Polska w USA

1.1. Struktura administracji gospodarczej

Departament Handlu (U.S. Department of Commerce) jest odpowiedzialny za rozwój gospodarczy Stanów Zjednoczonych Ameryki. Jego misją jest promowanie tworzenia nowych miejsc pracy i podnoszenia standardów życia obywateli USA przez wspieranie wzrostu gospodarczego, technologicznej konkurencyjności i utrzymywania stałego rozwoju. W jego kompetencji jest gromadzenie danych gospodarczych i demograficznych, wydawanie patentów i rejestracja marek handlowych oraz inicjatywa w kreowaniu standardów przemysłowych.

Problematyką gospodarczą zajmują się również inne centralne jednostki administracji federalnej, w tym: Departament Energii, Departament Rolnictwa, Departament Transportu, Departament Skarbu, Departament Pracy, Urząd Przedstawiciela Stanów Zjednoczonych ds. Handlu (USTR) oraz w pewnym zakresie Departament Stanu i Departament Obrony. Sprawami gospodarczymi zajmują się też jednostki administracyjne podległe władzom stanowym i lokalnym.

W gospodarce amerykańskiej duże znaczenie ma Zarząd Rezerwy Federalnej (Fed) pełniący w USA rolę banku centralnego i decydujący, w sposób niezależny od administracji federalnej, o polityce monetarnej. Od 2018 r. przewodniczącym Rezerwy Federalnej jest Jerome Powell.

Na czele departamentów gospodarczych w administracji Prezydenta Joe Bidena stoją:

Janet Yellen – Departament Skarbu

Gina Raimondo – Departament Handlu

Tom Vilsack – Departament Rolnictwa

Julie Su – Departament Pracy

Pete Buttigieg – Departament Transportu

Jennifer Granholm – Departament Energii

Katherine Tai – Przedstawiciel USA ds. Handlu (USTR)

Kandydatami wskazanymi przez prezydenta elekta Donalda Trumpa do objęcia stanowisk gospodarczych w jego nowym rządzie USA są:

Howard Lutnick – Departament Handlu

Sean Duffy – Departament Transportu

Chris Wright – Departament Energii

Scott Bessent - Departament Skarbu

Lori Chavez-DeRemer – Departament Pracy

Brooke Rollins – Departament Rolnictwa

Jamieson Greer - Przedstawiciel USA ds. Handlu (USTR)

1.2. Sądownictwo gospodarcze

Wymiar sprawiedliwości sprawują sądy federalne i Sąd Najwyższy USA (9 sędziów, w tym przewodniczący), który jest naczelnym organem sądowniczym (bada zgodność ustaw z konstytucją). Zgodnie z art. 3 Konstytucji, Kongres może powoływać inne, niższe sądy federalne. W dotychczasowej praktyce legislacyjnej, Kongres powołał 13 sądów apelacyjnych, 94 sądy rejonowe (podział państwa na rejony i okręgi apelacyjne nie pokrywa się z podziałem stanowym), sąd odszkodowawczy, sąd handlu międzynarodowego oraz sąd upadłościowy. Część spraw znajdujących się we właściwości sądów rejonowych może być prowadzona przez tzw. sędziów pokoju (urzędników stanu cywilnego). Zachowana jest zasada dwuinstancyjności. Sąd apelacyjny rozpatruje orzeczenia innych sądów federalnych (z wyjątkiem Sądu Najwyższego).

Sąd handlu międzynarodowego może się zajmować sprawami związanymi z działaniem USA lub organów państwowych oraz ich urzędników w zakresie handlu międzynarodowego.

W ramach sądownictwa stanowego funkcjonują dwa typy sądów (tzw. trialcourts), tj. sądy jurysdykcji ogólnej (jeden sędzia, rozpatrują wszystkie sprawy cywilne oraz większość karnych) oraz sądy jurysdykcji ograniczonej (wyspecjalizowane sądy, zajmujące się wybranymi sprawami np. sądy dla młodocianych). Niektóre ze stanów posiadają także sądy apelacyjne.

1.3. Najważniejsze strategie gospodarcze 

Nowoczesna amerykańska strategia przemysłowa stanowi podstawę agendy administracji Bidena mającej na celu zwiększenie globalnej konkurencyjności Stanów Zjednoczonych. Jej założeniem jest przyspieszenie rozwoju innowacyjnych technologii i kluczowych gałęzi przemysłu, przy jednoczesnym wsparciu amerykańskiej klasy średniej i odbudowie potencjału produkcyjnego USA. Strategia ta opiera się na inwestycjach sektora publicznego i prywatnego w technologie i branże uznane za krytyczne dla bezpieczeństwa narodowego i gospodarczego. Priorytetowymi aktami prawnymi koncentrującymi się na odbudowie infrastruktury, zwiększeniu odporności łańcuchów dostaw i przyspieszeniu przejścia na gospodarkę opartą na czystej energii jest:

• Ustawa o inwestycjach w infrastrukturę i miejscach pracy ((Infrastructure Investment and Jobs Act, IIJA) z listopada 2021 r., która przeznacza 1,2 bln USD na wzmocnienie infrastruktury i konkurencyjności amerykańskiej gospodarki. IIJA ma na celu sfinansowanie odbudowy i modernizacji infrastruktury publicznej (w tym transportu, infrastruktury wodnej, wytwarzania czystej energii i łączności szerokopasmowej). Dążeniem IIJA jest poprawa stanu amerykańskiej infrastruktury transportowej w celu wzmocnienia gospodarki i pozycji USA w rywalizacji z globalnymi konkurentami. IIJA obejmuje również środki wspierające rozwój elektromobilności, ochronę klimatu i wzmocnienie bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej.
• Ustawa CHIPS and Science Act (CHIPS Act) z sierpnia 2022 r., która zakłada wzrost wydatków na wsparcie amerykańskiego potencjału naukowo-technologicznego i konkurencyjności gospodarki w wymiarze krajowym i międzynarodowym, ze szczególnym uwzględnieniem potencjału produkcji półprzewodników. CHIPS Act wprowadza mechanizm finansowania o wartości 52,7 mld USD na rzecz zaawansowanej produkcji półprzewodników, w tym 11 mld USD na badania i rozwój. Zapewnia także 25% ulgę podatkową na inwestycje dla producentów półprzewodników, co stanowi dodatkowe 24 mld USD. Ustawa ma na celu wzmocnienie amerykańskiej produkcji, łańcuchów dostaw i bezpieczeństwa narodowego, a także sektora badań i rozwoju oraz technologii, w tym nanotechnologii, czystej energii, obliczeń kwantowych i sztucznej inteligencji. Kongres przyjął pakiet instrumentów, przewidujący transfer do poszczególnych agend rządowych na przestrzeni pięciu lat środków w wysokości ok. 200 mld USD, które mają wzmocnić badania i rozwój w obszarze branż high-tech.
• Ustawa o redukcji inflacji (Inflation Reduction Act, IRA) z sierpnia 2022 r., która przyznaje rządowi instrumenty do walki ze zmianami klimatu. Obejmuje ona m.in. finansowanie w wysokości 369 mld USD w obszarach transformacji energetycznej i przeciwdziałania zmianom klimatu, głównie w postaci ulg podatkowych. Zawiera zapisy dot. utworzenia Programu Redukcji Emisji Metanu z sektora ropy naftowej i gazu ziemnego. Jej celem jest: przyspieszenie rozwoju technologii sekwestracji CO2; wsparcie rozwoju cywilnej energetyki jądrowej; finansowanie działań wspierających dostępność wysokowartościowego nisko wzbogaconego uranu (HALEU). IRA przewiduje ulgi podatkowe na rzecz rozwoju morskiej energii wiatrowej oraz zezwala na zwiększenie obszarów rozwoju morskiej energetyki wiatrowej w USA. Obejmuje przepisy dot. pojazdów elektrycznych, których głównym celem jest wspieranie produkcji krajowej i wprowadzenie wymogu bardziej strategicznego zaopatrzenia w minerały krytyczne. Środki finansowe w wysokości 62 mld USD na transformację energetyczną zostały też ulokowane w ww. ustawie infrastrukturalnej.

Celem ww. trzech ustaw jest tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy, a także kierowanie inwestycji do obszarów, które zostały „pozostawione w tyle” gospodarczo w ciągu ostatnich dekad.

1.4. Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej Stanów Zjednoczonych

PKB

Amerykańska gospodarka w 2023 r. wzrastając w tempie przewyższającym prognozy ekonomistów wykazała się dużą odpornością pomimo obaw o recesję oraz oczekiwań, że polityka Fed zastosowana w celu walki z nadmierną inflacją niekorzystnie wpłynie na jej rozwój. Według danych Biura Analiz Ekonomicznych (BEA), w 2022 r. wzrost PKB w skali roku wyniósł 2,9% wobec 2,5%. Największy udział w tym miały wydatki i inwestycje rządowe, eksport oraz konsumpcja prywatna. W USA szczególnie mocna okazała się druga połowa roku, gdzie w III i IV kwartale wzrost w ujęciu rocznym osiągnął odpowiednio 4,4% i 3,2%. Rosnące płace pracowników i zwiększona podaż pracy pozwoliły gospodarce na wzrost bez nadmiernego zwiększania presji inflacyjnej, co było kluczowe w przełamaniu obaw dotyczących możliwego schłodzenia gospodarki wskutek utrzymujących się wysokich stóp procentowych.

PKB USA w ujęciu rocznym wzrósł w III kwartale 2024 r. o 2,8% wobec 3% wzrostu w II kwartale i 1,6% w I kwartale. Na wynik ten decydujący wpływ miał wzrost wydatków konsumpcyjnych, eksportu, oraz wydatków rządu federalnego. Wzrost wydatków konsumpcyjnych dotyczył zarówno towarów, jak i usług. W segmencie towarów największy udział miały „inne dobra nietrwałe” (głównie leki na receptę) oraz pojazdy silnikowe i części. W ramach usług największy wkład wniosły opieka zdrowotna (usługi ambulatoryjne), a także usługi gastronomiczne i zakwaterowanie. Wzrost eksportu odzwierciedlał głównie wzrost cen towarów (na czele z dobrami inwestycyjnymi, z wyłączeniem motoryzacji). Wzrost wydatków rządu federalnego był napędzany przez wydatki na obronę. Wzrost importu odzwierciedlał przede wszystkim wzrost cen towarów (głównie dóbr inwestycyjnych, z wyłączeniem motoryzacji).

W porównaniu z II kwartałem niewielkie spowolnienie wzrostu PKB w III kwartale wynikało głównie ze spadku prywatnych inwestycji w zapasy i większego spadku inwestycji w mieszkaniowe środki trwałe. Zostało to częściowo skompensowane przez wzrost eksportu, wydatków konsumpcyjnych i wydatków rządu federalnego.

