Wicepremier zwrócił uwagę, że dzisiejsze spotkanie jest związane ze 160. rocznicą wybuchu Powstania Styczniowego, ale także jest prezentacją efektów pracy Muzeum Historii Polski.

Instytucje to niebywałe dobro, bo są po to powoływane, aby różne dobra przechowywać, tworzyć, kreować i pokazywać kolejnym pokoleniom – dodał prof. Piotr Gliński.

Szef resortu kultury podkreślił, że Powstanie Styczniowe jest jednym z najważniejszych wydarzeń w XIX-wiecznej historii Polski, a  wolnościowy zryw poprzedziły inne wydarzenia, które już ówcześnie zostały nazwane „rewolucją moralną”.

To dowód jak ważna jest świadomość, tożsamość i system wartości, a także to, co często jest niedotykalne. Jak ważny jest duch, który powoduje, że można przełamywać rzeczy wydawałoby się nie do przełamania. Współczesna wojna rozpętana przez Rosję na Ukrainie jest też tego dowodem. Do postawienia się Rosji potrzebny był duch, zmiana społeczna, świadomościowa, aksjologiczna w narodzie. Podobnie wtedy, w XIX wieku, ta ciągła odbudowa polskości powodowała, że byliśmy w stanie przenieść tę polskość przez 123 lata zaborów – przypomniał wicepremier.

Minister kultury zaznaczył, że powstańcy walczyli pod hasłem: „Równość–Wolność–Niepodległość” i trójdzielnym herbem, na którym obok Polskiego Orła i Litewskiej Pogoni znajdował się Michał Archanioł - symbolizujący Ruś, trzeci polityczny naród dawnej Rzeczypospolitej.

Obecnie, nawiązując do tego, realizujemy projekt Trójkąta Lubelskiego. To jest ten sam format polityczny, który jest bardzo praktyczny i efektywny. Znak ten symbolizował ideę nowej Rzeczpospolitej z zachowaniem obywatelskich i politycznych praw narodów, jak i swobód religijnych. Tutaj mamy praktyczny efekt tej pamięci, tych przemian społecznych, tego nowoczesnego, a także solidarnościowego myślenia, które też jest cechą naszego narodu – wskazał szef resortu kultury.

Wicepremier przypomniał, że Powstanie było zrywem, w który niezwykle aktywnie włączyły się polskie kobiety. Bez ich zaangażowania i poświęcenia tak długa walka z zaborcą nie byłaby możliwa.

Niektóre kobiety zaciągnęły się w powstańcze szeregi, by na przekór społecznej roli, walczyć z bronią w ręku. Inne, nazwane później „cichymi bohaterkami”, zajęły miejsce w drugim szeregu jako kurierki Tajemnego Państwa, sanitariuszki, opiekunki, organizatorki walki i pocieszycielki skazańców - powiedział prof. Piotr Gliński.

Minister kultury wskazał, że insurekcja 1863–1864 stała się moralnym fundamentem dla tych, którzy w okresie Wielkiej Wojny walczyli o niepodległość ojczyzny. W wolnej Polsce powstańcy zyskali status weteranów, przysługiwały im należne mundury i honory, a przez rodaków byli uważani za „żywe pomniki” walki o wolność i wzór do naśladowania dla „pokolenia Kolumbów”.

To była kulturowa, aksjologiczna bezpośrednia i dotykalna transmisja pokoleń. W II Rzeczpospolitej polscy żołnierze, oficerowie, generałowie oddawali honory powstańcom. Po 160 latach historia zatoczyła koło. Okazało się, że rosyjski zaborca, który ciemiężył nie tylko Polaków, nie wyzbył się imperialnych zapędów. Nie szanując praw narodów najechał Ukrainę, dokonując aktów bestialstwa. Postawa Polski, ale i Litwy sprawiły, że trójdzielny herb sprzed 160 lat nabrał nowego znaczenia współpracy w obronie wolności i przeciwko rosyjskiemu imperializmowi. Każdego dnia, każdej godziny jesteśmy razem, tak jak wtedy byliśmy razem. Można jednak powiedzieć, że potrafimy wyciągać wnioski z historii. Nie chcemy tragicznych powstań. Chcemy być efektywni i skuteczni. Chcemy być mądrzy przed szkodą – zaznaczył wicepremier.

