Polska w Egipcie

• System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Egipt ma mieszany system gospodarczy, który łączy częściowo wolny rynek i swobodę prowadzenia działalności gospodarczej ze scentralizowanym planowaniem gospodarczym i licznymi regulacjami rządowymi. Oprócz funkcji regulacyjnej i planistycznej, państwo odgrywa istotną rolę w procesach gospodarczych poprzez 709 przedsiębiorstw państwowych działających w takich branżach jak transport, energetyka, media, nieruchomości, finanse i bankowość, turystyka, a także w przemyśle obronnym, chemicznym, wydobywczym, farmaceutycznym, ubezpieczeniowym i wytwórczym, Przedsiębiorstwa państwowe, z których ponad 70 należy do wojska i szeroko pojętych struktur bezpieczeństwa, cieszą się licznymi przywilejami i ulgami, które zaburzają wolny rynek. Państwo ściśle kontroluje działalność gospodarczą poprzez rozbudowany i mało przejrzysty system koncesji, licencji i regulacji. Przykładowo, obecnie w Egipcie jest 67 agencji, które legalnie lub półlegalnie pobierają obciążenia fiskalne. W egipskim systemie gospodarczym istotną rolę odgrywają relacje osobiste i powiązania pomiędzy poszczególnymi aktorami życia gospodarczego.

Strategię gospodarczą Egiptu określa ogłoszony w lutym 2016 r. program  „Wizja Egiptu 2030” (Egypt Vision 2030). Wizja to ogólnokrajowy program uruchomiony w lutym 2016 roku, odzwierciedlający długoterminowy plan strategiczny państwa mający na celu osiągnięcie zasad i celów zrównoważonego rozwoju we wszystkich dziedzinach oraz umiejscowienie ich w różnych egipskich agencjach państwowych. Wizja opiera się na zasadach „kompleksowego zrównoważonego rozwoju” i „zrównoważonego rozwoju regionalnego”, które można podzielić na trzy wymiary: gospodarczy, społeczny i środowiskowy. Wizja składa się z sześciu głównych celów krajowych, które należy osiągnąć do 2030 r. i, które są zgodne z Celami Zrównoważonego Rozwoju ONZ oraz Strategią Zrównoważonego Rozwoju dla Afryki 2063. Są to:

• poprawa warunków życia
• sprawiedliwość i równość społeczna
• zintegrowany i zrównoważony system środowiska naturalnego
• zróżnicowana, oparta na wiedzy i konkurencyjna gospodarka
• dobrze rozwinięta infrastruktura
• zarządzanie i partnerstwo

Wizja Egiptu 2030 opiera się na czterech zasadach przewodnich umożliwiających osiągnięcie jej celów i zadań. Są to:

• rozwój skoncentrowany na człowieku
• równość i dostępność
• odporność i adaptacja
• zrównoważony rozwój

• Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Sektor usług jest zdecydowanie największym i najbardziej dynamicznie rozwijającym się sektorem i wytwarza około 55-60% PKB. Turystyka, handel, usługi bankowe i żeglugowe na Kanale Sueskim stanowią główne źródła dochodów w tym sektorze. W 2024 r. doszło do gwałtownego spadku dochodów z żeglugi przez Kanał Sueski o ok. 60-70% (ok. 8 mld USD) z powodu ataków jemeńskich Houthi na statki przepływające przez Kanał Sueski w rejonie Rogu Afryki. Sektor wytwórczy odpowiada za około 30-35% PKB i obejmuje przede wszystkim takie branże jak energetyka (produkcja ropy i gazu), budownictwo oraz przemysł tekstylny, chemiczny, cementowy i przetwórstwa żywności.

Rolnictwo jest istotnym sektorem egipskiej gospodarki. Sektor zatrudnia około 28% siły roboczej kraju i odpowiada za ok. 10-12% PKB. Rolnictwo skoncentrowane jest w obszarze żyznej delty Nilu. Według rządowych planów, w ciągu najbliższych lat Egipt ma stać się w 75% samowystarczalny w produkcji pszenicy. Innym ambitnym przedsięwzięciem jest projekt zwiększenie obszaru gruntów rolnych o 6 mln hektarów w zachodniej, pustynnej części kraju. Rolnictwo Egiptu jest zdominowane przez małe gospodarstwa, niejednokrotnie korzystające z tradycyjnych i mniej efektywnych technologii uprawnych.

