Polska na Litwie

W otwarciu udział wzięli stacjonujący w Szawlach w ramach natowskiej misji powietrznej Baltic Air Policing żołnierze z Polskiego Kontyngentu Wojskowego ORLIK 10 wraz z dowódcą ppłk. pil. Pawłem Stajniakiem oraz Szef Sztabu Litewskiej Bazy Lotniczej mjr. Aleksiejus Bojevikas.

Wystawa plenerowa prezentowana na 22 planszach przybliża współpracę ruchów wolnościowych Polski i Litwy, Solidarności i Sąjūdisu, w przełomowych latach 1989–1990. Fotografie i dokumenty przypominają m.in. „żywy łańcuch” – manifestację 2 mln osób w państwach bałtyckich w rocznicę podpisania tajnych protokołów do paktu Ribbentrop–Mołotow, pobyt litewskiej delegacji w Warszawie w grudniu 1989 i jej udział w obradach sejmu RP, a także oświadczenia i deklaracje polskich organów konstytucyjnych o uznaniu niepodległości Litwy i nienaruszalności granic.

Dziś oba państwa znajdują się zarówno w strukturach NATO, jak i Unii Europejskiej, jednakże w dalszym ciągu mierzą się z wyzwaniami trudnego sąsiedztwa i emancypacji od Kremla. Dlatego zamysłem wystawy jest przypomnienie, że wciąż aktualna “zbieżność procesów społeczno-politycznych” Polaków i Litwinów ‒ którą w swoich raportach akcentowała już agentura ZSRR ‒ pozostaje spoiwem obu społeczeństw, a wspólne działanie przynosi wymierne efekty.

Warto przypomnieć, że polska Solidarność i litewski Sąjūdis ‒ to są dwa ruchy wolnościowe, które w przededniu upadku sowieckiego kolosa na trwałe zapisały się w dziejach regionu. Temperaturę ich wzajemnych relacji na przełomie lat 80. i 90. XX w. trudno porównać do stosunków łączących Polaków i Litwinów wówczas z którymkolwiek z sąsiadów. W przełomowym momencie dziejowym ‒ w przededniu rozpadu ZSRR ‒ liderzy Solidarności i Sąjūdisu potrafili stworzyć wspólny front i przeciwstawić się moskiewskim decydentom. W międzywojniu Polaków i Litwinów podzielił spór o tereny wokół Wilna, a relacje stolic „zamrożono” na niemal dwie dekady. Tym niemniej pierwszym kierunkiem, jaki wybrali członkowie litewskiego ruchu na wizytę zagraniczną w 1989 r., stała się Warszawa! Polscy dziennikarze i politycy przebywali w Sejmie litewskim 13 stycznia 1991 r., kiedy po Wilnie jeździły sowieckie czołgi. Polscy intelektualiści na emigracji zabiegali o sprawę litewską na arenie międzynarodowej. Z kolei o osobistym zaangażowaniu Papieża-Polaka Jana Pawła II w sprawy niepodległości Litwy, świadczą zachowane w litewskich archiwach dokumenty.

Organizatorzy: Muzeum Historii Polski w Warszawie, Ambasada RP w Wilnie
Partnerzy: Litewskie Centralne Archiwum Państwowe, Litewskie Archiwum Służb Specjalnych, Instytut Polski w Wilnie
Scenariusz: Barbara Jundo-Kaliszewska
Kuratorzy wystawy: Karolina Wichowska, Wojciech Kalwat
 

Fot. Vitalis Lebedis