Deficyt budżetowy i dług publiczny

Zgodnie z danymi Departamentu Skarbu w roku fiskalnym 2023 wydatki rządu federalnego wyniosły 6,13 bln USD a przychody 4,44 bln USD. W efekcie deficyt budżetowy wyniósł 1,7 bln USD, co stanowiło 6,3% PKB (5,4% PKB w roku poprzednim). Spadek wpływów w roku fiskalnym 2023 wobec 2022 jest m.in. efektem obniżenia przychodów z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz niższych zysków Fed z powodu wyższych stóp procentowych. Spadek przychodów budżetowych był częściowo skompensowany wyższymi wpływami z ubezpieczeń społecznych i emerytalnych związanymi z dobrą sytuacją na rynku pracy, w szczególności ze wzrostem wynagrodzeń.

Deficyt budżetu federalnego w zakończonym 30 września roku fiskalnym 2024 wyniósł 1,83 bln USD, co odpowiada 6,4% PKB USA. Było to o 138 mld USD więcej niż w roku fiskalnym 2023, przy czym wtedy ujemny wpływ na deficyt finansów publicznych miały decyzje prezydenta Bidena dot. umorzenia części kredytów studenckich. Wysokości deficytów budżetu federalnego są obecnie niemal dwukrotnie wyższe od wyników odnotowywanych w okresie przed pandemią (984 mld USD w roku fiskalnym 2019), a w ujęciu nominalnym są wyższe niż w jakimkolwiek innym okresie w historii Stanów Zjednoczonych, z wyjątkiem deficytów związanych z pandemią w latach fiskalnych 2020 i 2021. W roku fiskalnym 2024 przychody wyniosły łącznie 4,9 bln USD, co stanowi wzrost o 479 mld USD w porównaniu z rokiem poprzednim, a wydatki wzrosły o 617 mld USD do łącznej kwoty 6,8 bln USD. Wydatki budżetu federalnego wyniosły 23,4% PKB w roku fiskalnym 2024, wobec 22,4% rok wcześniej. Wpływy z podatków wzrosły z 16,2% PKB w roku fiskalnym 2023 do 17,1% PKB w 2024.

Polityka monetarna Fed wyrażająca się w utrzymujących się wysokich stopach procentowych sprawiła, że obsługa długu stała się bardzo kosztowna. W ciągu ostatnich trzech lat odsetki netto od zadłużenia niemal podwoiły się z 345 mld USD w 2020 r. (1,6% PKB) do 659 mld USD w 2023 r. (2,5% PKB). Dług publiczny USA jest jednym z ważniejszych problemów politycznych i zwiększanie jego poziomu wymaga ciągłych negocjacji między Demokratami a Republikanami. W przeszłości jego limit (tzw. debt ceiling) był podnoszony kilkadziesiąt razy.

Zgodnie z danymi Departamentu Skarbu dług publiczny USA w relacji do PKB na koniec 2023 r. wzrósł do 34,13 bln USD, tj. 121% PKB, podczas gdy w 2022 r. stanowił 32,90 bln USD (121% PKB). Dług publiczny USA na koniec trzeciego kwartału 2024 r. wyniósł 35,9 bln USD wobec 34,6 bln USD na koniec pierwszego kwartału 2024 r. W roku podatkowym 2024 stosunek zadłużenia do PKB wzrósł do poziomu 123%. Do znaczącego wzrostu długu publicznego przyczyniła się polityka cięć podatkowych administracji Trumpa oraz wprowadzenie programów pomocowych w celu przeciwdziałania spowolnieniu gospodarczemu na skutek pandemii COVID-19. Według stanu na wrzesień 2024 r. koszty obsługi długu wzrosły do 1,1 bln USD rocznie, co stanowi 17% całkowitych wydatków federalnych w roku podatkowym 2024.

Rynek pracy i płace

Odzwierciedleniem silnego ożywienia amerykańskiej gospodarki po recesji COVID-19 jest dobra sytuacja na rynku pracy. W 2023 r. odnotowano dynamiczny przyrost nowych miejsc pracy oraz silny wzrost płac. W porównaniu ze szczytowym momentem 2022 r., gdy popyt na siłę roboczą przewyższał podaż o 6 mln pracowników, w 2023 r. różnica ta zmniejszyła się do 2,8 mln. Współczynnik aktywności zawodowej spadł o 0,3 p.p. do 62,5% w grudniu 2023 r., co oznacza największy spadek od stycznia 2021 r. W 2023 r. wskaźnik bezrobocia wahał się w przedziale 3,4%-3,8%.

W 2023 r. w gospodarce USA powstało 2,7 mln nowych miejsc pracy, co stanowi średni miesięczny wzrost o 225 tys. wobec 399 tys. w 2022 r. Zatrudnienie wzrastało w sektorze rządowym (miesięcznie +56 tys. v. +23 tys. w 2022 r.), opieki zdrowotnej (+55 tys. v. +46 tys.), pomocy społecznej (+22 tys. v. +19 tys.) oraz rekreacji i hotelarstwie (+39 tys. v. +88.tys.), podczas gdy sektor transportowy i magazynowy odnotował spadek (-5 tys. v. +22 tys.). W 2023 r. wynagrodzenie godzinowe wzrosło o 4,1%.

We wrześniu 2024 r. w gospodarce wygenerowano 254 tys. nowych miejsc pracy, znacznie powyżej szacunków. W październiku 2024 r. zatrudnienie pozostało zasadniczo niezmienione (przyrost nowych miejsc pracy o 12 tys.), a stopa bezrobocia pozostała na poziomie 4,1%. Zatrudnienie w służbie zdrowia i administracji publicznej nadal wzrastało, podczas gdy w przetwórstwie przemysłowym spadło z powodu strajków, zwłaszcza mechaników Boeinga oraz huraganów, które nawiedziły w 3. kwartale południowo-wschodnie stany.

Stopy procentowe

Przeciwdziałając rosnącej inflacji, Fed w marcu 2022 r. podniósł stopy procentowe z poziomu bliskiego zeru do przedziału 0,25%-0,50%. W dalszej części 2022 r. Fed kontynuował restrykcyjną politykę monetarną poprzez sześciokrotne podniesienie stóp do przedziału 4,25% do 4,5%. W 2023 r. czterokrotnie podniósł stopy procentowe łącznie o 4 p.p. W lipcu 2023 r. stopy procentowe osiągając przedział 5,25% do 5,5% były na najwyższym poziomie w okresie ostatnich 23 lat.

W grudniu 2023 r. szef Fed Jerome Powell zapowiedział stopniowe obniżanie stóp procentowych w 2024 r. Jednak na posiedzeniu Federalnego Komitetu Otwartego Rynku (FOMC) w styczniu 2024 r. Fed zapowiedział, że nie obniży stóp procentowych, dopóki nie uzyska pewności, że inflacja zmierza do wyznaczonego 2% celu.

Szczególnie wyczekiwana przez rynki była decyzja FOMC w sprawie obniżki stóp procentowych do przedziału 4,75%-5% podjęta we wrześniu 2024 r. 7 listopada 2024 r. FOMC po raz kolejny obniżył stopy – tym razem do przedziału 4,50%-4,75%.

Inflacja

Po apogeum z czerwca 2022 r., gdy inflacja wzrosła do nienotowanego w USA od 40 lat poziomu 9,1% nastąpił stopniowy spadek tempa jej wzrostu. Zgodnie z danymi Departamentu Pracy USA roczna stopa inflacji w USA w grudniu 2023 r. wzrosła do 3,4% z 3,1% w listopadzie, który był najniższym odczytem w okresie ostatnich pięciu miesięcy. Poziom inflacji w grudniu był wyższy niż prognozy rynkowe zakładające jej wzrost do 3,2%. Nastąpił spadek cen energii o 2% (wobec -5,4% w listopadzie) i w wolniejszym tempie rosły ceny żywności (2,7%). W porównaniu z listopadem ceny konsumpcyjne w grudniu 2023 r. wzrosły o 0,3%, najwięcej od trzech miesięcy i powyżej prognoz na poziomie 0,2%. Roczna stopa inflacji bazowej w grudniu 2023 r. spadła do 3,9%, wobec 4,0% w listopadzie, najniższego poziomu od dwóch i pół roku, podczas gdy zakładano jej wzrost do 3,8%. Ceny mieszkań, odpowiadające za ponad dwie trzecie całkowitego wzrostu wszystkich pozycji bez żywności i energii, spadły w grudniu o 6,2% (6,5% w listopadzie). W wolniejszym tempie wzrastały ceny w kategorii rekreacja (+2,5% vs +2,7%). W ujęciu miesięcznym, zgodnie z szacunkami rynkowymi inflacja bazowa, podobnie jak w listopadzie wzrosła o 0,3%.

We wrześniu 2024 r.  inflacja w USA nadal zwalniała osiągając nowy trzyipółletni najniższy poziom i zbliżając się do odnotowanego w latach 2017-2018. Indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych wyniósł 2,4% w stosunku rocznym. To nieco powyżej szacunków ekonomistów zakładających poziom 2,3%. Inflacja bazowa wzrosła we wrześniu br. do 3,3% wobec 3,2% w sierpniu.

​​​​​​​1.5. Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Według szacunków BEA, PKB USA w 2024 r. osiągnie ponad 29 bln USD. 88,7% amerykańskiego PKB pochodzi z sektora prywatnego, podczas gdy 11,3% jest generowana przez sektor publiczny (na poziomie federalnym (3,6%), stanowym i lokalnym (7,7%)).

W II kwartale 2024 r., w ramach PKB generowanego przez sektor prywatny - 0,8% pochodzi z sektora rolnictwa, leśnictwa i łowiectwa, 1,4% - przypada na sektor wydobywczy, 1,5% - usługi komunalne, 4,5% - budownictwo, 10,0% - produkcja, 5,8% - handel hurtowy, 6,3% - handel detaliczny, 3,3% - sektor transportowy i magazyny, 5,4% - sektor informacyjny/medialny, 21,2% - finanse, ubezpieczenia, nieruchomości, 13,2% - usługi profesjonalne i biznesowe, 1,1% usługi w sektorze edukacji, 7,6% - usługi w sektorze ochrony zdrowia, 4,5% - sztuka, rozrywka, rekreacja, hotele, gastronomia, 2,2% - inne usługi.

Zgodnie z danymi za rok 2023, USA generując 15,9% globalnej produkcji przemysłowej zajmują drugie miejsce po Chinach. Produkcja przemysłowa w USA jest mocno zróżnicowana i charakteryzuje się wysokim poziomem innowacyjności. Główne branże obejmują przemysł petrochemiczny, stalowy, motoryzacyjny, lotniczy, chemiczny, farmaceutyczny, telekomunikację, elektronikę, przemysł spożywczy, dóbr konsumpcyjnych, drzewny i górnictwo. Stany Zjednoczone zajmują dominującą pozycję w dziedzinie oprogramowania i technologii informatycznych, których udział w światowym rynku szacuje się na prawie 40%.