Około 50% gospodarki stanowi sektor nieformalny, czyli tzw. szara strefa. Władze Egiptu starają się zintegrować sektor nieformalny z oficjalną gospodarką, głównie za pomocą upraszczania podatków i biurokracji.

• Polityka kursowa

Od 2023 r. Egipt zmaga się ze skutkami kryzysu finansowego, który był konsekwencją m. in. sztywnej polityki kursowej i sztucznie podtrzymywanego kursu EGP, nie odzwierciedlającego stopniowego spadku wartości tej waluty. Wraz z uwolnieniem kursu funta w marcu 2024 r. Centralny Bank Egiptu podniósł stopy procentowe o 600 punktów bazowych do poziomu 27,25%. Jednocześnie upłynnił kurs funta egipskiego, który w ciągu kilku godzin stracił ok. 60% wartości, z poziomu 30,90 EGP za 1 USD do poziomu 49,54 EGP za 1 USD. Po kilku dniach ustabilizował się jednak na poziomie średnio 46-47 EGP, a obecnie wynosi 50,35 EGP za dolara. Głównymi celami działań CBE są zahamowanie inflacji oraz wyeliminowanie równoległego rynku walutowego. To ostatnie udało się osiągnąć niemal natychmiast. W ciągu kilku dni zdołano zniwelować różnicę między oficjalnym kursem bankowym, a czarnorynkowym, co w praktyce doprowadziło do zmniejszenia znaczenia rynku równoległego.

• Surowce i technologie krytyczne

Baza surowców mineralnych i energetycznych Egiptu składa się w większości z ropy naftowej i gazu ziemnego, rudy żelaza, fosforanów i złota. Nowe odkrycia złóż ropy naftowej i gazu ziemnego na dnie Morza Śródziemnego oraz Morza Czerwonego, przyczyniły się do dynamicznego rozwoju tego sektora gospodarki, który przyciąga najwięcej inwestycji zagranicznych. Na rynku egipskim obecne są najważniejsze międzynarodowe koncerny naftowe, m.in. Apache, BP, Eni, ExxonMobil, Halliburton, Noble Energy, Shell, SLB. Najwięcej projektów wydobywczych realizowanych jest na Morzu Śródziemnym, Morzu Czerwonym i w Delcie Nilu.

Pomimo znacznych zasobów własnych od 2023 r. Egipt, w związku z rosnącym zapotrzebowanie wewnętrznym, jest importerem netto surowców energetycznych, co znacznie drenuje zasoby finansowe państwa. Przewiduje się, że tylko w 2025 r. Egipt zaimportuje 155-160 dostaw skroplonego gazu (LNG) o wartości 8 mld USD. Odkrycie i uruchomienie nowych złóż w perspektywie kilku lat pozwoli zbilansować rachunek za surowce energetyczne. Udokumentowane zasoby węglowodorów w kraju na koniec 2023 r. wyniosły 3,3 mld baryłek ropy i 2,21 bln metrów sześciennych gazu ziemnego.

90,5% energii wytwarzanej w Egipcie pochodzi z gazu ziemnego i ropy naftowej, 7,3% z elektrowni wodnych, a 2,2% ze źródeł odnawialnych. Pomimo obecnie niewielkiego udziału źródeł odnawialnych w generowaniu energii, Egipt posiada duży potencjał rozwoju tego sektora. Władze kraju zapowiedziały, że do 2035 r. wyniesie on 42% miksu energetycznego kraju. Opóźnione, ze względu na pandemię koronawirusa, prace związane z budową elektrowni jądrowej w el-Dabaa, zostały wznowione w 2022 r. Przedsięwzięcie jest realizowane przy wsparciu technologicznym i finansowym ze strony Rosji. W przypadku realizacji projektu, udział energii nuklearnej do 2030 r. powinien wynieść 4% w miksie energetycznym. Egipt, ze względu na wysokie nasłonecznienie i korzystne wiatry, szczególnie nad Morzem Czerwonym, cieszy się dużym zainteresowaniem zagranicznych inwestorów rozwijających energetykę ze źródeł odnawialnych.

