Polska w Panamie

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Położenie geograficzne. Panama (oficjalna nazwa: Republika Panamy, hiszp. República de Panamá) zajmuje wąski (od ok. 50 km do ok. 200 km) pas lądu łączący Amerykę Północną z Ameryką Południową. W najwęższej części, zwanej Przesmykiem Panamskim, znajduje się Kanał Panamski. Od północy Panama graniczy z Kostaryką, od południa – z Kolumbią.

Ponad 50% powierzchni kraju zajmują wyżyny i góry Kordylierów Centralnych. Linia brzegowa Panamy charakteryzuje się licznymi zatokami, największe z nich to Panamska (od strony Oceanu Spokojnego) i Moskitów (od Morza Karaibskiego). Do terytorium Panamy należy też ok. 1600 wysp położonych wzdłuż jej wybrzeży.

Ludność: Panamę zamieszkuje 3 928 646 mieszkańców (dane z 2021 r.). Ponad 65% ludności stanowią Metysi, 16% — Mulaci i Murzyni, 12% - Indianie, 7% — ludność pochodzenia europejskiego. 

Obszar: terytorium Panamy zajmuje powierzchnię: 75.517 km2; (wg Krajowego Instytutu Geograficznego "Tommy Guardia"). Administracyjnie kraj dzieli się na 9 prowincji, 75 departamentów, 3 autonomiczne jednostki tzw. comarcas zamieszkane przez Indian (Kuna Yala, Embera, Bugle Ngöbe) i 621 powiatów (w tym 2 comarcas: Kuna i Kuna Madugandí Wargandi).

Stolica: stolicą Panamy jest Panama, miasto portowe położone nad Oceanem Spokojnym, w pobliżu Kanału Panamskiego. Liczbę mieszkańców szacuje się na ok. 1,9 mln.

Języki urzędowe:  językiem urzędowym Panamy jest hiszpański.

Warunki klimatyczne

Klimat równikowy, na północy bardzo wilgotny (opady całoroczne do 4000 mm), na południu wilgotny (opady głownie w półroczu letnim, 1500–2500 mm rocznie). Pora deszczowa jest długa (od maja do grudnia) i krótki sezon letni (od połowy grudnia do końca kwietnia). Średnia temperatura miesięczna: 26–28°C na nizinach i około 17–10°C w górach. Panama jest położona w strefie aktywnej sejsmicznie.

Główne bogactwa naturalne

• sól kamienna,
• rudy żelaza, manganu i miedzi
• złoto
• lasy mahoniowe

System walutowy, kurs i wymiana

Oficjalna walutą Panamy jest Balboa, PAB, jednak w powszechnym użyciu jest dolar amerykański. Kurs balboa: 1 PAB = 1 USD

Religia

W Panamie przeważają katolicy (48%) oraz protestanci (30%).

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

• 1 stycznia - Nowy Rok
• 9 stycznia - Dzień Męczenników
• Karnawałowy poniedziałek - poniedziałek przed środą popielcową
• Karnawałowy wtorek - wtorek przed Środą Popielcową
• Wielki Piątek
• 1 maja - Święto Pracy
• 3 listopada - Dzień Niepodległości (od Kolumbii)
• 4 listopada - Dzień Flagi
• 5 listopada - Dzień Krzysztofa Kolumba
• 10 listopada - Primer Grito de Independencia de la Villa de los Santos” czyli “Pierwszy krzyk Niepodległości w Villa de los Santos”- Powstanie w Villa de los Santos przeciwko Hiszpanii
• 28 listopada - Dzień Niepodległości (od Hiszpanii)
• 8  grudnia - Dzień Niepokalanego Poczęcia oraz Dzień Matki
• 25 grudnia - Boże Narodzenie

Infrastruktura transportowa

Infrastruktura drogowa w Panamie jest słabo rozwinięta, zwłaszcza we wschodniej części kraju. Istnieje ok. 12 tys. km dróg, w tym ponad 1/3 o utwardzonej nawierzchni. Główny szlak transportowy stanowi Droga Panamerykańska (545 km) łącząca Panamę z Kostaryką. Długość linii kolejowej wynosi 355 km (głównie kolej wąskotorowa). Najważniejsze porty to Panama, Cristóbal, Colón i Balboa. Główny port lotniczy — Panama Tocumen.