1.6. Polityka kursowa

Oficjalną walutą obowiązującą w Stanach Zjednoczonych jest dolar amerykański (USD). Jest to równocześnie główna waluta rezerwowa świata. Pełni funkcję podstawowej waluty w transakcjach międzynarodowych oraz jednego z najbezpieczniejszych aktywów. USD jest walutą płynną, a o jego aktualnej wartości w stosunku do innych walut decyduje rynek.

1.7. Surowce i technologie krytyczne

Stany Zjednoczone są największym na świecie producentem paliw kopalnych, w tym przede wszystkim ropy naftowej i gazu ziemnego. Według danych EIA USA w 2023 r. odpowiadały za produkcję: 4,7 mld baryłek ropy naftowej (bbl) (12,9 mln baryłek ropy naftowej/dzień - bpd) oraz 37,8 bln stóp sześciennych (bcf;  1,07 bln m³). W obu przypadkach utrzymuje się stała tendencja wzrostu produkcji, dzięki której USA stały się największym globalnym producentem zarówno ropy (w 2018 r.) oraz gazu ziemnego (w 2023 r.).

Stany Zjednoczone są także ważnym producentem węgla kamiennego (choć jego wydobycie systematycznie spada, a kolejne kopalnie są zamykane). W 2023 r. w USA wydobyto 578 mln ton węgla (o 16 mln ton mniej niż w 2022 r.; jeszcze w 2014 r. produkcja przekraczała 1 mld ton/rok).

Wobec rosnącego zapotrzebowania na tzw. minerały krytyczne – odgrywające kluczową rolę w rozwoju branż wysokotechnologicznych - USA podejmują działania ukierunkowane na wzrost produkcji własnej oraz importu z kierunków innych aniżeli ChRL, które zdominowały obszar rafinacji większości minerałów krytycznych. Efektem tych działań są także inicjatywy multilateralne, w tym przede wszystkim inicjatywa Minerals Security Partnership (MSP), w której uczestniczy 15 podmiotów (14 państwa oraz Unia Europejska) i obejmuje wsparcie inicjatyw w obszarze wydobycia, rafinacji oraz recyklingu minerałów krytycznych.

1.8. Stan infrastruktury

Lotniska: ponad 5000 z betonowym pasem startowym; największe lotniska (liczba pasażerów – w milionach): Atlanta (ok. 51), Dallas/Fort Worth (ok. 39), Denver (ok. 38), Chicago (ok. 36,5), Los Angeles (ok. 36), Orlando (ok. 28), Las Vegas (ok. 27,8), Phoenix (ok. 25,8).

Rurociągi: ropa – 240 tys. km, gaz – 2 mln km.

Linie kolejowe: 257,7 tys. km; drogi: 6,8 mln km (w tym 76,3 tys. km dróg szybkiego ruchu); Szlaki wodne: 41 tys. km (w tym 19,3 tys. km jako szlaki handlowe); porty i terminale przeładunkowe: Baton Rouge, Corpus Christi, Duluth, HamptonRoads, Houston, Long Beach, Los Angeles, Nowy Jork, Philadelphia, Tampa, Texas City.

Przejścia graniczne: Alexandra Bay, Blaine, Buffalo/Niagara Falls, Calais, Champlain, Derby Line, Detroit, Highgate Springs, Houlton, Jackman, Norton, Pembina, Port Huron, Sault Ste. Marie, Sumas oraz Sweetgrass (z Kanadą), Andrade, Brownsville, Calexico, Columbus, Del Rio, Douglas, Eagle Pass, El Paso, Fabens, Fort Hanckock, Hidalgo/Pharr, Laredo, Lukeville, Naco, Nogales, Otay Mesa, Presidlo, Progreso, Rio Grande, Roma, San Luis, San Ysidoro, Santa Teresa, Stanton, Tecate (z Meksykiem).

1.9. Kalendarz dni wolnych od pracy

Nowy Rok – 1 stycznia

Urodziny Martina Luthera Kinga Jr. – trzeci poniedziałek stycznia

Inauguracja Prezydenta – 20 stycznia, co 4 lata (dot. tylko Dystryktu Kolumbii i przyległych hrabstw w stanach Maryland i Wirginia)

Urodziny G. Washingtona/Dzień Prezydenta – trzeci poniedziałek lutego

Dzień Pamięci (Memorial Day) – ostatni poniedziałek maja

Dzień Wyzwolenia (Juneteenth National Independence Day) – 19 czerwca

Dzień Niepodległości – 4 lipca

Święto Pracy – pierwszy poniedziałek września

Dzień Kolumba (Columbus Day) – drugi poniedziałek października

Dzień Weterana – 11 listopada

Święto Dziękczynienia – czwarty czwartek listopada

Boże Narodzenie – 25 grudnia

4.1. Najważniejsi partnerzy handlowi.

Najważniejsi partnerzy USA w handlu towarami w okresie od stycznia do września 2024 r. (wg wartości obrotów).

Źródło: www.census.gov

4.2. Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe.

Amerykański eksport w 2023 r. osiągnął wartość ponad 2 bln USD, co oznacza spadek o 2% wobec 2022 r. Wartość importu do USA wyniosła 3,1 bln USD i była niższa o 4,9% wobec 2022 r. Deficyt handlowy obniżył się o ponad 10,26% do 1,06 bln USD. Głównymi partnerami handlowymi USA w 2023 r. były: Meksyk (15,7% udział w wartości obrotów handlowych, przy łącznej wartości 800 mld USD), Kanada (15,2%), Chiny (11,3%), Niemcy (4,6%) i Japonia (4,4%). Głównymi produktami eksportowymi USA były produkty ropopochodne. Natomiast w imporcie dominowały samochody osobowe.

Obroty handlowe USA w 2023 r. osiągnęły 5,1 bln USD wobec 5,3 bln USD w 2022 r. Udział Meksyku, Kanady i Chin w łącznej wartości obrotów wyniósł 42,1%. Na skutek 20% spadku importu z Chin, USA zmniejszyły deficyt handlowy w relacjach z tym partnerem. Obroty z Chinami, po raz pierwszy od 2020 r. były poniżej 600 mld USD.

W efekcie objęcia Rosji amerykańskimi sankcjami nastąpił znaczący spadek wymiany handlowej. Amerykański eksport do Rosji w 2023 r. wobec 2022 r. spadł o 63,8%, podczas gdy import o 68%. Natomiast w okresie od stycznia do września 2024 r. w porównaniu z analogicznym okresem 2023 r. eksport USA do Rosji spadł o 11%, a import o 33%. Całkowita wymiana handlowa zmniejszyła się ok. 31%.

Amerykański eksport od stycznia do września 2024 r. osiągnął wartość ponad 1,6 bln USD (wzrost o 2,1% w stosunku do analogicznego okresu w roku ubiegłym). Wartość importu do USA wyniosła 2,4 bln USD (wzrost o 4,9%). Deficyt handlowy wzrósł niemalże o 11% do ok. 881 mld USD. Unia Europejska jest drugim głównym partnerem handlowym USA po gospodarkach stowarzyszonych ze Stanami Zjednoczonymi umową USMCA. Deficyt USA w handlu z oboma blokami państw rok do roku zwiększył się o 13% w przypadku UE i 9% w odniesieniu do USMCA.

Najważniejszymi partnerami handlowymi USA w okresie od stycznia do września br. były niezmiennie w stosunku do ubiegłego roku: Meksyk (15,9% udział w wartości obrotów handlowych), Kanada (14,4%) oraz Chiny (10,8%). Niemcy z udziałem 4,5% zajęły 4. miejsce a Japonia 5. miejsce (4,3%). Wartość obrotów handlowych USA z Unią Europejską osiągnęła ok. 730 mld USD (dla porównania obroty z Kanadą i Meksykiem łącznie wyniosły 1,2 bln USD). Relacje handlowe USA z oboma blokami państw naznaczone są deficytem w wysokości odpowiednio ok. 173 mld USD i 171 mld USD.

Deficyt handlowy USA z Chinami w pierwszych dziewięciu miesiącach 2024 r. osiągnął 216,5 mld USD (wzrost o 2,9%. w porównaniu z tym samym okresem 2023 r.).

Amerykańska gospodarka eksportuje mniej, w porównaniu z rokiem ubiegłym, towarów z kategorii pojazdy samochodowe, części i silniki. Wzrósł eksport z kategorii żywność, pasze i napoje oraz dobra konsumpcyjne i kapitałowe, jak też zaopatrzenie i materiały przemysłowe, w tym ropa naftowa i produkty ropopochodne. Dane dotyczące importu wskazują na wzrost we wszystkich kategoriach z wyjątkiem pozycji zaopatrzenie i materiały przemysłowe.

Eksport węglowodorów

USA to jeden z największym światowych eksporterów węglowodorów. Od 2017 r. USA są eksporterem netto gazu ziemnego. W 2023 r. całkowity roczny eksport surowca był największy w historii USA i wyniósł 7,61 Tcf  - z czego 3,27 Tcf z wykorzystaniem rurociągów oraz 4,34 Tcf w formie LNG, co czyni z USA największego eksportera gazu skroplonego na świecie. USA pozostają także ważnym importerem gazu ziemnego  - w 2023 r. import surowca (w zdecydowanej większości dostawy z Kanady) wyniósł 2,93 Tcf.

W 2023 r. USA były eksporterem netto ropy naftowej, wysyłając za granicę (dane EIA) 1,49 mld baryłek surowca (4,08 mln b/d). Jednocześnie USA pozostają istotnym importerem ropy naftowej. W 2023 r. jej import wyniósł 2,38 mld baryłek (6,49 mln b/d).

USA pozostają czołowym eksporterem węgla kamiennego. W 2023 r. sprzedaż surowca wyniosła 100,21 mln ton (w tym: 49,13 mln ton węgla energetycznego oraz 51,08 mln ton węgla koksowego). Chociaż USA produkują większość zużywanego przez siebie węgla, importują go, aby zaspokoić pewne zapotrzebowanie krajowe (np. import węgla dla elektrowni położonych nad Zatoką Meksykańską i Oceanem Atlantyckim jest tańszy niż pozyskiwanie go z regionów produkujących węgiel w USA). W 2023 r. Stany Zjednoczone importowały ok. 4,01 mln ton surowca - w zdecydowanej większości węgla energetycznego.

