Komenda Główna
Państwowej Straży Pożarnej

Są to placówki o bardzo niewielkiej obsadzie etatowej lub też utrzymywane wyłącznie społecznie, podległe takim instytucjom jak Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Związek Ochotniczych Straży Pożarnych lub też komendom wojewódzkim straży pożarnej. 

Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach

Powstało z szacunku dla historii i z potrzeby serca w dniu 14 września 1975 roku. W styczniu 1976 roku Muzeum uzyskało status placówki państwowej o ponadregionalnym zasięgu. Do 1991 roku było finansowane, tak jak wszystkie placówki kultury z środków Funduszu Rozwoju Kultury. Z dniem 1 lipca 1992 roku muzeum włączono w struktury organizacyjne Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej natomiast w dniu 10. lutego 1993 roku otrzymało nowy statut i nazwę Centralnego Muzeum Pożarnictwa. Od 1997 roku posiada swój oddział zamiejscowy - Wielkopolskie Muzeum Pożarnictwa w Rakoniewicach. Od 1999 roku Muzeum jest jednostką organizacyjną Państwowej Straży Pożarnej.

W Muzeum znajdują się zarówno ekspozycje stałe jak i czasowe. Do najciekawszych zabytków w kolekcji należy zaliczyć:

• sikawki różnych typów (konne, przenośne) w tym szczególnie cenna bogato rzeźbiona jednoramienna sikawka konna zbudowana w 1717 roku,
• motopompy oraz unikalną pompę parową  firmy G. A. Jauck z 1894 roku,
• samochody gaśnicze i autodrabiny w tym: pochodzący z ok. 1912 roku samochód rekwizytowy marki Benz-Gaggenau, autodrabina marki Magirus z 1927 roku, czy autopogotowie pożarnicze marki Polski Fiat z 1938 roku,
• sprzęt alarmowy, w skład którego wchodziły m.in. syreny, bekadła, sygnałówki, pożarowskazy oraz dzwony w tym najstarszy pochodzący z 1739 roku,
• ręcznie wyszywane sztandary jednostek straży pożarnych,
• sprzęt oświetleniowy w tym: pochodnie, latarki, lampy m.in. Davy'ego, agregaty oświetleniowe.
• armaturę wodną: łączniki, hydranty, smoki wodne, prądownice oraz wiadra skórzane i parciane z przełomu XVIII i XIX wieku,
• umundurowanie oraz hełmy strażackie (paradne i bojowe) pokazujące zarówno charakter ubioru strażackiego z końca XIX wieku używanego w strażach Austrii, Prus, czy Rosji jak i XX- wieczne wzory umundurowania z większości państw europejskich, jak również z innych kontynentów np. z Ameryki Południowej,
• uzbrojenie osobiste strażaka, w tym: parciane pasy bojowe i toporki,
• sprzęt przeciwdymno – gazowy, w tym: XIX-wieczny skórzany kaptur izolacyjny z miechem do pompowania powietrza, maski przeciwgazowe z pochłaniaczami, aparaty tlenowe plecakowe,
• figury oraz obrazy przedstawiające Świętego Floriana - patrona strażaków.

Ponadto w zbiorach Muzeum znajdują się liczne wydawnictwa specjalne, dyplomy, fotografie, plakaty o tematyce przeciwpożarowej oraz odznaczenia strażackie w tym: medal im. Józefa Tuliszkowskiego i Złoty Znak Związku Ochotniczych Straży Pożarnych, który to placówka otrzymała w uznaniu całokształtu dokonań z okazji jubileuszu XX - lecia Muzeum. W bibliotece muzealnej wszyscy zainteresowani tematyką ochrony przeciwpożarowej mogą zapoznać się z bogatym zasobem książek i czasopism, a także uzyskać fachową poradę w wypadku pisania prac dyplomowych związanych tematycznie z historią straży pożarnych na ziemiach polskich.

W 1990 roku tutejsza placówka wydała I tom periodyku naukowego "Muzealny Rocznik Pożarniczy", który realizuje problematykę historyczną ochrony przeciwpożarowej. Dotychczas ukazało się 13 tomów.

Muzeum zlokalizowane jest w dzielnicy Mysłowic – Słupnej przy skrzyżowaniu autostrady A4 Wrocław – Kraków, drogi ekspresowej S1 Warszawa – Cieszyn oraz drogi wojewódzkiej 934 Katowice - Oświęcim. W swoim bezpośrednim sąsiedztwie posiada kompleks terenów rekreacyjno – wypoczynkowych z otwartym kąpieliskiem oraz hotelem, w którym istnieje możliwość zakwaterowania.

Muzeum w Alwerni, woj. małopolskie

Muzeum Pożarnictwa założone w 1953 r. Przez mgr Zbigniewa Gęsikowskiego, prezesa miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej. Mieści się w budynku stanowiącym własność OSP, utrzymywane jest przez Komendę Wojewódzką Straży Pożarnej oraz naczelnika gminy Alwernia. Zatrudnia 1 pracownika w niepełnym wymiarze czasu pracy. Nie ma statutu. Muzeum gromadzi samochody pożarnicze, sprzęt gaśniczy, strażackie odznaczenia korporacyjne oraz dokumenty archiwalne. Dysponuje bogatą biblioteką oraz pracowniami: konserwatorską, fotograficzną i introligatorską.

Muzeum w Lidzbarku Welskim, k. Działdowa

Muzeum Pożarnictwa powstało w 1974 r. z inicjatywy działacza pożarniczego, Maksymiliana Angera. Dzięki zaangażowaniu członków miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej i finansowym poparciu ze strony Zarządu Wojewódzkiego ZOSP w Olsztynie, wybudowano pawilon wystawowy oraz wiatę na sprzęt silnikowy. Muzeum gromadzi sikawki i samochody strażackie, odznaczenia, pieczęcie, sztandary, sprzęt bojowy strażaka. Podlega Zarządowi Wojewódzkiemu ZOSP.

Muzeum we Włocławku

Przestało funkcjonować w 1989 roku. Zbiory znajdujące się w muzeum przekazano do jednostek OSP, do których pierwotnie należały. Część zbiorów przekazano do Kujawsko-Dobrzyńskiego Parku Etnograficznego w Kłóbce (powiat włocławski, gm. Lubień Kujawski) będącego oddziałem Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. W skansenie można je oglądać w remizie strażackiej z 1922 roku przeniesionej ze wsi Czaple koło Lubienia Kujawskiego.

Muzeum w Przeworsku, woj. Podkarpackie

Muzeum, podległe zarządowi miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej, mieści się w budynku dawnej powozowni pałacowej Andrzeja Lubomirskiego oraz wzniesionym w 1974 r. pawilonie wystawowym. W 1956 r., z okazji jubileuszu 60-lecia miejscowej OSP, zorganizowano okolicznościową wystawę sprzętu pożarniczego, zaś w 1974 r. otwarto muzeum w nowej siedzibie. Zatrudnia 3 pracowników.

Muzeum w Namysłowie, woj. opolskie

Muzeum Pożarnictwa przy Namysłowskim Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym powstało w 1950 r. z inicjatywy miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej oraz Namysłowskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego. Mieści się w zamku, podlega Komendzie Wojewódzkiej Straży Pożarnej w Opolu. 

Niezależnie od wymienionych wyżej placówek muzealnych istnieją też działy pożarnicze w następujących muzeach:

• Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku,
• Muzeum Budownictwa Ludowego Sanoku,
• Muzeum Kultury Ludowej w Klobuszowej,
• Muzeum Etnograficznym w Toruniu,
• Muzeum Regionalnym w Złotowie,
• Muzeum Okręgowym w Siedlcach - oddział w Kotuniu,
• Muzeum Ziemi Kobylińskiej

Zbiory pożarnicze gromadzone są również w izbach pamiątek strażackich (potocznie również zwanych niekiedy muzeami):

• w Bralinie k. Kępna,
• Chełmie,
• Kępnie,
• Kołbucku,
• Kielcach,
• Kazimierzu Dolnym,
• Mierzynku,
• Rudzie-Hucie,
• Olkuszu,
• Niepokalanowie,
• Puchaczowie,
• Szczuczynie,
• Kłodzku,
• Kolbuszowej,
• Łasinie,
• Łomnicy.

Placówki te prowadzone przez społeczników, utrzymywane przez zarządy straży, przyczyniają się do ratowania cennych niejednokrotnie zabytków pożrniczych. Przykład stanowią Paweł Frątczak z Bydgoszczy i Grzegorz Pladzyk z Gdańska, którzy z wielką pasją i zaangażowaniem powiększają swe kolekcje o cenne zabytki pożarnicze.