Obowiązek wizowy

Od 23 sierpnia 2002 r. między Polską a Panamą obowiązuje umowa o ruchu bezwizowym. Zgodnie z nią obywatele polscy mający ważne paszporty mogą wjeżdżać oraz przebywać na terytorium Panamy do 90 dni bez wizy. Zwolnienie z obowiązku wizowego nie obejmuje osób zamierzających podjąć naukę, pracę lub inną działalność zarobkową, a także przyjeżdżających na pobyt stały. Każdy przyjeżdżający do Panamy ma obowiązek posiadania wystarczających środków na pokrycie kosztów pobytu (gotówka nie jest konieczna, wystarczy udokumentowany stan konta bankowego i karta kredytowa).

Panamska służba graniczna może skrócić dozwolony pobyt obcokrajowca w Panamie do mniej niż 90 dni. Turystów opuszczających Panamę samolotem obowiązuje tzw. podatek wyjazdowy (w postaci opłaty lotniskowej) w wysokości 20 USD od osoby. W Panamie nie ma obowiązku meldunkowego.

Ustrój polityczny

Panama jest republiką. Głową państwa i jednocześnie szefem rządu jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję.

Władza ustawodawcza

Władza ustawodawcza należy do 1-izbowego Zgromadzenia Ustawodawczego wybieranego w wyborach powszechnych na 5 lat.

Władza wykonawcza

Władzę wykonawczą sprawuje rząd powoływany przez prezydenta i przed nim odpowiedzialny.

Struktura administracji gospodarczej

Głównym organem odpowiedzialnym za gospodarkę krajową oraz międzynarodowe relacje gospodarcze są Ministerstwo Gospodarki i Finansów oraz Ministerstwo Handlu i Przemysłu. Dodatkowo przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych funkcjonuje Dyrekcja Generalna do Międzynarodowych Spraw Ekonomicznych. Promocją panamskiego eksportu oraz przyciąganiem zagranicznych inwestycji zajmuje się wyspecjalizowana agencja rządowa - PROPANAMA.

Sądownictwo gospodarcze

Sądownictwem gospodarczym  zajmują się: 

• wyspecjalizowane Sądy Gospodarcze
• Komisja Wolnej Konkurencji i Ochrony Konsumentów  (Comisión de Libre Competencia y Asuntos del Consumidor CLICAC)
• Sąd Najwyższy

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

PKB

W latach 2011-2017 Panama odnotowywała dobre wyniki gospodarcze, ze stopami wzrostu powyżej 5%. Gospodarka spowolniła w latach 2018 i 2019, gdy PKB wzrósł odpowiednio o 3,6% i 3%. W wyniku pandemii COVID-19, w 2020 r. Panama odnotowała największy w regionie spadek PKB rzędu 17,9%. Jednak w 2021 r. wzrost gospodarczy wyniósł 15,3%, podczas gdy w 2022 r. PKB Panamy wzrósł o kolejne 10,8%, osiągając poziom 73 449,3 mln USD.

Prognozy dotyczące wzrostu realnego PKB Panamy w 2023 należą do najwyższych w regionie.

Inflacja

Panama zamknęła rok 2022 skumulowaną inflacją od stycznia do grudnia na poziomie 2,9%, jak wynika z indeksu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) opublikowanego przez Narodowy Instytut Statystyki i Spisu Powszechnego (INEC).

Rachunek Bieżący

Rachunek bieżący Panamy wykazał w pierwszym kwartale 2022 r. saldo deficytu w wysokości 292,6 mln USD, co oznacza wzrost o 90,3%.

Dług Publiczny

Na koniec IV kwartału 2022 r. saldo długu publicznego wyniosło 44 274,01 mln USD, co oznacza wzrost o 3 786,15 mln USD (9,35%) w porównaniu do salda zarejestrowanego na koniec grudnia 2021 r.

Bezrobocie

Stopa bezrobocia w 2022 r. wyniosła 9,9%.

Główne sektory gospodarki

Logistyka i transport, usługi finansowe, usługi bankowe, pośrednictwo w handlu międzynarodowym (strefy wolnocłowe).