4.3. Główni inwestorzy

Według danych BEA skumulowana wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w USA wzrosła o 227 mld USD do 5,39 bln USD (tj. o 4,2%) na koniec 2023 r. z 5,17 bln USD na koniec 2022 r. Wzrost wynikał ze zwyżki inwestycji z Kanady o 96 mld USD oraz państw europejskich o 86,1 mld USD, głównie z Niemiec. Do największych zagranicznych inwestorów w USA należą: Holandia (717,5 mld USD), Japonia (688,1 mld USD), Kanada (671,6 mld USD) i Wielka Brytania (630,1 mld USD). Jednak według kategorii państwa siedziby beneficjenta rzeczywistego (ultimate beneficial owner, UBO) największym realnym inwestorem w USA jest Japonia (783,3 mld USD), Kanada (749,6 mld USD), Niemcy (657,8 mld USD) i Wielka Brytania (635,6 mld USD). W ujęciu UBO inwestycje z Holandii i Luksemburga były znacznie niższe niż według kategorii kraju siedziby zagranicznej spółki dominującej, co wskazuje, że znaczna część inwestycji zagranicznych spółek dominujących w tych krajach była ostatecznie własnością inwestorów w innych krajach. Najwięcej inwestycji dotyczy sektora wytwórczego, finansów i ubezpieczeń oraz handlu hurtowego.

4.4. Główne kierunki inwestycji zagranicznych

Według danych BEA skumulowana wartość amerykańskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych na koniec 2023 r. wzrosła o 364 mld USD (tj. o 5,9%) do 6,68 bln USD z 6,31 bln USD na koniec 2022 r. Wynik ten odzwierciedla wzrost inwestycji w państwach europejskich o 147,1 mld USD. Na koniec 2023 r. USA najwięcej zainwestowały w Wielkiej Brytanii (1,06 bln USD), Holandii (0,98 bln USD), Luksemburgu (0,53 bln USD), Irlandii (0,5 bln USD). W podziale na branże największy wzrost odnotowały spółki holdingowe i przemysł wytwórczy.

5.1. Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach porozumieniach o charakterze gospodarczym

Stany Zjednoczone są członkiem wielu międzynarodowych organizacji o charakterze gospodarczym, takich jak: Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Światowa Organizacja Handlu (WTO), Umowa Stany Zjednoczone – Meksyk – Kanada (USMCA) zastępująca Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu (NAFTA), Organizacja Państw Amerykańskich (OAS) czy Organizacja Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC). Po krytyce umów wielostronnych przez prezydenta Trumpa, prezydent Joe Biden starał się zwiększyć zaangażowanie w wielostronne umowy gospodarcze i odbudować pozycję Stanów Zjednoczonych na arenie międzynarodowej.

5.2. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

USA jako aktywny członek OECD odgrywa zasadniczą rolę w kształtowaniu jej struktury i programu. USA opowiadają się za kontynuowaniem współpracy na forum OECD z krajami nieczłonkowskimi (outreach). Szczególnie istotna jest współpraca z czołowymi krajami rozwijającymi się: Brazylią, Chinami, Indiami, Indonezją i Republiką Południowej Afryki. Taka współpraca prowadzi te kraje do przyjęcia wysokich standardów OECD. USA przywiązują wagę do rozszerzenia stosowania zasad OECD w zakresie przeciwdziałania korupcji i praniu pieniędzy na kraje niebędące członkami tej organizacji.

W lipcu 2021 r. 138 państw, w tym USA, uzgodniło nowy plan międzynarodowej polityki podatkowej dot. opodatkowania międzynarodowych korporacji. Negocjacje w tym obszarze rozpoczęto w marcu 2018 r. na forum OECD. Wiodące światowe gospodarki zgodziły się na uchwalenie przepisów krajowych, które zobowiązywałyby duże korporacje odnoszące zyski z globalizacji i postępującej cyfryzacji (skonsolidowane przychody powyżej 750 mln EUR. rocznie) do płacenia co najmniej 15% podatku dochodowego, w krajach dokonywania sprzedaży, a nie w miejscu siedziby firmy. Nowa polityka podatkowa, która ma położyć kres praktyce lokalizacji siedzib koncernów w miejscach o niskich stawkach podatkowych, została podzielona na dwa filary.

Filar I OECD zakłada częściowe przeniesienie praw do opodatkowania do jurysdykcji, w których następuje konsumpcja dóbr i usług. Filar I odnosi się jedynie do największych i najbardziej dochodowych grup międzynarodowych, w tym spółek cyfrowych. Projektowane przepisy międzynarodowe mają odzwierciedlać nowe modele biznesowe, w tym zdolność przedsiębiorstw do prowadzenia działalności gospodarczej bez konieczności fizycznej obecności na danym rynku.

Filar II OECD składa się z:

• zasad GloBE, które wprowadzają minimalny globalny poziom efektywnego opodatkowania dużych przedsiębiorstw międzynarodowych (tzw. globalny minimalny podatek) oraz
• traktatowej zasady dodatkowego prawa do opodatkowania (STTR), pozwalającej państwom źródła na nałożenie dodatkowego opodatkowania na niektóre kategorie płatności wychodzące z danej jurysdykcji do podmiotów powiązanych w innej jurysdykcji.

Wypracowanie nowej polityki podatkowej było mocno promowane przez administrację Bidena. Jednak na późniejszym etapie prac trudno było wypracować porozumienie w zakresie konkretnych zapisów definiujących zarówno płatników jak i podstawę opodatkowania, szczególnie w zakresie Filaru I.

Na obecnym etapie wprowadzania w życie planu z 2021 r. Stany Zjednoczone nie implementowały przepisów pozwalających na realizację założeń porozumienia.

5.3. Światowa Organizacja Handlu (WTO)

Stany Zjednoczone do tej pory były zwolennikiem pomyślnego zakończenia rozpoczętych w 2001 r. negocjacji w ramach Rundy Doha WTO (DDA), wskazując, iż spowoduje to wzrost strumienia handlu światowego, stworzy nowe możliwości rozwoju gospodarczego i przyczyni się do ograniczenia sfery ubóstwa w najbiedniejszych rejonach świata, a przez to doprowadzi do poprawy globalnego bezpieczeństwa. Dla USA podstawową kwestią w rokowaniach było uzyskanie większego dostępu do rynku towarów przemysłowych (NAMA) w tych krajach, które stosują wysoką ochronę celną (Indie, Brazylia, Chiny). Administracja Trumpa była sceptyczna wobec wielostronnych porozumień handlowych i preferowała rozwijanie relacji bilateralnych. Krytycznie odnosiła się również do wybranych decyzji WTO, narzucających USA określone działania w polityce handlowej. W wyniku zablokowania wyboru nowych sędziów, krytykowany przez Stany Zjednoczone Organ Apelacyjny utracił możliwość orzekania 10 grudnia 2019 r., co w praktyce oznacza brak możliwości odwołania się od orzeczeń przyjętych na niższym szczeblu. Administracja Bidena nie cofnęła amerykańskiego sprzeciwu, a nawet ponowiła krytykę Organu Apelacyjnego twierdząc, że stał się on synonimem długotrwałego, kosztownego i kontrowersyjnego sporu. Jednakże Waszyngton pozostaje nadal otwarty na poglądy innych członków organizacji w kwestii organu rozstrzygającego spory, a co więcej deklaruje chęć reformy całej organizacji, aby stała się bardziej elastyczna, przejrzysta i dostosowana do współczesnego handlu. USA dążą do reformy WTO zwracając uwagę na konieczność wypracowania nowych reguł w zakresie zachowania konkurencyjności, otwartości, przejrzystości i praworządności. Akcentuje się też wyzwania zagrażające systemowi WTO w postaci nierynkowych praktyk i polityk gospodarczych realizowanych przez niektóre państwa (chodzi głównie o Chiny), co ma implikacje dla bezpieczeństwa narodowego USA.

5.4. Umowa Stany Zjednoczone-Meksyk-Kanada (USMCA)

Umowa o wolnym handlu zawarta między Stanami Zjednoczonymi, Meksykiem i Kanadą (USMCA) weszła w życie 1 lipca 2020 r., zastępując zawartą w 1994 r. Północnoamerykańską umowę o wolnym handlu-NAFTA, która była najważniejszą umową, jaką USA zawarły z jakimkolwiek krajem czy grupą krajów.

Były prezydent Trump krytycznie traktował porozumienie NAFTA, twierdząc, że spowodowało ono m.in. likwidację miejsc pracy w amerykańskim przemyśle i ich przenoszenie do Meksyku, a także wzrost deficytu handlowego USA. W konsekwencji doprowadził do rozpoczęcia w sierpniu 2017 r. rozmów ws. modyfikacji tej umowy. W efekcie negocjacji, najpierw pod koniec sierpnia 2018 r. nowe porozumienie o zasadach handlu osiągnęły USA i Meksyk, a miesiąc później do porozumienia dołączyła Kanada. Nowe porozumienie USMCA zostało podpisane 30 listopada 2018 r. na szczycie G20 w Buenos Aires. W wyniku nacisków ze strony przedstawicieli Partii Demokratycznej (mającej wtedy większość w Izbie Reprezentantów) doszło do modyfikacji USMCA i ponownego jej podpisania w grudniu 2019 r. W tym samym miesiącu nastąpiła ratyfikacja USMCA przez Izbę Reprezentantów, a jej akceptacja przez Senat USA została dokonana na początku 2020 r. Nowa umowa wprowadziła dodatkowe obostrzenia w dostępie do rynku USA (m.in. w przemyśle motoryzacyjnym), a jednocześnie rozszerzyła dostęp towarów amerykańskich (głównie produktów mlecznych i drobiu) do rynku kanadyjskiego. W umowie znalazło się wiele kwestii ustalonych w Transpacyficznym Partnerstwie Ekonomicznym TPP, w tym e-handel, przepływ danych, ochrona własności intelektualnej, usprawnienie reguł pochodzenia. W ostatnich latach w umowie dokonano zmian, które wzmocniły zapisy dotyczące ochrony środowiska i rynku pracy, a także egzekwowania umowy i procedury rozstrzygania sporów. USMCA jest pierwszą umową handlową wspieraną przez amerykański związek zawodowy AFL-CIO, co wskazuje na jej potencjał w zakresie wysokich standardów pracy i sprawiedliwych płac. Według prezydenta Bidena nowa umowa jest lepsza od NAFTA i najwyższym priorytetem jego administracji było pełne egzekwowanie postanowień USMCA oraz zapewnienie, że przynosi ona korzyści amerykańskim pracownikom. 