Egipt posiada złoża surowców krytycznych (zgodnie z nomenklaturą UE) takich jak fosforany i miedź. Egipt odpowiada za 4% światowych złóż fosforanów (2,78 mld ton) i wytwarza 3% światowej produkcji fosforanów (6 mln ton / rok). Roczne wydobycie miedzi szacuje się z kolei na 100 tys. ton. Według danych naukowych Egipt posiada także niewydobywane zasoby takich surowców krytycznych jak niob, tantal, gal, hafn i stront.

Egipt nie posiada żadnych technologii krytycznych.

• Stan infrastruktury

Stan infrastruktury można określić jako mocno zróżnicowany. W ostatnich latach rząd zainicjował szereg wielkoskalowych projektów infrastrukturalnych mających na celu podniesienie poziomu infrastruktury i przesiedlenie ludności z dala od zatłoczonych centrów miast. Program obejmuje budowę nowych miast, dróg, lotnisk, szybkiej kolei, kolei podmiejskiej (Monorail), metra, obszarów mieszkalnych, ośrodków turystycznych, obiektów naukowych, kulturalnych i sportowych, a także budowę nowej stolicy 70 km na wschód od Kairu. Zdaniem ekspertów dużą część tych projektów budzi wątpliwości z punktu widzenia opłacalności i celowości. Niemniej, w dłuższej perspektywie powinny one przyczynić się do rozwiązania wielu problemu związanych z gwałtownym przyrostem populacji. Szacuje się, że w 2024 r. wartość prowadzonych i planowanych inwestycji infrastrukturalnych wyniosła 85 mld USD. Wg danych rządowych w ostatnich 10 latach całkowita wartość inwestycji w infrastrukturę wyniosła 300 mld USD.

• Kalendarz dni wolnych od pracy

Piątek i sobota to dni weekendowe. Sklepy oraz punkty usługowe, z wyjątkiem wszystkich banków, otwarte są w weekendy (poza piątkami w godzinach przedpołudniowych). Wiele świąt ma charakter ruchomy. Władze Egiptu nie podają kalendarza dni wolnych od pracy na cały rok. Niekiedy dni wolne od pracy są określane ad hoc.

Święta państwowe w 2025 r.:

Boże Narodzenie Koptyjskie – 7 stycznia 2025 r.

Dzień Rewolucji z 2011 r. – 25 stycznia 2025 r.

Eid al-Fitr (po Ramadanie) – 30 marca - 1 kwietnia 2025 r.

Koptyjski Poniedziałek Wielkanocny (Sham El Nessim) – 20 kwietnia  2025 r.Dzień Wyzwolenia Synaju – 25 kwietnia 2025 r.

Święto Pracy – 1 maja 2024 r.

Święto Ofiarowania (Eid al-Adha) – 6-9 czerwca 2025 r.

Muzułmański Nowy Rok – 26 czerwca 2025 r.

Dzień Rewolucji z 2013 r. – 30 czerwca 2025 r.

Święto Narodowe (rewolucja 1952 r.) – 23 lipca 2025 r.

Urodziny Proroka – 16 września 2025 r.

Święto Egipskich Sił Zbrojnych – 6 października 2025 r.

*Międzynarodowy Fundusz Walutowy, World Economic Outlook, X 2024

** Dane agencji ratingowych

* Bank Światowy

** UNDP

***UN ESCWA

W 2023 eksport towarów z Egiptu wyniósł 42,1 mld USD, rok wcześniej – 51,3 mld USD według danych UNCTAD.

Wartość importu w roku 2023 wyniosła 83,2 mld USD, rok wcześniej – 95,7 mld USD.

