„Pamięć 1943” – wystawa upamiętniająca 80. rocznicę powstania w getcie warszawskim
30.03.2023
„Otwierając wystawę, pochylamy się nad historią ukrytą w bunkrach. Z artefaktów wydobytych z popiołów warszawskiego getta, odczytujemy opowieść o żydowskiej Warszawie. Czynimy to wbrew zdaniu zapisanemu w raporcie Jürgena Stroopa, który w meldunku z 16 maja 1943 r. pisał: Była żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie przestała istnieć”– powiedział ,wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego dr Jarosław Sellin podczas wernisażu wystawy „Pamięć 1943” w warszawskiej galerii Kordegarda.
Ekspozycja, przygotowana przez Muzeum Getta Warszawskiego i Narodowe Centrum Kultury w związku upamiętnieniem 80. rocznicy wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim, prezentuje Raport Jürgena Stroopa, a także artefakty odnalezione podczas wykopalisk na terenie warszawskiego getta. Uzupełnieniem wystawy jest część plenerowa przed galerią Kordegarda, składająca się z plakatów z infografikami Kuby Mazurkiewicza.
Wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego zwrócił uwagę na powojenne fotografie ruin i ścieżek biegnących pośród zgliszcz dawnego Muranowa, Mirowa i Nalewek – terenów byłego warszawskiego getta. Poinformował, że w ubiegłym roku przeprowadzone zostały badania archeologiczne zachowanych szczątków kamienic między ulicami Muranowską 39 i 41 oraz Miłą 18 i 20, jak również w okolicach bunkra przy ul. Miłej 18 – miejsca, z którego oddziałami Żydowskiej Organizacji Bojowej dowodził Mordechaj Anielewicz.
W czasie prac archeologicznych znaleziono popiół z hebrajskojęzycznej literatury religijnej, tefilin z cytatami z Tory, świecznik oraz kubek do rytualnego obmywania rąk. Każdy z tych wydobytych przedmiotów to fragment pamięci. To sama żywa pamięć. Pamięć świata, który wedle zamysłów niemieckich morderców miał już nigdy nie powrócić. A jednak powraca i zajmuje należne mu miejsce w historii – powiedział dr Jarosław Sellin.
Sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego podziękował organizatorom wystawy – Muzeum Getta Warszawskiego i Narodowemu Centrum Kultury – za możliwość wspólnego upamiętnienia tragicznie zniszczonego świata warszawskiego getta.
O wystawie
Wewnątrz galerii prezentowany jest opisujący tragedię getta Raport Jürgena Stroopa. Unikalny dokument, przygotowany przez dowodzącego niemieckimi siłami likwidującymi getto dla Heinricha Himmlera, zawiera opis działań i dzienne meldunki, statystyki oraz 52 czarno-białe fotografie, które przez lata kształtowały pamięć wizualną o powstaniu, stając się również świadectwem zbrodni. Dzięki współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej obiekt ten stanie się w przyszłości najważniejszym eksponatem na wystawie stałej Muzeum Getta Warszawskiego.
Z raportem skonfrontowane zostały przedmioty codziennego użytku wydobyte w trakcie badań archeologicznych w 2022 roku z piwnic zniszczonych kamienic przy ul. Miłej 18 i Miłej 20, takie jak zniszczone naczynia, potłuczone talerze, elementy sprzętów czy domowych urządzeń, przedmioty życia religijnego (kubek do obmywania rąk), guziki, łyżki czy fragmenty dziecięcego wózka. Obiekty te stają się transferem pamięci o dawnych mieszkańcach getta.
Współczesnym odniesieniem na wystawie są powstałe na podstawie zdjęć z Raportu Stroopa rysunki wybitnej polskiej artystki Zofii Lipeckiej oraz fotografie architektoniczne Marcina Czechowicza. Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość łączy głos Zofii Majewskiej – córki Henryka i Racheli Kroszczorów, której dzieciństwo i młodość związane były ze Szpitalem Bersohnów i Baumanów – przyszłą siedzibą Muzeum Getta Warszawskiego.
Plenerową część ekspozycji – przed galerią Kordegarda – tworzą plakaty z infografikami Kuby Mazurkiewicza, opowiadające o utworzeniu getta i o tym, co działo się w nim w latach 1940-43. Liczby i informacje na plakatach unaoczniają tragedię mieszkańców. Na plakatach zostały umieszczone kody QR, które odsyłają do bardziej szczegółowych informacji na stronie internetowej Muzeum Getta Warszawskiego.
Wystawa będzie otwarta dla zwiedzających do 7 maja.