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Handel zagraniczny

Raport Rachunku Głównego Skarbu Państwa przedstawiony przez Ministerstwo Gospodarki i Finansów (MEF) podsumowuje, że eksport towarów pochodzenia krajowego wyniósł 3 558,2 mln USD, co odzwierciedla wzrost o 1 849,0 mln USD, czyli 108,2%, według danych z sekcji Handlu Zagranicznego Narodowego Instytutu Statystyki i Spisu Powszechnego (INEC). Należy zauważyć, że większość eksportu dotyczyła miedzi i jej koncentratów, które osiągnęły wartość 2 813,5 mln USD, co stanowi 79,1% eksportu ogółem. W związku z eksportem miedzi, głównymi kierunkami eksportowymi Panamy w pierwszych 6 miesiącach 2022 r. były Chiny, Japonia, Korea Południowa, Bułgaria i Niemcy. Pozostałymi produktami eksportowanymi w 2022 r. były przede wszystkim: banany, odpady metalowe, krewetki, ryby i olej palmowy. 94% całkowitego eksportu Panamy w pierwszej połowie 2022 r. wysłano drogą morską.

Import do Republiki Panamy osiągnął w 2022 r. wartość 7 466 191 mln USD, co stanowi wzrost o 2 303 487 mln USD w porównaniu z 2021 r. Wynik ten spowodowany jest przede wszystkim wzrostem cen podstawowych dóbr konsumpcyjnych, takich jak paliwa oraz produkty spożywcze. Głównymi partnerami handlowymi Panamy w 2022 pozostali: Stany Zjednoczone, Holandia, Tajwan oraz Chiny.

Inwestycje zagraniczne

Inwestycje zagraniczne w Panamie kierowane są głównie do projektów związanych z usługami, infrastrukturą, energetyką i sektorem finansowym. Przepływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) w gospodarce Panamy według stanu na marzec 2022 r. osiągnął saldo netto w wysokości 716,1 mln USD, co oznacza wzrost o 203% w porównaniu do 2021 r. Zgodnie z dostępnymi danymi, do drugiego kwartału 2022 r. BIZ w Panamie wzrosły o 150% w porównaniu do poprzedniego roku.

Panama przyciąga zagranicznych inwestorów oferując szeroki wachlarz zachęt inwestycyjnych. Szczegółowe informacje dostępne są na stronie: https://propanama.gob.pa/en/.

W Panamie funkcjonują specjalne strefy gospodarcze ułatwiające prowadzenie działalności, wśród nich warto wymienić: Specjalny Obszar Gospodarczy Panama-Pacyfik, strefę wolnocłową w Colón i Ciudad del Saber.

Aby rozpocząć działalność gospodarczą w Panamie należy:

1. zarejestrować się w Wydziale Dochodów (DGI) i uzyskać wpis do Krajowego Rejestru Podatników (RUC);

2. uzyskać licencję komercyjną (Aviso de Operaciones);

3. zarejestrować się w gminie, w której firma ma siedzibę;

4. zarejestrować się w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (CSS);

5. zarejestrować się w Ministerstwie Pracy i Rozwoju Pracowników;

6. uzyskać zezwolenie na prowadzenie działalności od służb sanitarnych (Operación Sanitaria).

Istnieje możliwość założenia firmy w Panamie jako spółki zagranicznej. Musi ona być zarejestrowana w rejestrze publicznym i wnieść opłatę 250 dolarów w pierwszym roku i po 300 dolarów w kolejnych latach. Nie ma wymogów co do minimalnego kapitału. Proces rejestracji jest zwykle prowadzony przez prawnika (koszt od 800 do 2000 dolarów).

Rok rozliczeniowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, chociaż w niektórych przypadkach organy podatkowe mogą żądać specjalnego okresu rozliczeniowego (zawsze obejmującego dwanaście miesięcy). Organami podatkowymi są: Ministerstwo Gospodarki i Finansów oraz Urząd Celny. Firmy zagraniczne muszą być zarejestrowane w Generalnej Dyrekcji Wpływów i są zobowiązane do płacenia podatku w wysokości 25% dochodu netto. Specjalne ulgi podatkowe występują w strefach wolnocłowych.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Panama należy m.in do następujących organizacji: CEPAL, AEC, CAF. OPA i ONZ. Jest stroną Układu stowarzyszeniowego Unia Europejska – Ameryka Środkowa z 2012 r.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Z racji przynależności do Układu stowarzyszeniowego Unia Europejska – Ameryka Środkowa z 2012 r., Panama jest zobowiązana spełniać wszystkie warunki handlowe przewidziane w dokumencie.

Panama wciąż figuruje na unijnej liście krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych (tzw. raje podatkowe). 