Dane dot. wymiany handlowej (towarowej – mechandise) Egiptu (w mln. USD, ceny bieżące)

ajważniejsi partnerzy handlowi

• Najważniejsi partnerzy handlowi

Z danych UN COMTRADE (Baza Danych Statystycznych dot. Handlu Towarami) wynika, że głównymi odbiorcami egipskich produktów w 2023 r. byli: Turcja (3,77 mld USD), Włochy (3,14 mld USD), ZEA (2,21 mld USD), USA (1,95 mld USD), Libia (1,82 mld USD). Główne kraje importu w 2023 r.: Chiny (12,94 mld USD), USA (5,4 mld USD), Arabia Saudyjska (5,21 mld USD), Rosja (4,96 mld USD), Niemcy (4,1 mld USD), Włochy (3,23 mld USD).

• Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Struktura towarowa eksportu: produkty naftowe, urządzenia elektroniczne, nawozy sztuczne, produkty ze stali i żelaza, tworzywa sztuczne, warzywa i owoce. Struktura towarowa importu: paliwa, maszyny i urządzenia, zboża, urządzenia elektryczne, tworzywa sztuczne,  produkty ze stali i żelaza.

• Główni inwestorzy

Wg UNCTAD w 2023 r. wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych (FDI) w Egipcie wyniosła 9,841 mld USD, rok wcześniej – 11,4 mld USD. Egipt utrzymuje się w czołówce państw, które są największymi odbiorcami FDI w Afryce. Sektorami, które przyciągają najwięcej inwestycji pozostają energetyka i przemysł wydobywczy. Główni zagraniczni inwestorzy to ZEA, Arabia Saudyjska, Chiny, Wielka Brytania, Belgia, USA, Włochy, Holandia oraz Luksemburg.

Wg Centralnego Banku Egiptu w roku fiskalnym 2023/24 Egipt odnotował rekordowy napływ inwestycji zagranicznych w wysokości 46,1 mld USD. Nagły wzrost zagranicznych inwestycji ma związek z inwestycją ZEA w kurort Ras El-Hekma w wysokości 35 mld USD.

• Główne kierunki inwestycji zagranicznych

W roku fiskalnym 2022/23 egipskie inwestycja za granicą wyniosły 13 mld USD. Główne kierunki egipskich inwestycji zagranicznych to ZEA, Arabia Saudyjska, Kenia, Algieria i Niemcy. Największym zagranicznym inwestorem jest firma Elsewedy Electric.

Egipt jest członkiem: WTO, BŚ, MFW, AIIB (Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych), EBOR (Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju), IBRD (Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju), OAPEC (Organizacja Krajów Arabskich Eksporterów Ropy Naftowej), AfDB (Afrykański Bank Rozwoju), IDB (Islamski Bank Rozwoju), a także agend ONZ: FAO, UNCTAD, UNIDO, UNESCO, UNRWA.

Ponadto Egipt jest stroną następujących porozumień: GAFTA (Greater Arab Free Trade Agreement – 1998 r.), COMESA (Common Market for East & South Africa – 1999 r.), Agadir Agreement (Egipt, Maroko, Tunezja, Jordania – 2007 r.), AfCFTA (Afrykański Obszar Wolnego Handlu – 2019) oraz umów dwustronnych o wolnym handlu z Libanem, Marokiem, Tunezją, Jordanią (wszystkie 1999 r.), Libią (1991), Irakiem (2001) i Turcją (2007) oraz EFTA (2007) i MERCOSUR (2010). Od 2004 r. obowiązuje umowa stowarzyszeniowa UE-Egipt, która zniosła cła i taryfy na produkty przemysłowe oraz ułatwiła handel w obszarze produktów rolno-spożywczych.

• Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

Egipt jest potencjalnie atrakcyjnym rynkiem dla polskich eksporterów. Z danych GUS wynika, że import egipskich towarów w 2023 r. wyniósł 397,00 mln USD, zaś polski eksport do Egiptu 349,20 mln USD. Obroty wyniosły 746,2 mln USD, a w 2022 r. 903,97 mln USD. Deficyt handlowy zmniejszył się do 47,80 mln USD (z poziomu 137,81 mln USD w 2022 roku).