Szef resortu kultury poinformował, że otwarta dziś wystawa Muzeum Historii Polski w nowoczesny sposób, z wykorzystaniem atrakcyjnych metod multimedialnych, przybliża pamięć o narodowym zrywie i jego bohaterach. Dzięki temu ma szansę dotrzeć do szerokiego grona odbiorców, w tym dzieci i młodzieży. Zwrócił uwagę, że dzięki mobilnej formule jeszcze w tym roku wystawa zostanie zaprezentowana w wielu miastach Polski.

Chcemy, aby wystawa trafiła także na Litwę, może na Ukrainę. Bardzo dziękuję Muzeum Historii Polski za przygotowanie tej wystawy. Jest to jeszcze jeden dowód na to, jak ważne są nasze instytucje. Jak Państwo wiecie budujemy siedzibę Muzeum Historii Polski na warszawskiej Cytadeli i już w tym roku zostanie ona oddana do użytku - podsumował wicepremier Gliński.

O wystawie

Wystawa „Powstali 1863-64” została przygotowana przez Muzeum Historii Polski w związku z obchodzoną w tym roku 160. rocznicą wybuchu Powstania Styczniowego. Składa się z dwóch części.

Pierwsza część wystawy ma charakter analogowo-multimedialny i jest faktograficzną opowieścią o insurekcji lat 1863–1864, przedstawioną na 16 stanowiskach. Obejmuje takie wydarzenia jak: przedstyczniowe manifestacje, przebieg walk, udział w Powstaniu wybranych postaci oraz różnych grup społecznych, a także doniesienia światowej prasy o wydarzeniach, powstańczą modę z epoki i pamięć o zrywie. Pozwala na poznanie bohaterów sprzed 160 laty, którzy wywodzili się z różnych warstw społecznych i reprezentowali różne narody zamieszkujące dawną Rzeczpospolitą: od Mariana Langiewicza, przez Dionizego Czachowskiego, Zygmunta Sierakowskiego po Romualda Traugutta. Specjalne miejsce zarezerwowano dla kobiet, które walczyły nie tylko z bronią w ręku, ale także organizowały sieć szpitali, produkowały amunicję i materiały wojenne czy opiekowały się rannymi i skazańcami.

Drugim − bardziej spektakularnym − elementem wystawy jest rotunda (namiot sferyczny), która w multimedialnej formie prezentuje wybrane zagadnienia z okresu Powstania Styczniowego oraz opowieści o ludziach związanych z ruchem insurekcyjnym. Na trzech specjalnych ekranach będą wyświetlane prezentacje multimedialne oraz 27-minutowy film animowany oparty o indywidualne przeżycia uczestników powstania oraz wydarzenia najbardziej charakterystyczne dla zrywu 1863 roku.

Podczas zwiedzania wystawy widzowie – zwłaszcza ci najmłodsi – będą mieli okazję ułożyć wielkoformatowe puzzle, a także zebrać komplet odbitek powstańczych pieczęci. Muzeum Historii Polski przygotowało również pakiet materiałów edukacyjnych dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Do dyspozycji nauczycieli będą również scenariusze oprowadzania po wystawie oraz scenariusze lekcji dla różnych poziomów edukacyjnych. Bezpłatne materiały będą dostępne do pobrania na stronie internetowej MHP.

Ekspozycja „Powstali 1863-64” jest dostępna dla zwiedzających na dziedzińcu MKiDN do 16 maja (w godz. 11.00 – 19.00). Będzie można ją także obejrzeć podczas Historycznej Nocy Muzeów na dziedzińcu MKiDN (13 maja, w godz. 11.00 - 24.00), podczas której w godz. 13.00, 15.00, 17.00 i 19.00 zaplanowano specjalne oprowadzania kuratorskie.

Następnie wystawa zostanie zaprezentowana w wybranych miastach w Polsce m.in. Łowiczu, Węgrowie, Ostrołęce, Tykocinie, Małogoszczu, Sandomierzu, Kazimierzu Dolnym, Zamościu, Łańcucie, Katowicach, Oświęcimiu i Wrocławiu, jak również Litwie i jeśli to będzie możliwe – Ukrainie.