcia na zmiany klimatu, która powinna zostać przeprowadzona na etapie oceny oddziaływania przedsięwzięć na środowisko (wymóg przeprowadzenia analizy podatności jest zgodny z wymogiem wskazanym dyrektywą ooś).
Co ważne, już na etapie konsultacji ustawa otrzymała pozytywną opinię od głównych adresatów nowych norm – samorządów (w formie stanowiska Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego).