Polska w Armenii

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Armenia jest państwem przemysłowo-rolniczym, w rolnictwie z przewagą małopowierzchniowej produkcji rolnej. Dominuje uprawa warzyw i owoców (morele, winogrona, granaty i in.). Z kolei ważnym towarem eksportowym jest brandy armeńskie oraz inne alkohole (spirytus, wina, w tym wina z granatów, wódki owocowe). W Armenii dobrze rozwija się hodowla zwierząt (głównie bydła i owiec). W ostatnich latach wzrasta hodowla i eksport ryb słodkowodnych oraz raków. 

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Głównymi sektorami, mającymi wpływ na PKB są: przemysł, rolnictwo, handel, obsługa nieruchomości, budownictwo, inne. 

• prowincja Aragacotn – przemysł przetwórczy, rolnictwo (produkcja roślin zbożowych, uprawa roślin tj. ziemniaki, rośliny pastewne); 
• prowincja Ararat – rolnictwo (uprawa winorośli, warzyw i owoców), przemysł wytwórczy (produkcja żywności, towarów konsumpcyjnych, napojów, wyrobów tytoniowych), przemysł wydobywczy (produkcja metali nieszlachetnych, produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych – produkcja cementu, wapna, wyrobów azbestowo-cementowych, cięcie i obróbka kamienia); ​​​​​​
• prowincja Armawir – rolnictwo (uprawa roślin, winorośli, sadzonek, warzyw), hodowla zawierząt (hodowla bydła, trzody chlewnej i drobiu), przemysł przetwórczy (produkcja energii elektycznej, żywności, napojów w tym alkoholowych i materiałów budowlanych);
• prowincja Gegharkunik – przemysł wydobywczy, przemysł przetwórczy (produkcja żywności, napojów alkoholowych, przemysł chemiczny), rolnictwo, budownictwo, usługi;
• prowincja Kotajk –  przemysł przetwórczy (produkcja żywności i napojów, produkcja mebli, produkcja wyrobów jubilerskich); przemysł wydobywczy (produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych, produkcja wyrobów metalowych – odlewnictwo ze stali i żeliwa), rolnictwo, hodowla zwierząt (głównie drób);
• prowincja Lori – rolnictwo, przemysł wydobywczy (wydobycie i przetwórstwo miedzi oraz srebra), turystyka;
• prowincja Sjunik – przemysł wydobywczy (molibden, złoto, miedź), przemysł przetwórczy (przemysł włókienniczy, produkcja energii elektrycznej - hydroenergetyka, przemysł spożywczy, obróbka drewna naturalnego i wyrobów drewnianych, produkcja mebli i elektrotechniki), rolnictwo (uprawa roślin, tj. zboże i ziemniaki), hodowla zwierząt; 
• prowincja Szirak– przemysł przetwórczy ( żywność, napoje, przemysł włókienniczy, przetwarzanie materiałów budowalnych, budowa maszyn), przemysł wydobywczy (produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych); ​​​​​​
• prowincja Tawusz – rolnictwo (uprawa zbóż, winorośli, sadownictwo), hodowla zwierząt (bydła i trzody chlewnej), pszczelarstwo, przemysł przetwórczy (przemysł spożywczy, przemysł drzewny); 
• prowincja Wajoc Dzor – rolnictwo (uprawa winorośli, sadownictwo i uprawa warzyw), hodowla zwierząt (głównie drób), przemysł przetwórczy (przemysł energetyczny, produkcja napojów m.in. wody mineralnej „Dżermuk” i wina gronowego), budownictwo, turystyka; 
   

Polityka kursowa

 Waluta – dram armeński (AMD)
1 Euro = 413 AMD (13.02.2025)
1 Dolar amerykański = 395 AMD (13.02.2025)
 Wymiany walut można dokonać w bankach oraz powszechnie dostępnych kantorach.​

Surowce i technologie krytyczne

Stan infrastruktury

• Kalendarz dni wolnych od pracy

• 01.01. Nowy Rok - środa
• 02.01. Święto Noworoczne - czwartek
• 06.01. Boże Narodzenie - poniedziałek
• 28.01. Dzień Wojska - wtorek
• 08.03. Dzień Kobiet
• 18.04. Wielki Piątek (święto ruchome)
• 20.04. Wielkanoc  (święto ruchome)
• 21.04. Poniedziałek Wielkanocny  (święto ruchome)
• 24.04. Dzień Pamięci o Ludobójstwie Ormian - czwartek
• 01.05. Święto pracy - czwartek
• 09.05. Dzień Zwycięstwa - piątek
• 28.05. Dzień Republiki - środa
• 31.12. Wigilia - środa

[1] Dane z IMF (https://www.imf.org/)
[2] Dane poszczególnych agencji 

NAJWAŻNIEJSI PARTNERZY HANDLOWI

W 2024 roku obroty handlu zagranicznego Armenii wzrosły o 41,5% w porównaniu do 2023 roku, osiągając około 30 mld USD. Według statystyk publikowanych przez Komitet Statystyczny Armenii, głównym partnerem handlowym kraju pozostaje Rosja ze wskaźnikiem na poziomie 12,4 mld USD. Wzrost wolumenu obrotów handłu jest spowodowany importem rosyjskiego złota i diamentów.

Eksport z Armenii wzrósł w 2024 roku o 53,1%, przekraczając 13,9 miliarda USD. Głównym rynkiem zbytu dla towarów eksportowanych z Armenii obecnie stanowią Zjednoczone Emiraty Arabskie, eksport do tego kraju sięgnął 5,2 mld USD (wzrost 2,4-krotny. Rosja zajęła drugie miejsce z 3,1 mld USD (wzrost o 89%), a trzecie Chiny z 1,09 mld USD (wzrost 2,6-krotny). Czwartym partnerem Armenii został Irak ze wskaźnikiem 246 mln dolarów (wzrost o 136%). 

Import wzrósł o 33,8%, przekraczając 17,7 miliarda USD.

Wśród państw członkowskich Unii Europejskiej największym partnerem handlowym Armenii są Niemcy, z którymi wymiana handlowa w 2023 roku wyniosła 637 mln USD, co oznacza wzrost o 20,3% w porównaniu do roku 2022. W przypadku Polski mamy do czynienia z gwałtownym wzrostem wolumenu handlu (wzrost o ponad 58%). Wymiana handlowa wyniosła 157 mln USD.

 *Dane pochodzą ze strony: Armstat.am 

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Główni inwestorzy

Główne kierunki inwestycji zagranicznych.

 W okresie styczeń-czerwiec 2023 r. wolumen bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Armenii wyniósł 77 686,9 mld AMD. W tym samym okresie 2022 roku wolumen inwestycji bezpośrednich wyniósł 73 904,3 mld AMD.

W okresie styczeń-czerwiec 2023 r. inwestycje bezpośrednie z Federacji Rosyjskiej wyniosły 118 487,4 mld AMD, z Francji wyniosły 1857,4 mld AMD, z Luksemburga wyniosły 11 969,9 mld AMD, ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich wyniosły 101 009,2 mld AMD, ze Stanów Zjednoczonych wyniosły 4522,2 mld AMD, z Gruzji wyniosły 2605mld AMD. Organizacje międzynarodowe dokonały bezpośrednich inwestycji w okresie styczeń–czerwiec 2023 r. o wysokości 805,8 mln AMD.

               Po odzyskaniu niepodległości w 1991 r. Armenia stała się członkiem lub obserwatorem w ponad 60-ciu organizacjach i inicjatywach  międzynarodowych, w tym z zakresu współpracy gospodarczej: 

• Światowa Organizacja Celna (1992),
• Bank Światowy (1992),
• Międzynarodowa Organizacja Pracy (1992)
• Międzynarodowy Fundusz Walutowy (1992)
• Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (1992)
• Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa (1992)
• Czarnomorska Organizacja Współpracy Gospodarczej (1992)
• Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (1993)
• FAO - Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (1993)
• Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (1995)
• INOGATE - międzynarodowy program współpracy w dziedzinie energii pomiędzy UE oraz państwami leżącymi nad Morzem Czarnym i Morzem Kaspijskim  
• Euroazjatycka Federacja Giełd Papierów Wartościowych (2002),
• Międzynarodowa Asocjacja Giełd Papierów Wartościowych Państw Wspólnoty Niepodległych Państw (2002)
• Światowa Organizacja Handlu (2003),
• Azjatycki Bank Rozwoju (2005),
• Euroazjatycki Bank Rozwoju (2006)
• Inicjatywa z Baku (2006) - inicjatywa współpracy UE i państw Kaukazu, jako część programu INOGATE (energia) oraz programu TRACECA (transport)
• TRASECA – Korytarz Transportowy Europa-Kaukaz-Azja (2008)
• Eurazjatycka Unia Gospodarcza (2014)
• Euroazjatycka Unia Celna (2015)
• Kompleksowa i wzmocniona umowa o partnerstwie CEPA (2020)
• Międzynarodowy Trybunał Karny (2024)

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne (tabela za ostatnie 3 lata)

 Współpraca gospodarcza między Polską i Armenią jest stosunkowo niewielka, obroty osiągają rocznie kilkadziesiąt milionów  USD, przy czym Armenia notuje ujemne saldo w obrotach wzajemnych z uwagi na przewagę importu z Polski.
                 Polscy przedsiębiorcy eksportują do Armenii głównie produkty przemysłu chemicznego, maszyny i urządzenia mechaniczne, sprzęt elektryczny, urządzenia do rejestracji dźwięku i obrazu, aparaturę pomiarową, artykuły spożywcze, napoje alkoholowe i bezalkoholowe, metale nieszlachetne, zwierzęta żywe i in. Z Armenii sprowadzane są metale nieszlachetne i artykuły z tychże metali, materiały i artykuły włókiennicze, artykuły spożywcze, napoje alkoholowe (wino, koniak) i bezalkoholowe.

                W 2024 r. odnotowano spadek obrotów handlowych pomiędzy Armenii a Polską. Wymiana handlowa wyniosła 89 272.2 tys USD, w porównaniu z 2023 r. (130 094.4 tys USD).

Relacje z UE

Baza traktatowa (między krajem opisywanym a Polską i UE)

                Współpracę gospodarczą Polski i Armenii reguluje „Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Armenii o współpracy gospodarczej” z dnia 12 marca 2010 r. Kwestie podatkowe reguluje „Konwencja między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Armenii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku” z dnia 14 lipca 1999 r. (konwencja weszła w życie 20.02.2005 r.)
                Instytucjonalną płaszczyzną dialogu gospodarczego jest w szczególności powołana na mocy podpisanej 12 marca 2010 r. Umowy o współpracy gospodarczej – Polsko-Armeńska Komisja Międzyrządowa do spraw Współpracy Gospodarczej. Działalność Komisji jest ukierunkowana na sprawy biznesowe, w tym wsparcie projektów handlowych i inwestycyjnych przedsiębiorców. Ostatnie posiedzenie Komisji odbyło się 29 czerwca 2023 r. w Erywaniu.

4.3 Wzajemne inwestycje

                Główną inwestycją Polski w Armenię jest Giełda Papierów Wartościowych AMX, której większościowym udziałowcem jest warszawska Giełda Papierów Wartościowych. W maju 2022 roku w szwajcarskim Davos w obecności Prezydentów Polski i Armenii zostało podpisane porozumienie pomiędzy GPW a Bankiem Centralnym i Giełdą Republiki Armenii.

                Inna rejestrowana przez Armstat polska inwestycja w Armenii miała miejsce w 2014 r. o wartości ok. 889 tys. USD. Dotyczyła kategorii „produkcja odzieży”. Była to inwestycja polskiej spółki „Lubawa”, występująca w Armenii pod nazwą „Lubawa-Armenia”. Aktualnie spółka jest w stanie upadłości.

                Brak danych nt. armeńskich inwestycji w Polsce.

4.4 Współpraca regionalna

                Dotychczas tylko jedno polskie miasto zawarło umowę o współpracy partnerskiej z Armenią – do podpisania takiej doszło w dniu 15.08.2017 pomiędzy władzami miast Lublin i Wanadzor.

                Władze miasta Białystok w 2017 r. prowadziły rozmowy o ew. podpisaniu umowy z armeńskim miastem Giumri (w grę wchodziła również współpraca z miastem Masis). Po zmianach politycznych roku 2018 rozmowy tymczasowo wstrzymane.

                W 2018 r. doszło do spotkania władz samorządowych Województwa Świętokrzyskiego z władzami Erywania. Bez dalszych kroków w celu podpisania umowy.

4.5 Współpraca samorządów gospodarczych

                Memorandum o współpracy Krajowej Izby Gospodarczej z Izbą Przemysłowo-Handlową Republiki Armenii.

                List intencyjny o współpracy pomiędzy Polską Agencją Informacji i Inwestycji Zagranicznych a Fundacją Business Armenia (po zmianach w Business Armenia i w PAIiIZ współpracy nie kontynuowano).

               W Polsce funkcjonuje Izba Gospodarcza Polska-Armenia.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

                Stosunki pomiędzy Unią Europejską a Armenią opierają się na Umowie o kompleksowym i wzmocnionym partnerstwie z dnia 12 listopada 2017. Umowa została ratyfikowana przez wszystkie państwa UE i weszła w życie 1 marca 2021 r. Umowa ta zastąpiła Umowę o partnerstwie i współpracy z 1999 r.

Zgodnie z nową umową obie strony zobowiązały się do współpracy z opracowaniem i wdrożeniem priorytetowych kierunków współpracy, w tym w zakresie m.in. : aktywizacji związków między Armenią a państwami Unii, rozwoju armeńskiej administracji państwowej, w tym administracji gospodarczej, oraz usprawnianie praktyki zarządzania państwem, rozwoju gospodarczego i tworzenie nowych możliwości na rynku armeńskim, zwiększanie efektywności wykorzystywania energii, współpraca w zakresie ochrony środowiska i klimatu, powiększanie mobilności i związków międzyludzkich, wsparcie reform szczególnie w sektorze walki z korupcją, sadownictwa i policji.

Unia Europejska jest, czwartym partnerem handlowym Armenii. Do roku 2017 UE było głównym rynkiem eksportu armeńskich towarów i drugim źródłem importu. Po zwiększeniu procesów integracyjnych Armenii w ramach Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej, sytuacja się zmieniła i dominującym partnerem Armenii stała się jednoznacznie Rosja.​​​​​​