Polska w Szwajcarii

• System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Szwajcaria należy do najbogatszych i najlepiej rozwiniętych krajów europejskich i świata, a jej gospodarka jest wybitnie uzależniona od eksportu (ok. 77% PKB kraju) i sektora bankowo-ubezpieczeniowego. Struktura dochodu narodowego jest następująca: usługi – 73,7%, przemysł – 25,6%, rolnictwo – 0,7%. Szwajcaria posiada atrakcyjny system podatkowy, liberalne przepisy dotyczące zakładania firm i fundacji, elastyczny kodeks pracy oraz znakomicie rozwiniętą infrastrukturę gospodarczą i bankową. Tutejszy system bankowy administruje ponad połową światowych depozytów prywatnych, dzięki specyficznie praktykowanej tajemnicy bankowej (wykroczenia podatkowe są traktowane jako delikt administracyjny, a nie kryminalny). W wyniku silnych nacisków USA i Niemiec Szwajcaria od prawie 30 lat stopniowo zwiększa zakres wymiany informacji międzybankowej i ogranicza swobodę napływu nieopodatkowanych pieniędzy. Ważnym elementem strategii gospodarczej kraju jest dywersyfikacja eksportu, w tym poprzez szersze wejście na rynki Chin, Japonii i (do wybuchu wojny na UA w lutym 2024) Rosji, a także w drodze umów o wolnym handlu zawieranych samodzielnie, bądź też w ramach EFTA. Szwajcaria koncentruje wysiłki na utrzymaniu uprzywilejowanego statusu w dziedzinie podatkowej i w zakresie tajemnicy bankowej. 

• Polityka kursowa

Celem polityki gospodarczej jest utrzymanie międzynarodowej konkurencyjności kraju, jego eksportu oraz sektora finansowego dającego 13% PKB. Główną barierą jest wysoki i rosnący kurs franka szwajcarskiego związany z napływem kapitału zagranicznego. Kolejne obniżenie przez Szwajcarski Bank Narodowy (SNB) stóp procentowych o 0,25% do poziomu 1% (IX 2024 r.) związane było z niższą presją inflacyjną. Równocześnie SNB nie wykluczył dalszej redukcji stóp procentowych w nadchodzących kwartałach celem zapewnienia średniookresowej stabilności cen. 

• Surowce i technologie krytyczne

Po katastrofie w Fukushimie rząd szwajcarski podjął decyzję o zamknięciu elektrowni atomowych do 2034 r. Koszty rezygnacji z energetyki jądrowej i recyclingu szacuje się na ok. 3 mld CHF rocznie. Dodatkowym problemem jest obniżanie się poziomu wód w jeziorach wysokogórskich, które służą jako zbiorniki dla elektrowni wodnych.

(Żródło: dane Min. Rozwoju i Technologii oraz analizy Szwajcarskiego Banku Narodowego)

• Kalendarz dni wolnych od pracy

   - 1 stycznia (Nowy Rok),

   - Wielki Piątek i Poniedziałek Wielkanocny (święta ruchome),

   - Święto Wniebowstąpienia (święto ruchome)

   - Poniedziałek Zesłania Ducha Świętego,

   - 1 sierpnia (Święto Narodowe),

   - 25 i 26 grudnia - Boże Narodzenie.

Ponadto poszczególne kantony, jak też niektóre gminy ustalają dodatkowe dni świąteczne, będące równocześnie dniami wolnymi od pracy, np. w Bernie 2 stycznia (Berchtoldstag) czy 1 maja w Zurychu (Święto Pracy).

• Najważniejsi partnerzy handlowi

Największym partnerem handlowym Szwajcarii są Stany Zjednoczone (1. miejsce w eksporcie towarów /56,7 mld CHF w 2023r. i 2.miejsce w imporcie) i Niemcy (1. miejsce jeżeli chodzi o import o wartości 60 mld CHF i 2. miejsce w eksporcie). Znaczną część handlu stanowią produkty chemiczne i farmaceutyczne.

Ponad 50% całkowitego handlu zagranicznego Szwajcarii przypada na kraje UE. Oprócz Niemiec kluczowe znaczenie pośród krajów UE mają Włochy i Francja. Z UE pochodzi ok. 70% szwajcarskiego importu. W ostatnich latach USA zyskały na znaczeniu jako rynek eksportowy, szczególnie dzięki wzrostowi eksportu produktów farmaceutycznych. Chiny odgrywają coraz istotniejszą rolę, zwłaszcza w imporcie elektroniki i maszyn. Szwajcarsko-chińskie relacje handlowe cechuje w ostatnich latach duża dynamika.

• Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

     Główne produkty eksportowe Szwajcarii:

1. 1. 1. Złoto niemonetarne (107,5 mld USD; w tym do Polski: 0,07%)
      2. Produkty medyczne i farmaceutyczne (104 mld USD; w tym 0,71% do Polski)
      3. Chemikalia organiczne (35,2 mld USD; w tym 0,04% do Polski)
      4. Sprzęt fotograficzny i wyroby optyczne (30,4 mld USD, w tym 0,25% do Polski)
      5. Różne wyroby przemysłowe (27,7 mld USD; w tym 0,44% do Polski).

Główne produkty importowe Szwajcarii:

1. 1. 1. 1. Złoto niemonetarne (105,3 mld USD; w tym z Polski: 0,14%)
         2. Produkty medyczne i farmaceutyczne (59 mld USD; w tym 0,12 % z Polski)
         3. Różne wyroby przemysłowe (22 mld USD; w tym 0,93% z Polski).
         4. Pojazdy drogowe (20,1 mld USD; w tym 2,16% z Polski)
         5. Urządzenia elektryczne (30 mld USD, w tym 3,30% z Polski)

Szwajcaria jako jedno z głównych światowych centrów finansowych eksportuje znaczną część usług bankowych i ubezpieczeniowych. (źródło: PAIH)

• Główni inwestorzy

Głównym inwestorem w Szwajcarii pozostają Stany Zjednoczone; inwestorzy amerykańscy posiadają około 43% udziałów w 30 największych szwajcarskich firmach. Inni ważni inwestorzy pochodzą z Luksemburga (8,5%), Wielkiej Brytanii (6,5%) i Niemiec (2%). Rosnącą rolę odgrywają również inwestorzy z rynków wschodzących, takich jak Chiny. Inwestycje te wzmacniają szwajcarską gospodarkę głównie w sektorach najnowszych technologii i farmaceutycznym, tworząc liczne miejsca pracy. Mimo, iż inwestycje zagraniczne przynoszą Szwajcarii znaczące korzyści, nie ustają w tu debaty na temat potrzeby kontroli inwestycji zagranicznych, szczególnie w strategicznych sektorach gospodarki, gdzie aktywne są zagraniczne fundusze państwowe.

• Główne kierunki inwestycji zagranicznych

Najważniejszym celem szwajcarskich inwestycji zagranicznych jest Europa, a w jej ramach przede wszystkim Niemcy, Francja, Wielka Brytania i Luksemburg. Znaczna część inwestycji dotyczy finansowania wewnętrznego w ramach międzynarodowych korporacji oraz inwestycji w sektory przemysłowe i finansowe.

Stany Zjednoczone to kolejny kluczowy kierunek inwestycji, zwłaszcza w dziedzinach takich jak farmacja, usługi finansowe i technologie. Duży rynek oraz innowacyjne środowisko sprzyjają zwiększonemu zaangażowaniu szwajcarskich firm. Na znaczeniu zyskuje Azja, w tym Chiny, Singapur i Indie. Szwajcarskie inwestycje koncentrują się tu na dynamicznie rozwijających się rynkach i możliwościach produkcyjnych.

Wysoka innowacyjność i proeksportowa orientacja szwajcarskiej gospodarki najbardziej odzwierciedla się w sektorach usługi finansowych, farmacji, maszynowym, chemicznym, handlu i transporcie.

Według danych Szwajcarskiego Banku Narodowego wartość szwajcarskich inwestycji zagranicznych w 2022 roku wynosiła około 1,319 biliona CHF. Firmy będące inwestycjami zagranicznymi zatrudniają w swoich zagranicznych oddziałach prawie 2,3 miliona osób, co podkreśla strategiczne znaczenie inwestycji zagranicznych dla gospodarki Szwajcarii.

Oprócz Konwencji EFTA i Umowy o wolnym handlu z Unią Europejską (UE) z 1972 r. Szwajcaria posiada obecnie 33 umów o wolnym handlu (FTA) z 43 partnerami. Szwajcaria zwykle zawiera umowy o wolnym handlu razem ze swoimi partnerami z EFTA (Norwegią, Islandią i Liechtensteinem). Niemniej jednak zastrzega sobie możliwość zawierania umów o wolnym handlu poza ramami EFTA, tak jak miało to miejsce w przypadku np. Japonii i Chin.

Kraj jest również członkiem OECD (od 1961 r.) oraz WTO (od 1995 r.).

• Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne  - dane w mln EUR:

• Relacje z UE

Jako kraj nienależący do UE, Szwajcaria wynegocjowała szereg umów dwustronnych, które gwarantują jej dostęp do jednolitego rynku europejskiego. Umowy te ustanawiają warunki rynku wewnętrznego w wielu sektorach, usuwając lub zmniejszając nierówne traktowanie i bariery w handlu między Szwajcarią a UE. Zawarcie umowy o wolnym handlu w 1972 r. utorowało drogę do coraz gęstszej sieci umów, które miały być rozwijane w kilku etapach. Po tym, jak szwajcarski elektorat odrzucił członkostwo w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) w 1992 r., Szwajcaria i UE podpisały pierwszy pakiet umów dwustronnych (siedem umów) w 1999 r., a następnie drugi pakiet (dziewięć umów i wymiana listów) w 2004 r. Umowy te zapewniły szeroki wzajemny dostęp do rynku i stanowią podstawę ścisłej współpracy w obszarach takich jak badania, bezpieczeństwo, azyl, środowisko i kultura.