Dane dot. polsko-egipskiej wymiany handlowej (w mln USD)

Wśród sprowadzanych produktów największą część stanowiły: tworzywa sztuczne, tkaniny i artykuły włókiennicze, produkty pochodzenia roślinnego, metale nieszlachetne. Z kolei eksport obejmował głównie: maszyny i urządzenia mechaniczne, produkty pochodzenia roślinnego, gotowe artykuły spożywcze, produkty przemysłu chemicznego, metale nieszlachetne, części samochodowe, produkty pochodzenia zwierzęcego oraz artykuły z papieru i tektury.

Od kilku lat obserwuje się stosunkowo duże zainteresowanie polskich podmiotów gospodarczych podejmowaniem współpracy inwestycyjno-kooperacyjnej na rynku egipskim. Dotyczy ona głównie działalności w sektorze usług turystycznych, pośrednictwa handlowego a także sektora rolno-spożywczego, meblarskiego oraz zielonej energii.

W Egipcie prowadzą działalność firmy świadczące usługi w sektorze ropy i gazu – Geofizyka Toruń (badania geologiczne i sejsmiczne) i Geofizyka International oraz transportu morskiego (Polski Rejestr Statków). Kilka polskich firm (Feerum SA, Padma, Hynfra) prowadzi mniej lub bardziej zaawansowane rozmowy na temat inwestycji.

• Relacje z UE

Współpraca między Unią Europejską i Egiptem jest prowadzona w oparciu o Umowę Stowarzyszeniową, która weszła w życie 1 czerwca 2004 r. W marcu 2024 podpisano porozumienie o partnerstwie strategicznym pomiędzy UE a Egiptem. Ustanowienie między stronami obszaru wolnego handlu oraz zniesienie opłat celnych spowodowało, iż UE jest największym partnerem handlowym Egiptu. W 2023 r. wymiana handlowa między UE a Egiptem wyniosła 32,7 mld EUR. Eksport Egiptu do UE przekroczył 11,53 mld EUR. Głównymi produktami importowanymi z tego kraju były produkty mineralne (3,06 mld EUR), chemikalia (1,73 mld EUR), metale nieszlachetne (1,55 mld EUR), produkty pochodzenia roślinnego (1,39 mld EUR). Jednocześnie eksport z UE do Egiptu wyniósł 21,17 mld EUR. Głównymi produktami eksportowymi były maszyny i urządzenia (4,73 mld EUR), chemikalia (3,03 mld EUR), sprzęt transportowy (2,87 mld EUR),  produkty mineralne (2,21 mld EUR) i metale nieszlachetne (1,81 mld EUR).W ramach wieloletnich ram finansowych UE na lata 2021–2027 UE przyjęła nowy szeroko zakrojony instrument współpracy finansowej: Instrument Sąsiedztwa, Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej (NDICI). NDICI jest podstawą obecnej współpracy UE-Egipt.

UE odgrywa istotną rolę w utrzymywaniu stabilności makroekonomicznej Egiptu. W marcu 2024 r. UE ogłosiła program pomocy makrofinansowej dla Egiptu w wysokości 7,4 mld EUR w postaci pożyczek i grantów W grudniu 2024 r. Komisja Europejska zatwierdziła wypłatę 1 mld EUR w ramach pierwszej transzy programu.

• Baza traktatowa

Między Polską i Egiptem obowiązują następujące dwustronne porozumienia gospodarcze:

• w sprawie współpracy gospodarczej między Rządem RP a Rządem Egiptu (Kair, 30 maja 2022 r.).
• o wzajemnej współpracy miedzy Ministrem Rozwoju i Finansów RP a Ministrem Handlu i Przemysłu Egiptu (Warszawa, 17 marca 2017 r.);
• o współpracy w dziedzinie turystyki (podpisana w Kairze w 2011 r., weszła w życie w 2011 r.);
• o współpracy w dziedzinie nauki i techniki (podpisana w Kairze w 2000 r., weszła w życie w 2001 r.);
• ws. unikania podwójnego opodatkowania (podpisana w Warszawie w 1996 r., weszła w życie 2001 r.);
• ws. wzajemnego popierania i ochrony inwestycji (podpisana w Kairze w 1995 r., weszła w życie w 1998 r.);
• ws. transportu morskiego (1977 r.);
• ws. ustanowienia regularnej komunikacji lotniczej (1956 r.)