77. rocznica wybuchu powstania w warszawskim getcie
19.04.2020
Tegoroczne obchody wybuchu powstania w warszawskim getcie po raz pierwszy w historii odbędą się wirtualnie. Muzeum Getta Warszawskiego wraz z Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Żydów w Polsce oraz Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN przygotowały programy, które przypomną wydarzenia sprzed 77 lat temu i pozwolą uczcić pamięć mieszkańców getta walczących – mimo nikłych szans na powodzenie – o wolność lub godną śmierć.
Główne uroczystości
19 kwietnia o godzinie 12.00 przed Pomnikiem Bohaterów Getta co roku odbywały się główne uroczystości z udziałem przedstawicieli najwyższych władz państwowych i kościelnych, środowisk żydowskich, parlamentarzystów, polityków i mieszkańców Warszawy. Ze względu na wyjątkową sytuację spowodowaną wybuchem pandemii i zakazem zgromadzeń, w tym roku Muzeum Getta Warszawskiego i Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce o godz. 12.00 zapraszają do symbolicznego upamiętnienia 77. rocznicy wybuchu powstania w warszawskim getcie poprzez wirtualne spotkanie na stronie internetowej i profilu społecznościowym, gdzie będzie można obejrzeć rejestrację zeszłorocznych uroczystości. Natomiast Muzeum POLIN na swojej stronie poprowadzi relację na żywo, pokazując o godz. 12.00 złożenie wieńca pod pomnikiem Bohaterów Getta przez dyrektor Muzeum POLIN Zygmunta Stępińskiego, a o godz. 12.05 - modlitwę Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha.
Program Muzeum Getta Warszawskiego i Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce
Wśród propozycji uczczenia pamięci powstańców warszawskiego getta przygotowanych przez Muzeum Getta Warszawskiego i Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce jest cykl sześciu krótkich filmów poświęconych historii getta oraz różnym aspektom życia w zamkniętej dzielnicy. Ich autorką jest Hanna Dzielińska (Hanka Warszawianka) – dziennikarka, przewodniczka po Warszawie oraz popularyzatorka dziejów miasta. Filmy będą dostępne od 14 do 19 kwietnia na stronach Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce: www.tskz.pl
i https://www.facebook.com/TSKZwP/.
Natomiast na stronach Muzeum Getta Warszawskiego: www.1943.pl
i https://www.facebook.com/1943pl/?modal=admin_todo_tour 17 kwietnia odbędzie się wirtualny wernisaż wystawy „Co trzeci spośród nas”, która ma na celu przekazanie najważniejszych informacji na temat historii getta. Oprócz przybliżenia podstawowych wydarzeń takich jak, „Wielka Akcja” czy powstanie 1943 roku, opowiada także o codziennych zmaganiach za murami getta.
17 kwietnia Muzeum zaprasza również do lektury felietonu historycznego „Kobiety w powstańczej narracji” autorstwa dr. Pawła Wieczorka – stałego publicysty Muzeum Getta Warszawskiego, zaś 19 kwietnia na słuchowisko „Gdy powstawało warszawskie getto”, które ukazuje próbę odbudowy przedwojennych struktur organizacyjnych i społecznych przez mieszkańców getta w obliczu zmieniających się warunków egzystencji, przy ciągle rosnącym zaludnieniu i zmniejszającym się obszarze.
Ponieważ tradycją uroczystości w rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim był marsz szlakiem miejsc pamięci o bohaterach, Muzeum przygotowało felieton filmowy - teledysk ukazujący te miejsca. Film od 14 kwietnia można obejrzeć na stronach Muzeum.
Program Muzeum POLIN
Muzeum POLIN zaprasza na swoją stronę https://www.facebook.com/polinmuseum/, na której 19 kwietnia będą prezentowane wydarzenia poświęcone tematowi powstania pod hasłem #ŁączyNasPamięć.
O godz. 10.30 zostanie zaprezentowany wykład prof. Jacka Leociaka o doświadczeniach cywilnych podczas powstania w getcie warszawskim. Profesor zwraca uwagę, że w walce zbrojnej wzięło udział tylko kilkuset powstańców, podczas gdy blisko 50 000 cywili stawiało bierny opór śmierci, kryjąc się w bunkrach i piwnicach. Dowodzi także, powołując się na dwie różne relacje, że mimo świadomości nieuchronnej przegranej, ludność cywilna do ostatnich chwil chwytała się życia i starała się zachować swoje człowieczeństwo.
O godz. 15.30 można będzie uczestniczyć w spacerze „Tu było getto”. Po miejscach związanych z gettem warszawskim i jego upamiętnieniach oprowadzi Beata Chomątowska – pisarka, dziennikarka i autorka książki "Stacja Muranów". Bez wychodzenia z domu zobaczymy m.in. znaczniki granic getta, dowiemy się czego symbolem jest litera "bet" na pierwszym Pomniku Bohaterów Getta i poznamy niezwykłą historię jednego z owocowych drzew rosnących na warszawskim Muranowie.
Natomiast o godz. 18.30. Andrzej Seweryn, ambasador tegorocznej akcji Żonkile, przeczyta fragmenty książki „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall.
Muzeum POLIN organizuje również ósmą edycję akcji społeczno-edukacyjnej Żonkile, która upamiętnia wybuch powstania w getcie warszawskim. W tym roku akcja została przeniesiona do internetu – aby wziąć w niej udział należy dodać nakładkę z żonkilem na zdjęcie profilowe.
Powstanie w getcie warszawskim
Powstanie w getcie warszawskim rozpoczęło się rankiem 19 kwietnia 1943 r. Było pierwszym miejskim powstaniem w okupowanej Europie, aktem o charakterze symbolicznym, zważywszy na nikłe szanse powodzenia. W walkach wzięło udział ok. tysiąca słabo uzbrojonych powstańców – bojowników z Żydowskiej Organizacji Bojowej oraz Żydowskiego Związku Wojskowego. Niemcy przeciwstawili im ponad 2 tys. żołnierzy Wehrmachtu, SS oraz pomocniczych oddziałów ukraińskich, litewskich i łotewskich. Przeciwko powstańcom użyte zostały pojazdy opancerzone oraz artyleria.
Przez blisko miesiąc warszawskie getto prowadziło bój z wojskami niemieckimi. Najcięższe walki toczyły się w rejonie ul. Zamenhoffa i Nalewek oraz na pl. Muranowskim. W tym czasie Niemcy zrównali getto z ziemią, metodycznie paląc dom po domu. 8 maja w schronie przy ul. Miłej 18 samobójstwo popełnił przywódca powstania Mordechaj Anielewicz wraz z grupą kilkudziesięciu żołnierzy. Nielicznym powstańcom udało się kanałami wydostać z płonącego getta.