5.5. Organizacja Państw Amerykańskich (OAS)

Stany Zjednoczone od dziesięcioleci dążą do zacieśnienia współpracy gospodarczej z krajami Ameryki Łacińskiej, wykorzystując do tego celu m.in. forum Organizacji Państw Amerykańskich, zrzeszające wszystkie kraje obu Ameryk (z wyjątkiem Kuby). W listopadzie 2021 r. rząd Nikaragui ogłosił zamiar wycofania się z organizacji, gdy został oskarżony o akty represji i sfałszowanie wyborów. Zgromadzenie Ogólne organizacji zagłosowało za potępieniem wyborów. Wycofanie się Nikaragui z OAS nie spowodowało spadku znaczenia tej organizacji. USA zdecydowanie wspierają OAS jako najważniejszą organizacją regionalną (primary regional body). Z uwagi na fakt, iż szybkie powstanie Amerykańskiego Obszaru Wolnego Handlu (Free Trade Area of the Americas, FTAA) nie jest możliwe, USA praktykują zawieranie dwustronnych umów o wolnym handlu z poszczególnymi krajami regionu. Umowy takie podpisano z Kolumbią, Panamą, Chile i Peru. Obecnie nie są prowadzone żadne zaawansowane rozmowy w sprawie kolejnych umów o wolnym handlu w tym regionie, jednakże administracja USA mając na uwadze rozszerzające się wpływy Chin w Ameryce Łacińskiej, traktuje relacje z tym regionem priorytetowo.

5.6. Organizacja Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC), Transpacyficzne Partnerstwo (TPP) oraz Inicjatywa Indo-Pacyficznych Ram Gospodarczych na rzecz Dobrobytu (IPEF)

Dla Stanów Zjednoczonych kraje APEC są znaczącym partnerem handlowym. Państwa członkowskie APEC są ważnym kierunkiem amerykańskiego eksportu. Eksport towarów z USA do APEC w 2023 r. wyniósł 1,2 bln USD, co oznacza spadek o 2,5% (31,3 mld USD) w porównaniu z 2022 r., ale wzrost o 25% w porównaniu z 2013 r. Eksport z USA do APEC stanowi 59% całkowitego eksportu USA w 2023 r. Import towarów z państw APEC do USA wyniósł 2,0 bln USD w 2023 r., co oznacza spadek o 6,6% (143,0 mld USD) w porównaniu z 2022 r., ale wzrost o 37% w porównaniu z 2013 r. Import z APEC do USA stanowił 65,1% całkowitego importu USA w 2023 r. Deficyt w handlu towarami USA z APEC wyniósł 818,5 mld USD w 2023 r., co oznacza spadek o 12% (111,7 mld USD) w stosunku do 2022 r.

W ramach zacieśniania kontaktów gospodarczych z krajami APEC Stany Zjednoczone podpisały umowy o wolnym handlu z następującymi państwami tego ugrupowania: Australia, Chile, Kanada, Meksyk, Peru i Singapur. W 2010 r. USA rozpoczęły rozmowy nt. utworzenia Transpacyficznego Partnerstwa Ekonomicznego (Trans-Pacific Strategic Economic Partnership, TPP), obejmującego 11 państw regionu. W negocjacjach oprócz USA uczestniczyły także Australia, Brunei, Chile, Japonia, Kanada, Malezja, Meksyk, Nowa Zelandia, Peru, Singapur i Wietnam. Umowę podpisano 5 października 2015 r. Stany Zjednoczone nie ratyfikowały jednak tego porozumienia, a 23 styczna 2017 r. Prezydent Trump podpisał memorandum ws. wycofania się USA z TPP. Pozostałe państwa członkowskie kontynuowały działania integracyjne i podpisały umowę nazwaną Wszechstronne i Postępowe Partnerstwo Transpacyficzne (CPTPP), która weszła w życie 30 grudnia 2018 r.

Po wycofaniu się z TPP, USA dążyły do zawarcia dwustronnej umowy handlowej z największą gospodarką tego ugrupowania, czyli z Japonią. We wrześniu 2019 r. zawarto dwa porozumienia pomiędzy USA i Japonią ws. liberalizacji handlu artykułami rolno-spożywczymi oraz ws. handlu elektronicznego (cyfrowego). W 2023 r. USA i Japonia podpisały umowę ws. minerałów krytycznych (CMA). Partnerzy kontynuują również zaangażowanie w kwestie handlowe poprzez inicjatywy takie jak amerykańsko-japońskie partnerstwo w obszarze handlu.

Administracja Bidena nie podjęła negocjacji zmierzających do przyłączenia USA do CPTPP, co spotkało się z niezadowoleniem wielu oponentów politycznych, ponieważ zdaniem analityków udział USA w transpacyficznym partnerstwie pozwoliłby ograniczyć dominację gospodarczą Chin w tym regionie.

Inicjatywa Indo-Pacyficznych Ram Gospodarczych na rzecz Dobrobytu (IPEF) została zainicjowana w maju 2022 r. przez administrację Bidena w celu stworzenia ram dla zaangażowania gospodarczego USA w regionie Indo-Pacyfiku dla wzmocnienia więzi z regionem i wsparcia wzrostu gospodarczego. Stan negocjacji w odniesieniu do porozumień wchodzących w skład IPEF: porozumienie ws. handlu (I filar) – fiasko negocjacji; porozumienia ws. łańcuchów dostaw (II filar)  – podpisane w listopadzie 2023 r. i weszło w życie w lutym 2024 r.; porozumienie ws. czystej gospodarki (III filar) – podpisane w czerwcu 2024 r.; porozumienie ws. sprawiedliwej gospodarki  (IV filar) – podpisane w czerwcu 2024 r.;  oraz porozumienie ws. IPEF – podpisane w czerwcu 2024 r.

7.1. Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

7.1.1. Obroty towarowe USA-Polska za ostatnie 3 lata

Źródło: https://www.census.gov/foreign-trade/balance/c4550.html

Głównym polskim towarem eksportowym do USA niezmiennie pozostają maszyny i urządzenia mechaniczne, kotły, oraz części zamienne, urządzenia przetwarzania danych (komputery stacjonarne, serwery sieciowe, płyty główne, procesory, elementy sprzętu medycznego). Główną grupą towarową importowaną do Polski z USA są części do produkcji samolotów, produkty farmaceutyczne.

7.1.2. Wzajemne inwestycje za ostatnie 3 lata

Źródło: Bea: Poland - International Trade and Investment Country Facts

1. 1. 3. Współpraca w dziedzinie energetyki

Współpraca w dziedzinie energetyki pozostaje jednym z głównych filarów relacji polsko-amerykańskich. Podstawowym dokumentem potwierdzającym zaangażowanie się obu rządów w rozwijanie współpracy energetycznej jest obowiązujące od 2011 r. Memorandum o współpracy w zakresie bezpieczeństwa energetycznego i klimatycznego (Memorandum of Understanding Between The Republic of Poland and the United States of America On Enhancing Cooperation in Energy and Climate Security), na bazie którego rozwijana jest współpraca naukowa, technologiczna oraz dotycząca aspektów politycznych związanych z bezpieczeństwem energetycznym oraz klimatem.

W 2018 r. zainaugurowano formułę bilateralnych konsultacji w ramach polsko-amerykańskiego dialogu energetycznego – co skutkowało dotychczas realizacją 4 spotkań w tym formacie. Polska ściśle współpracuje z USA również w ramach Partnerstwa na rzecz Transatlantyckiej Współpracy Energetycznej i Klimatycznej (P-TECC) - amerykańskiej inicjatywy, która ma wspierać rozwój infrastruktury energetycznej w krajach Inicjatywy Trójmorza.

Na przestrzeni ostatnich lat szczególnie istotnego znaczenia nabrała polsko-amerykańska współpraca w obszarze rozwoju energetyki jądrowej, której podstawą są: podpisane w  czerwcu 2019 r. memorandum o współpracy w dziedzinie cywilnego wykorzystania energii jądrowej oraz zawarta w październiku 2020 r. międzyrządową umowa ws. współpracy w celu rozwoju programu energetyki jądrowej wykorzystywanej do celów cywilnych oraz cywilnego przemysłu jądrowego.

W listopadzie 2022 r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę potwierdzającą, że pierwsza w Polsce elektrownia jądrowa zostanie zbudowana w oparciu o amerykańską technologię reaktorów AP1000 amerykańskiej firmy Westinghouse. We wrześniu 2023 r. zawarte zostały dwie istotne dla realizacji projektu umowy: umowa konsorcjalna o współpracy w zakresie projektowania i budowy elektrowni jądrowej w Polsce zawarta między Westinghouse i Bechtel oraz umowa między Polskimi Elektrowniami Jądrowymi oraz konsorcjum Westinghouse-Bechtel na zaprojektowanie (Engineering Services Contracts) elektrowni na Pomorzu.

Polska i USA współpracują także w zakresie budowy małych modułowych reaktorów jądrowych (SMR). Spółka Orlen Synthos Green Energy (OSGE) wraz z amerykańskim GE Vernova planują realizację w Polsce inwestycji w SMR w oparciu o technologię reaktora BWRX-300 (projekt uzyskał dodatkowe finansowanie Departamentu Stanu USA w ramach Projektu Phoenix). Zainteresowanie rynkiem polskim wyraża także rozwijające technologie mikroreaktorów modułowych Last Energy.

Ważnym polem współpracy między Polską a USA w obszarze energetyki pozostaje również import amerykańskiego LNG. Orlen zawarł dotychczas cztery umowy długoterminowe z amerykańskimi dostawcami gazu skroplonego: Cheniere Energy, Venture Global oraz Sempra Infrastructure. Szacuje się (dane EIA), że import LNG z USA (z uwzględnieniem zarówno kontraktów długoterminowych, jak i rynku spot) wyniósł w 2023 r. 139 365 mcf).

7.2. Relacje z UE

UE i USA  wiąże bliska współpraca w zakresie polityki zagranicznej i gospodarczej, w tym w obszarze energetyki i technologii, na forum tzw. Rady Handlu i Technologii (Trade and Technology Council – TTC).

Szóste ministerialne spotkanie TTC między Stanami Zjednoczonymi a Unią Europejską, które odbyło się w kwietniu 2024 r. podkreśliło osiągnięcia we wszystkich obszarach współpracy, a szczególnie potwierdziło wagę współpracy transatlantyckiej w zakresie strategicznych kwestii handlu i technologii. Wśród głównych rezultatów znalazły się m.in. nowy dialog dotyczący współpracy w dziedzinie sztucznej inteligencji, plany przedłużenia porozumień dotyczących łańcucha dostaw półprzewodników oraz wspólny katalog najlepszych praktyk „zielonych zamówień publicznych”. Szczególny nacisk położono na zaangażowanie interesariuszy w kształtowanie przyszłości TTC. Niepewność co do przyszłości tego formatu wiąże się ze zmianą administracji w USA.