Gospodarcze umowy dwustronne

Polska nie ma dwustronnej umowy gospodarczej z Panamą.

Dwustronna wymiana handlowa

Według danych GUS w  2022 r. import do Polski z Panamy wyniósł 76 mln USD i dotyczył głównie produktów pochodzenia roślinnego – bananów, arbuzów i kawy. Z kolei eksport z Polski do Panamy wyniósł prawie 93 mln USD i obejmował w głównej mierze wyroby z tworzyw sztucznych, narzędzia medyczne, urządzenia elektryczne oraz produkty z metalu. Powyższe oznacza niewielki spadek w porównaniu do dwustronnych obrotów handlowych z 2021 r., kiedy polski eksport do Panamy wyniósł 111 mln USD, a import 78 mln USD.

Wśród gałęzi rynku, które oferują największy potencjał eksportu na panamski rynek znajdują się maszyny dla budownictwa, rolnictwa oraz robót publicznych, towary konsumpcyjne, farmaceutyki, pojazdy, w tym jednostki pływające, wytwarzanie energii i technologia przemysłowa.

Wzajemne inwestycje

W chwili obecnej nie ma znaczących polskich inwestycji bezpośrednich w Panamie.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

W opublikowanym przez Bank Światowy zestawieniu „Doing Business 2020”, Panama pod względem warunków sprzyjających do prowadzenia działalności gospodarczej, zajmuje 86. pozycję wśród 190 ujętych w rankingu gospodarek świata. Oznacza to spadek o 7 miejsc w tym zakresie wobec rankingu z 2019 r.

W odniesieniu do kategorii handel zagraniczny, Panama zajmuje 59. pozycję (spadek o 2 miejsca w stosunku do roku 2019).

Procedury importowe w Panamie wymagają sporządzenia 4 dokumentów, a całkowity czas i koszt związany z procedurami importowymi (dokumentacja i odprawa na granicy) to stosownie 30 godzin i 540 USD. Procedury eksportowe wymagają sporządzenia 5 dokumentów, a całkowity czas i koszt związany z procedurami eksportowymi (dokumentacja i odprawa na granicy) to stosownie 30 godzin i 330 USD.

Gospodarka Panamy jest otwarta i dynamiczna, z dobrze rozwiniętym sektorem usług. Kraj ma również dogodną lokalizację geograficzną, dzięki której stał się nowoczesną platformą logistyczną, z jej głównym atutem – Kanałem Panamskim. Panama jest międzynarodowym centrum redystrybucji dóbr, ruchu pasażerskiego i komunikacji międzynarodowej. W strefie wolnocłowej w Colón działa około 3000 firm, a wielkość rocznych obrotów wynosi ponad 19 mld USD. W Międzynarodowym Centrum Bankowości funkcjonuje ponad 90 instytucji finansowych.

Bariery:

- pozwolenie na import jest wymagane dla niektórych towarów objętych kontyngentem lub mających wpływ na produkcję krajową;

- import produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego wymaga przedłożenia świadectwa sanitarnego wystawionego w kraju pochodzenia, a ich zatwierdzanie przez miejscowe instytucje trwa bardzo długo;

- środki owadobójcze, leki i ich pochodne wymagają certyfikatu, potwierdzającego ich dopuszczenie do sprzedaży w kraju ich pochodzenia;

- w niektórych sektorach gospodarki, istotnych dla interesu narodowego, istnieją ograniczenia dla inwestycji zagranicznych. Są to m.in.:

1. ograniczenie zakupu ziemi: artykuł 286 Konstytucji zakazuje cudzoziemcom nabywania gruntów państwowych, a także prywatnych, położonych w odległości mniejszej niż 10 km od granicy;

2. ograniczenie w prowadzeniu handlu detalicznego: artykuł 288 Konstytucji zastrzega handel detaliczny dla rodowitych Panamczyków, obcokrajowców posiadających kartę stałego pobytu od co najmniej trzech lat oraz licencjonowanych podmiotów prawnych;

3. połów niektórych gatunków ryb w wodach Panamy jest zarezerwowany dla podmiotów krajowych, co określa Ustawa o Zasobach Morskich. Artykuł 4 nr 38 przepisów wykonawczych z dnia 15 czerwca 1992 r. zastrzega dla obywateli Panamy połowy tuńczyka na łodziach poniżej 150 ton wyporności i połowy krewetek w wodach przybrzeżnych na łodziach poniżej 10 ton wyporności (Artykuł 3 nr 124 z 8 listopada 1990 r.);