Rada UE upoważniła dn. 12.03.2024 Komisję Europejską, aby w imieniu UE rozpoczęła negocjacje ze Szwajcarią w sprawie szerokiego pakietu środków, który będzie podstawą przyszłych stosunków między UE a tym państwem. Pakiet obejmuje przede wszystkim:

- postanowienia instytucjonalne, które mają zostać uwzględnione w obowiązujących i przyszłych umowach ze Szwajcarią dotyczących rynku wewnętrznego i które przewidują dynamiczne dostosowywanie się do dorobku prawnego UE, jego jednolitą interpretację i stosowanie oraz rozstrzyganie sporów

- postanowienia o pomocy państwa, które mają zostać uwzględnione w obowiązujących i przyszłych umowach dotyczących rynku wewnętrznego

- umowę pozwalającą na udział Szwajcarii w programach UE, w tym w programie „Horyzont Europa”

- porozumienie w sprawie stałego wkładu finansowego Szwajcarii na rzecz spójności społeczno-gospodarczej w UE w zamian za jej udział w rynku wewnętrznym

- wznowienie negocjacji w sprawie umów o energii elektrycznej, bezpieczeństwie żywności i zdrowiu.

Mandat negocjacyjny uwzględnia też obawy Szwajcarii: dopuszcza ograniczone wyjątki od dostosowania się do przepisów UE w dziedzinie swobodnego przemieszczania się osób, delegowania pracowników oraz transportu kolejowego i drogowego. Negocjacje winny się zakończyć podpisaniem stosownej umowy jeszcze w 2024r.  Źródło: SECO, www.consilium.europa.eu

• Baza traktatowa odnosząca się do relacji dwustronnych między Szwajcarią a Polską:

1. 1. 1. Układ między RP a Konfederacją Szwajcarską z 25.06.1949 r. dotyczący odszkodowania interesów szwajcarskich w Polsce. Uzupełnienie z 26.06.1964 r.
      2. Umowa między Rządem PRL a Szwajcarską Radą Federalną 18 maja 1961 r. o cywilnej komunikacji lotniczej.
      3. Umowa między Rządem PRL a Szwajcarską Radą Federalną 31.01.1975 r. o międzynarodowych przewozach drogowych. (Także porozumienie w sprawie zmiany zakresu obowiązywania umowy - rozszerzenie na terytorium Księstwa Lichtenstein).
      4. Umowa między PRL a Konfederacją Szwajcarską z 8.11.1989 r. o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji.
      5. Umowa między Rządem RP a Radą Federalną Konfederacji Szwajcarskiej z 2.09.1991 r. o wzajemnym zniesieniu obowiązku wizowego.
      6. Konwencja między RP a Konfederacją Szwajcarską z 2.09.1991 r. w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku. (Także protokół z 20.04.2010 r. o zmianie konwencji oraz protokołu z 2 września 1991 r.  
      7. Traktat Koncyliacyjny i Arbitrażowy między RP a Konfederacją Szwajcarską z 20.01.1993 r.
      8. Umowa między Rządem RP a Rządem Konfederacji Szwajcarskiej z 11.06.1993 r. w sprawie wymiany stażów zawodowych.
      9. Umowa między Rządem RP a Radą Federalną Konfederacji Szwajcarskiej z 19.09.2005 r. o przekazywaniu i przyjmowaniu osób przebywających bez zezwolenia.
      10. Umowa ramowa pomiędzy Rządem RP a Szwajcarską Radą Federalną z 20.12.2007 r. o wdrażaniu Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy w celu zmniejszenia różnic społeczno-gospodarczych w obrębie rozszerzonej Unii Europejskiej.

1. 1. 11. Umowa między Rządem RP a Szwajcarską Radą Związkową z 9.06.2012 r. o dwustronnej współpracy w dziedzinie szkolenia wojskowego.
      12. Umowa między Rządem RP a Radą Federalną Konfederacji Szwajcarskiej z 27.01.2014 r. o wzajemnej reprezentacji w procesie rozpatrywania wniosków wizowych i wydawania wiz. (Także porozumienie z 20.03.2020 r. zmieniające art. 3 umowy).
      13. Umowa ramowa między RP a Konfederacją Szwajcarską z 5.12.2022 r. w sprawie wdrażania Drugiej Edycji Szwajcarskiej Pomocy Finansowej dla wybranych P. Cz. Unii Europejskiej w celu zmniejszenia różnic społeczno-gospodarczych w obrębie UE.

Aktualizacja: 11.12.2024r.