Podsumowanie najważniejszych postanowień w kluczowych obszarach:

1. Łańcuchy dostaw:

• Podjęto działania w celu identyfikacji i eliminacji punktów wrażliwych na zaburzenia, zwłaszcza w sektorze półprzewodników, energii słonecznej i minerałów krytycznych.
• Aktywowano mechanizmy wczesnego ostrzegania w odpowiedzi na kontrolę eksportu galu i germanu przez Chiny.
• Promowano ochronę praw pracowniczych i zwalczanie pracy przymusowej w łańcuchach dostaw poprzez TTC Trade and Labor Dialogue (TALD).

2. Polityka cyfrowa i nowe technologie:

• Współpraca objęła AI, obliczenia kwantowe, 6G, półprzewodniki i biotechnologię, zaktualizowano terminologię dla AI.
• Zespół ds. kwantowych zintensyfikował rozmowy nt. współdzielenia badań i innych wspólnych działań.
• Potwierdzono, że rozbieżności w kwestii unijnych regulacji cyfrowych pozostają wyzwaniem dla szerszej współpracy.

3. Zrównoważony rozwój:

• W ramach Inicjatywy Transatlantyckiej na rzecz Zrównoważonego Handlu (TIST) dyskutowano przejście na gospodarki neutralne dla klimatu. Współpraca obejmowała też technologie czystej energii, minerały krytyczne i zielone zamówienia publiczne. Pozyskiwano także opinie interesariuszy w celu poprawy polityki transatlantyckiej w zakresie zrównoważonego rozwoju.

4. Handel i bezpieczeństwo:

• Podkreślono wspólne obawy dotyczące bezpieczeństwa gospodarczego i „ekonomicznego przymusu”.
• Kontynuowano działania na rzecz dywersyfikacji handlu, koordynacji ograniczeń eksportowych wobec Rosji i monitorowania ryzyk inwestycyjnych.
• Zwrócono uwagę na praktyki gospodarcze Chin, w tym w sektorze urządzeń medycznych.

Do osiągnięć w innych obszarach zaliczono:

5. Dialog dotyczący AI:

• Nawiązanie dialogu pomiędzy Europejskim Biurem ds. Sztucznej Inteligencji a Amerykańskim Instytutem Bezpieczeństwa AI.
• Opublikowanie drugiej edycji wspólnej terminologii i taksonomii EU-USA dla sztucznej inteligencji.
• Wydanie dokumentu przeglądowego dotyczącego AI na rzecz dobra publicznego.

6. Technologie cyfrowe:

• Przyjęcie wspólnej wizji 6G oraz podpisanie porozumienia o współpracy badawczej.
• Przyjęcie raportu nt. standardów cyfrowej tożsamości w celu promocji interoperacyjności.

• Opublikowanie raportu dotyczącego dostępu badaczy do danych z platform internetowych.

7. Zrównoważony rozwój i gospodarka:

• Wydanie katalogu najlepszych praktyk w zakresie zielonych zamówień publicznych.

• Utworzenie Forum Partnerstwa na Rzecz Bezpieczeństwa Minerałów.

• Pakiet dotyczący bezpiecznej łączności w Tunezji.

8. Prawa człowieka i odpowiedzialność platform:

• Przyjęcie wspólnych zasad dotyczących przeciwdziałania przemocy ze względu na płeć na platformach internetowych.

• Wydanie wspólnych rekomendacji dla platform ws. ochrony obrońców praw człowieka online.

9. Współpraca transatlantycka:

• Wspólna deklaracja nt. „Zwiększania interoperacyjności e-fakturowania między UE a USA.”
• Raport z Taskforce ds. Talentów na Rzecz Wzrostu.

• Rekomendacje dotyczące promowania dostępu małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) do narzędzi cyfrowych i ich wykorzystania.

7.3. Dostęp do rynku dla unijnych, w tym polskich towarów i usług

Stany Zjednoczone nie stosują ograniczeń dyskryminujących polski eksport do tego kraju. Sprzedaż polskich towarów na rynek amerykański odbywa się na takich samych warunkach, co eksport z innych państw członkowskich UE. Istniejące wymogi np. przepisy sanitarne, standaryzacyjne czy związane z ochroną konsumenta dotyczą wszystkich eksporterów do USA. Pomimo to występuje szereg instrumentów ochrony własnego rynku, w tym kontyngenty taryfowe, czy licencje i pozwolenia importowe.

21 sierpnia 2020 r. USA i UE zawarły porozumienie ws. pakietu dot. wzajemnego ograniczenia ceł. UE zniosła cła na import amerykańskich żywych i mrożonych produktów z homarów przy zastosowaniu klauzuli najwyższego uprzywilejowania (Most Favored Nation (MFN) basis) z mocą wsteczną od 1 sierpnia 2020 r. Cła UE zostały zniesione na okres pięciu lat. Natomiast Stany Zjednoczone obniżyły o 50% stawki celne na niektóre produkty eksportowane przez UE o średniej rocznej wartości handlowej 160 mln USD, w tym na niektóre gotowe posiłki, wyroby ze szkła kryształowego, preparaty powierzchniowe, zapalniczki i części do zapalniczek.

Zgodnie z ustaleniami z czerwca 2021 r. ws. ustanowienia ram współpracy w zakresie lotnictwa cywilnego UE i USA będą dążyć do przezwyciężenia długotrwałych różnic dot. subsydiowania koncernów Airbus i Boeing. Celem jest unikanie sporów i zachowanie równych szans między unijnymi i amerykańskimi producentami samolotów. UE i USA uzgodniły kontynuację dotychczasowego zawieszenia środków związanych ze sporem na okres 5 lat (po stronie USA dotyczyło to środków na import z UE w wysokości 7,5 mld USD, a po stronie UE na import z USA w wysokości 4 mld USD). UE i USA będą współpracować w zakresie analizy i przeciwdziałania nierynkowym praktykom stron trzecich będące niekorzystnymi dla sektora samolotów cywilnych po obu stronach Atlantyku.

Kwoty importowe na stal i aluminium z UE. 31 października 2021 r. KE i USA zawarły porozumienie ws. wzajemnych środków celnych na stal i aluminium wprowadzonych w związku z art. 232 ustawy o handlu. USA zgodziły się znieść od 1 stycznia 2022 r. dodatkowe cła na eksport stali (25%) i aluminium (10%) z UE w odniesieniu do opartego na historycznych wartościach kontyngentu towarów. KE wydała rozporządzenie dot. zawieszenia do końca 2023 r. środków równoważących wobec USA. Jednocześnie, USA i UE zgodziły się na wstrzymanie dwustronnych sporów w WTO dotyczących stali i aluminium. Porozumienie nie oznaczało eliminacji środków określonych w art. 232 ustawy o handlu wprowadzonych wobec eksportu stali i aluminium z UE. KE i USA zadeklarowały współpracę ws. ograniczenia nadmiernej zdolności produkcyjnej stali oraz osiągnięcia dekarbonizacji światowego przemysłu stalowego i aluminiowego oraz walki ze zmianą klimatu. KE i USA zapowiedziały podjęcie negocjacji dla osiągnięcia w ciągu 2 lat globalnego porozumienia ws. zrównoważonej stali i aluminium i otwarcia go na inne państwa.

Podczas szczytu UE-USA w październiku 2023 r. USA i UE nie osiągnęły porozumienia w kwestii uregulowania zasad handlu stalą i aluminium. W związku z  postanowieniem KE z 19 grudnia 2023 r. o utrzymaniu w mocy na 15 miesięcy do 31 marca 2025 r. zawieszenia ceł UE na amerykańskie produkty, 28 grudnia 2023 r. prezydent Biden podpisał dwie proklamacje przedłużające o 2 lata (do końca 2025 r.) obowiązywanie kontyngentów (Tarfiff Rate Quotas, TRQs) na import do USA stali i aluminium z państw UE. Według oceny administracji Bidena przedłużenie obowiązywania kontyngentów ma decydujące znaczenie dla ochrony interesów krajowego przemysłu, obrony miejsc pracy w USA i wzmocnienia bezpieczeństwa narodowego kraju. USA zapowiedziały kontynuowanie negocjacji z KE ws. wypracowania planu promowania światowego handlu metalami przy użyciu metod przyjaznych dla środowiska w celu przeciwdziałania zmianom klimatycznym i nadwyżce mocy produkcyjnych stworzonej przez Chiny (Global Arrangement on Sustainable Steel and Aluminium, GSA).

Podatek od usług cyfrowych (digital services tax, DST). Z uwagi na ochronę interesów amerykańskich korporacji, które stałyby się głównymi płatnikami DST, USA nie zgadzają się na wprowadzanie nowych regulacji w tym zakresie. Według USA opodatkowanie amerykańskich korporacji jest niezgodne z zasadami wolnego handlu. Kraje, które zdecydowały się nałożyć jednostronnie DST, zostały objęte przez USTR tzw. procedurą sprawdzającą. W 2020 r. postępowaniem objęto m.in. Austrię, Czechy, Hiszpanię, Wielką Brytanię, Włochy oraz oddzielnie Unię Europejską. Ostatecznie, pod koniec 2021 r. osiągnięto porozumienie i USA wycofały się z zapowiedzianego nałożenia dodatkowych ceł na wybrane towary importowane z ww. krajów. Ww. państwa objęte były postępowaniami w myśl art. 301 ustawy o handlu z 1974 r. Zarzuty dotyczyły jednostronnego wprowadzenia podatku, który, jak ustaliły służby USTR, okazał się mieć charakter dyskryminujący w odniesieniu do firm amerykańskich.

W sierpniu 2024 r. Kanada, największy partner handlowy USA, wprowadziła 3% podatek na usługi cyfrowe. Decyzja ta została odebrana jako naruszenie USMCA i spowodowała wszczęcie przez USTR procedury sprawdzającej. Wprowadzenie DST oraz regulacja opodatkowania przychodów osiąganych przez duże firmy technologiczne jest jednym z dwóch filarów wypracowywanego na forum OECD pakietu reform podatkowych, który z uwagi na liczne rozbieżności nadal jest przedmiotem negocjacji.

21 września 2021 r. na podstawie art. 232 ustawy o handlu w oparciu o kryterium bezpieczeństwa narodowego USA podjęły postępowanie dot. importu magnesów neodymowych. UE wyrażając sprzeciw i podważając zasadność wszczęcia ww. postępowania wskazała, że według danych USA zaledwie 5% amerykańskiej konsumpcji metali ziem rzadkich jest realizowana przez amerykański sektor obronny (np. w samolotach myśliwskich i systemach rakietowych), za to wzrasta wykorzystanie magnesów w sektorach cywilnych (np. samochody elektryczne, turbiny wiatrowe, twarde dyski, sprzęt audio, sprzęt do rezonansu magnetycznego). UE jest trzecim dostawcą magnesów do USA (15% udziału w imporcie, Polski eksport do USA (CN 8505) wyniósł 8,5 mln EUR w I-IX br.).