4. artykuł 74 ustawy nr 21 z 29 stycznia 2003 zezwala firmom zagranicznym na lotniczy transport kabotażowy, o ile Panama ma podpisaną umowę z państwem, w którym te firmy są zarejestrowane. Nie wszystkie takie umowy zawierają pozwolenie na tego typu transport. Np. Hiszpania od 2001 r. ma podpisaną Umowę o Transporcie Lotniczym z Panamą, która jednak nie uwzględnia transportu kabotażowego;

5. artykuł 14 ustawy nr 24 z dnia 30 czerwca 1999 rezerwuje dla obywateli Panamy prawo do działalności nadawczej.

Dostęp do rynku pracy

Kodeks pracy przewiduje zatrudnianie cudzoziemców pod warunkiem udzielenia zezwolenia na pracę przez Ministerstwo Pracy i Rozwoju Pracowników. Jednak co do zasady, pracownicy zagraniczni nie mogą przekroczyć 10% wszystkich zatrudnionych w firmie ani 10% funduszu płac. Na takich samych prawach jak obywateli Panamy można zatrudniać cudzoziemców pozostających w związku małżeńskim z Panamczykami oraz cudzoziemców przebywających w Panamie od minimum 10 lat. W przypadku pracowników technicznych lub specjalistycznych udział personelu zagranicznego może sięgać 15% wszystkich pracowników (jednak istnieje obowiązek szkolenia Panamczyków, by mogli zastąpić cudzoziemców, gdy ich kontrakt przekroczy 6 miesięcy). Firmy zatrudniające mniej niż 10 pracowników mogą zatrudniać jednego pracownika zagranicznego.

Podatek i składkę na ubezpieczenie społeczne płaci zarówno pracownik, jak i pracodawca, odpowiednio 9,75% i 12,25%. Pracownicy na własny rachunek płacą 12,5% od 52% dochodu brutto.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Brak ograniczeń w tym zakresie.

System zamówień publicznych

Zamówienia publiczne ogłaszane są na stronie: https://www.panamacompra.gob.pa/Inicio/#!/ 

Z uwagi na wieloletnią obecność Amerykanów w Panamie, popularny jest amerykański styl biznesowy. Pierwsze spotkanie jest bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na dalszy proces prowadzenia negocjacji. Panamczycy sprawiają wrażenie zrelaksowanych i pewnych siebie, raczej stosujących ubranie mniej formalne (bez garniturów), ale bardzo dobrej jakości i znanych marek. Uścisk dłoni i wymiana wizytówek to pierwsza czynność przy rozmowach. Panamczycy, w odróżnieniu do obywateli innych państw regionu, są dość punktualni, prowadzą bardzo krótką rozmowę wprowadzającą i po paru minutach przechodzą do sedna sprawy. Można być pewnym, że rozmowy okazały się owocne, jeśli po ich przeprowadzeniu panamski rozmówca przechodzi na tematy osobiste, rodzinne lub związane z krajem pochodzenia albo zainteresowaniami, chcąc niejako lepiej poznać potencjalnego partnera. Mile widziane są upominki, choć nie należy się ich spodziewać od panamskiego rozmówcy – powinien to być upominek z kraju pochodzenia, np. niedostępny na rynku lokalnym alkohol. Na ogół nie powinny być to książki ani albumy. Pożegnanie jest zazwyczaj bardzo braterskie i ciepłe. Kontakty z osobami pochodzenia żydowskiego lub arabskiego są ściśle związane z obyczajami obowiązującymi w ich kulturach i należy je szanować.

Panamczycy są dość opieszali w kontekście udzielania odpowiedzi na maile, telefony etc. Posługują się nowoczesnymi aplikacjami, a najbardziej powszechną metodą komunikacji jest aplikacja Whatsapp. Brak rychłej odpowiedzi nie przesądza o fiasku przedsięwzięcia: żeby nie zniechęcić partnera biznesowego, należy nalegać i upominać się o informacje nie częściej niż co 4-5 dni.

Panamá Tramita

Zbiór wszystkich wymaganych procedur i formalności urzędowych w Panamie

PROPANAMA

Panamska agencja ds. promocji eksportu i inwestycji zagranicznych

INEC

Panamski Urząd Statystyczny

Autoridad Nacional de Aduanas

Panamski Urząd Celny