Przemysł stoczniowy. Zasadnicze ograniczenia dla unijnego, w tym polskiego sektora stoczniowego stanowi Jones Act  ograniczający dostęp do rynku amerykańskiego m.in. dla produkcji stoczniowej innej niż pochodzącej z USA. Stosowanie Jones Act jest uzasadnione wobec ograniczania dostępu do rynku amerykańskiego dla subsydiowanej produkcji stoczniowej pochodzącej z Korei Południowej oraz Chin, podczas gdy europejskie przedsiębiorstwa przestrzegają zasad jednakowych warunków konkurencji i nie są subsydiowane. Dlatego też, europejski przemysł stoczniowy oczekuje wyłączenia spod jurysdykcji Jones Act:

• statków specjalistycznych budowanych w Europie, bez nieuprawnionych dotacji publicznych z zachowaniem warunków jednakowej konkurencji. W ten sposób USA obronią się przed „zalaniem” ich rynku tanimi i subsydiowanymi statkami np. z Korei Południowej i Chin, otwierając jednocześnie możliwości dla przemysłu stoczniowego w Europie (Polsce),
• remontu statków prowadzonych w UE. Polska jest tym szczególnie zainteresowana, gdyż polski przemysł stoczniowy jest zaliczany do jednego z najsilniejszych w Europie. Statki remontowane poza USA obciążane są 50% cłem importowym w momencie powrotu po remoncie/ przebudowie do USA.

Procedury fitosanitarne. Brak jest postępów w dostępie do rynku USA dla polskich produktów roślinnych (świeże jabłka i gruszki) mimo, że Polska spełniła amerykańskie wymogi,  w tym uzyskała pozytywny wynik amerykańskiego audytu. Jednak, od czerwca 2017 r., Polska oczekuje na publikację przepisów zezwalających na eksport polskich świeżych owoców jabłek i gruszek do USA. Wniosek aplikacyjny o dopuszczenie jabłek i gruszek na rynek USA procedowany był przez Komisję Europejską dla grupy 7 państw członkowskich, w tym Polski (także dla BE, DE, FR, IT, PT, ES, NL). W 2017 r. strona amerykańska po przeprowadzeniu wizyty eksperckiej w wytypowanych państwach – w Polsce, Niemczech i Portugalii, przekazała pozytywny raport z audytu. Dotychczas strona amerykańska nie dokonała publikacji wymagań fitosanitarnych zezwalających na eksport owoców. Pomimo intensywnych działań ze strony KE, USA nie wyraziły chęci rozwiązania tej kwestii.

Tytoń. Polska oczekuje, że w zakresie eksportu tytoniu do USA uzyska dostęp do wyższej kwoty amerykańskiego kontyngentu (10 tys. ton). Obecnie Polska jest uprawniona do niskiej kwoty kontyngentu erga omnes (3 tys. ton). KE podejmuje działania na rzecz rozszerzenia stosowania kontyngentu na wszystkie PCz UE, jednak USA odmawiają podjęcia tego tematu.

W oparciu o ustawę Bio Terrorism Act zostało wprowadzonych szereg dodatkowych wymogów związanych z eksportem towarów na rynek USA. Polegają one m.in. na tym, iż każdy zagraniczny eksporter artykułów spożywczych, pasz i farmaceutyków musi być zarejestrowany w Food and Drug Administration (FDA) oraz posiadać tzw. agenta na stałe mieszkającego na terenie USA. Dodatkowym wymogiem jest też wcześniejsze zawiadamianie urzędów celnych o nadejściu towaru.

Dodatkowe utrudnienia w handlu z USA wprowadza nowelizacja ustawy tzw. Lacey Act, która nakłada dodatkowe wymogi na importerów towarów pochodzenia drzewnego i roślinnego. Rozszerza ona zakaz importu towarów drzewnych o dodatkowe rośliny i produkty roślinne oraz wprowadza zakaz wwozu określonych roślin do USA bez deklaracji importowej. Nakłada obowiązek przedkładania przez importerów szczegółowych deklaracji dotyczących wwożonych towarów. Wprowadzone przepisy mogą mieć negatywne implikacje dla eksportu polskich produktów pochodzenia drzewnego do USA (szczególnie mebli).

Usługi. Istotne w odniesieniu do Polski ograniczenia w sektorze usług stanowi:

• Aviation - ownership and control w sektorze lotnictwa cywilnego - bariera podnoszona przez Urząd Lotnictwa Cywilnego.

• Jones Act - transport morski - UE zabiega o jednostki specjalistyczne pływające m.in. do pogłębiania (drilling), oraz budowy i obsługi morskich farm wiatrowych (offshore wind), kabotaż między portami USA i możliwość zatrudniania unijnej załogi.
• Buy American – w tym kwestie usługowe – ogranicza dostęp do amerykańskich zamówień publicznych w zakresie usług, zwłaszcza budowlanych i specjalistycznych w transporcie drogowym i kolejowym. Potencjalne znaczenie także dla Polski.

Bariery regulacyjne

• sektor ropy i gazu - problem braku automatycznego odnawiania licencji eksportowych oraz konieczności podjęcia działań dla wzajemnego rozwoju infrastruktury LNG,
• jachty – brak uznawania unijnych certyfikatów CE.

Ograniczenia w zakresie zamówień rządowych. Restrykcjom podlegają także, w oparciu o postanowienia Buy American Act, zamówienia rządowe, do których dostęp dla zagranicznych firm jest bardzo ograniczony. Ustawa nakłada obowiązek ponad 50% udziału amerykańskiego w każdej ofercie zagranicznej. W niektórych przypadkach np. dostaw dla armii, dostawcą może być jedynie firma z kraju, z którym USA mają podpisane odpowiednie porozumienie (Memorandum of Understanding, MoU).

Ograniczenia w zakresie inwestycji zagranicznych. USA utrzymują stosunkowo szeroki zakres ograniczeń dla inwestycji zagranicznych. W szczególności dotyczą one sektora transportu morskiego i lotniczego, rybołówstwa, energetyki i telekomunikacji. Ponadto, w różnych przepisach znajdują się postanowienia o preferencjach dla krajowych dostawców ograniczające  de facto możliwość udziału firm zagranicznych w przetargach organizowanych przez władze federalne i stanowe.

Eksport mięsa wieprzowego. Polska ma prawo do eksportu do USA mięsa wieprzowego i produktów z mięsa wieprzowego (z regionów, w których nie występuje afrykański pomór świń – ASF), a także mleka i produktów mlecznych. W obu przypadkach dotyczy to zakładów, które uzyskały stosowne uprawnienia do eksporty na rynek amerykański.

Nadal trwają uzgodnienia w sprawie dopuszczenia na rynek amerykański mięsa drobiowego, wołowego, jaj i produktów jajecznych.

7 października 2021 r. strona amerykańska uznała równoważność polskiego systemu nadzoru nad mięsem drobiowym z systemem w USA. Jednakże przed uruchomieniem wysyłek ww. asortymentu konieczne jest m. in.: uzgodnienie z USA wzoru świadectwa zdrowia dla mięsa drobiowego i produktów drobiowych; uzyskanie przez polskie zakłady sektora mięsa drobiowego uprawnień eksportowych w trójstopniowym procesie zatwierdzenia, a następnie przekazanie USA przez GIW listy zakładów zatwierdzonych; przekazanie do USA przez zakłady drobiowe - już uprawnione do eksportu - etykiet celem ich zatwierdzenia.

2 grudnia 2021 r. Urząd ds. Inspekcji Zdrowia Zwierząt i Roślin (APHIS) Departamentu Rolnictwa USA opublikował zarządzenie aktualizujące przepisy dot. importu owiec, kóz i produktów pochodnych, w tym mięsa. Zarządzenie znosi ograniczenia przywozowe dotyczące tych grup towarów wprowadzone po wykryciu ryzyka zarażenia chorobą BSE (gąbczasta encefalopatia bydła) oraz dostosowuje amerykańskie przepisy do przyjętych ustaleń w zakresie szerzenia się BSE (current scientific understanding of BSE). Zgodnie z zasadami żywe owce lub kozy, które nie są transportowane bezpośrednio na ubój lub przygotowanie do uboju (designated feedlot), muszą pochodzić z kraju, gdzie nie występuje trzęsawka lub ze stada legitymującego się certyfikatem równoważnym z amerykańskim programem certyfikacji trzęsawki w stadach. W indywidualnych przypadkach APHIS zapowiada możliwość przywozu niektórych gatunków dzikich zwierząt, zwierząt zoologicznych lub innych. Przed podjęciem decyzji o wydaniu zezwolenia na wwóz zwierzęcia do kraju, APHIS będzie każdorazowo dokonywać oceny ryzyka choroby u każdego zwierzęcia oraz zdolności podmiotu przyjmującego do zarządzania tym ryzykiem. Nowe regulacje weszły w życie z dniem 3 stycznia 2022 r.

7.4. Dostęp do rynku pracy

W Stanach Zjednoczonych obowiązuje system pozwoleń na prace dla cudzoziemców. Ma on chronić amerykański rynek pracy przed napływem taniej siły roboczej z zagranicy oraz zapewniać  bezpieczeństwo kraju. Zgodę na zatrudnienie cudzoziemców wydaje się zazwyczaj jedynie wówczas, gdy nie można znaleźć na wakujące stanowisko pracownika miejscowego. W takiej sytuacji pracodawca, składając wniosek do amerykańskiego Departamentu Pracy o wydanie stosownego zezwolenia, musi udowodnić, iż próby pozyskania pracowników miejscowych nie powiodły się. Musi również zapewnić, iż pracownik z zagranicy zostanie zatrudniony na co najmniej tych samych warunkach finansowych, co pracownik miejscowy. Po uzyskaniu zezwolenia na pracę pracownik może dopiero wówczas występować do amerykańskiego konsulatu o wydanie stosownej wizy pracowniczej (H-1B). Obecnie obowiązuje limit wydawanych imigracyjnych wiz pracowniczych, z których większość wymaga uzyskania wcześniejszego pozwolenia na pracę. Z obowiązku takiego zwolnione są pewne kategorie pracowników, w tym wybitni naukowcy, artyści, sportowcy, biznesmeni (muszą przedstawić jednak ofertę pracodawcy dot. ich zatrudnienia), inwestorzy czy przedstawiciele niektórych zawodów (dziennikarze, duchowni).

7.5. Nabywanie i wynajem nieruchomości

Nabywanie i wynajem nieruchomości w Stanach Zjednoczonych regulowane jest przez prawo stanu, w którym znajduje się dana nieruchomość. Stosowanie regulacji szczebla federalnego jest niewielkie. Z reguły obowiązuje pisemna forma kontraktów w sposób szczegółowy precyzująca obowiązki stron. Przy wynajmie obowiązują często standardowe w danym hrabstwie (county) umowy, określające obowiązki stron i maksymalny zakres podwyżek czynszów. W większości przypadków brak jest przeszkód w nabywaniu i wynajmowaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Pewne przeszkody mogą występować jedynie przy nabywaniu znacznych ilości ziemi przez zagraniczne korporacje (np. w stanie Wisconsin) lub też nabywaniu tych obiektów, które mają znaczenie dla bezpieczeństwa kraju (np. elementy infrastruktury energetycznej bądź transportowej). W niektórych stanach wymagane jest, aby zagraniczna firma zamierzająca nabyć nieruchomość była zarejestrowana na terenie USA.

7.6. System zamówień publicznych

System zamówień publicznych w USA jest uregulowany ustawą Federal Acquisition Regulations. Firmy zagraniczne, zainteresowane zamówieniami rządu amerykańskiego (szczebla federalnego bądź lokalnego), muszą jednak pamiętać o ograniczeniach, jakie nakładają na nie inne regulacje, w tym zwłaszcza ustawa Buy American Act z 1933 r. Zgodnie z postanowieniami tej ustawy agencje federalne USA nakłaniane są do nabywania towarów wyprodukowanych w kraju. Produkt taki musi być albo wyprodukowany w USA albo składać się, co najmniej w 50%, z komponentów amerykańskich. W innym przypadku produkt określa się jako nieamerykański (foreign-made).

W przypadku zamówień na dostawy i usługi o wartości poniżej 175 tys. USD i roboty budowlane o wartości poniżej 7.134 tys. USD Buy American Act zastępuje Trade Agreements Act. Kongres wprowadził Trade Agreements Act w celu wypełnienia przez USA zobowiązań wynikających z Government Procurement Agreement (GPA) - umowy międzynarodowej GATT (WTO). Trade Agreements Act zobowiązuje agencje federalne do traktowania produktów pochodzący z krajów, które podpisały GPA na tej samej zasadzie, jak produkty amerykańskie. Ustawa zabrania nabywania produktów z krajów, które nie podpisały GPA. Polska jest stroną GPA od momentu wstąpienia do UE.

Do zamówień publicznych Departamentu Obrony, zgodnie z 48 Kodeksem Przepisów Federalnych, dostęp mają „kraje kwalifikowane” czyli takie, które podpisały z USA Memorandum of Understanding (dotyczy to tylko krajów członkowskich NATO).

7.7. Ochrona własności przemysłowej i intelektualnej

Stany Zjednoczone mają rozbudowany system ochrony własności intelektualnej, przemysłowej oraz patentowej. Rezultatem innowacyjności gospodarki amerykańskiej jest znaczna liczba nowych rozwiązań technologicznych podlegających ochronie patentowej. Firmy amerykańskie należą do wiodących na świecie w szeregu dziedzin, co wymaga od władz amerykańskich specjalnej troski w zapewnieniu ochrony ich znaków towarowych przed próbami podrabiania czy niedozwolonego kopiowania. Corocznie w Stanach Zjednoczonych, zgodnie z ustawą Trade Act of 1974, publikowany jest raport (Special 301 Report) nt. przestrzegania praw związanych z ochroną własności intelektualnej na świecie. Raport jest opracowany w oparciu o informacje uzyskane od firm prywatnych, organizacji samorządu gospodarczego, rządów poszczególnych krajów, przedstawicieli Kongresu oraz administracji federalnej. Na ich podstawie sporządzane są listy krajów, wobec których amerykańska administracja i biznes zgłaszają zastrzeżenia odnośnie przestrzegania praw ochrony intelektualnej (w podziale na kraje będące pod szczególną obserwacją „Priority Watch List” i kraje obserwowane „Watch List”).

Rejestracją znaków towarowych i ochroną patentową w USA zajmuje się U.S. Patent and Trademark Office. Rocznie do tego urzędu wpływa ponad 600 tys. wniosków o ochronę patentową i blisko 600 tys. wniosków o ochronę znaków towarowych. Procedura rejestracji jest stosunkowo skomplikowana, w związku z czym zaleca się korzystanie z pomocy rzeczników patentowych (Patent Attorney). Z reguły od momentu rejestracji ważność ochrony patentowej trwa w Stanach Zjednoczonych 20 lat. Ochroną własności intelektualnej zajmuje się natomiast U.S. Copyright Office.

7.8. Baza traktatowa

7.8.1. Baza traktatowa USA – Polska

• Traktat o stosunkach handlowych i gospodarczych między Rzecząpospolitą Polską i Stanami Zjednoczonymi Ameryki, sporządzony w Waszyngtonie, 21 marca 1990 r. (Dz.U. nr 97, poz. 467 z 15.09.1994 r. z późniejszymi zmianami).
• Protokół dodatkowy między RP a Stanami Zjednoczonymi Ameryki do Traktatu o stosunkach handlowych i gospodarczych między RP i Stanami Zjednoczonymi Ameryki z 1990 r., podpisany w Brukseli, 12 stycznia 2014 r. (Dz.U. nr 3, poz. 14 z 7.01.2005 r.).
• Umowa między Rządem RP a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki o współpracy naukowo-technicznej (MP nr 25, poz. 271 z 13.04.2007 r.).
• Umowa o zabezpieczeniu społecznym między RP a Stanami Zjednoczonymi Ameryki (Dz. U. nr 46 z dn. 23 marca 2009 r. poz. 374 i 376.).
• Konwencja między RP a Stanami Zjednoczonymi Ameryki ws. unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, podpisana w Warszawie, 13 lutego 2013 r. (Dz.U. z 30.08.2013 r. poz. 995). 

7.8.2. Baza traktatowa USA – UE

• Agreement on customs cooperation and mutual assistance in customs matters/ podpisane w Hadze 28 maja 1997/ weszło w życie 1 sierpnia 1997
• Agreement on intensifying and broadening the agreement on customs cooperation and mutual assistance in customs matters to include cooperation on container security and related matters, with annex/ podpisane w Waszyngtonie 22 kwietnia 2004/ weszło w życie 22 kwietnia 2004
• Agreement on the processing and transfer of financial messaging data from the European Union to the United States for the purposes of the terrorist finance tracking program/ podpisane w Brukseli 28 czerwca 2010/ weszło w życie 1 sierpnia 2010
• Agreement on the promotion, provision and use of Galileo and GPS satellite-based navigation systems and related applications/ podpisane w Newmarket-on-Fergus 26 czerwca 2004/ weszło w życie 12 grudnia 2011
• Agreement for scientific and technological cooperation, with annex/ podpisane 5 grudnia 1997/ weszło w życie 14 października 1998
• Joint declaration on commercial relations/ podpisana w Genewie 7 marca 1962 weszło w życie 7 marca 1962
• Agreement regulating certain trade in cheese/ weszło w życie 14 stycznia 1975.
• Agreement concerning exports of pasta, with settlement, annex and related letter/ weszło w życie 15 września 1987
• Agreement regarding the application of competition laws/ podpisane w Waszyngtonie 23 września 1991/ weszło w życie 23 września 1991
• Agreement on the mutual recognition of certain distilled spirits/spirit drinks, with related exchange of letters/ weszło w życie 25 marca 1994
• Agreement for the conclusion of negotiations between the European Community and the United States under Article XXIV.6, with annexes and exchanges of letters/ podpisane w Genewie 22 lipca 1996/ weszło w życie 22 lipca 1996
• Agreement on mutual recognition, with annexes/ podpisane w Londynie 18 maja 1998/ weszło w życie 1 grudnia 1998
• Agreement on the application of positive comity principles in the enforcement of their competition laws/ podpisane w Brukseli I Waszyngtonie 3 i 4 czerwca 1998/ weszło w życie 4 czerwca 1998
• Agreement on sanitary measures to protect public and animal health in trade in live animals and animal products. Podpisane w Brukseli 20 lipca 1999/ weszło w życie 1 sierpnia 1999
• Proces-verbal amending the proces-verbal of July 15, 1997, on rules of origin for certain textile products/ podpisane w Genewie 16 sierpnia 1999/ weszło w życie 16 sierpnia 1999
• Agreement on the mutual recognition of certificates of conformity for marine equipment/ podpisane w Waszyngtonie 17 lutego 2004/ weszło w życie 1 lipca 2004
• Agreement on matters related to trade in wine/ wymiana listów w Brukseli 23 listopada 2005/ weszło w życie 23 listopada 2005
• Agreement on trade in wine, with annexes/ podpisane w Londynie 10 marca 2006/ weszło w życie 10 marca 2006
• Agreement pursuant to Article XXIV.6 and Article XXVIII of the General Agreement on Tariffs and Trade (GATT), 1994 relating to the modification of concessions in the schedules of the Czech Republic, Estonia, Cyprus, Latvia, Lithuania, Hungary, Malta, Poland, Slovenia and Slovakia in the course of their accession to the European Union, with annex/ wymiana listów w Genewie 22 marca 2006/ weszło w życie 22 marca 2006
• Revised memorandum of understanding regarding the importation of beef from animals not treated with certain growth-promoting hormones and increased duties applied by the United States to certain products of the European Union/ podpisane w Genewie, 21 października 2013/ weszło w życie 21 października 2013
• Agreement on prudential measures regarding insurance and reinsurance, with annexes/ podpisane w Waszyngtonie 22 września 2017/ weszło w życie 4 kwietnia 2018
• Decision No 1/2017 of the Joint Committee Established Under Article 14 of the Agreement on Mutual Recognition Amending the Sectoral Annex for Pharmaceutical Good Manufacturing Practices (GMPs)/ podpisane w Waszyngtonie i Brukseli 19 stycznia i 1 marca 2017/ weszło w życie 1 marca 2017
• Agreement on cooperation in the regulation of civil aviation safety, with annexes/ podpisane w Brukseli 30 czerwca 2008/ weszło w życie 1 maja 2011
• Memorandum of cooperation relating to technical assistance in developing and modernizing civil aviation security infrastructure, with annex/ podpisane w Budapeszcie 3 marca 2011/ weszło w życie 21 października 2011
• Agreement on the promotion, provision and use of Galileo and GPS satellite-based navigation systems and related applications/ podpisane w Dromoland Castle, Co. Clare (Irlandia) 26 czerwca 2004/ weszło w życie 12 grudnia 2011
• Agreement on the allocation to the United States of a share in the tariff rate quota for high quality beef referred to in the revised Memorandum of Understanding regarding the importation of beef from animals not treated with certain growth promoting hormones and increased duties applied by the United States to certain products of the European Union (2014)/ podpisane w Waszyngtonie 2 sierpnia 2019/ weszło w życie 14 grudnia 2019.

Źródło: Treaties in Force - United States Department of State

Aktualizacja: listopad 2024 r.