Bliżej tajemnicy. Odzyskane popiersie Diany z kolekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego w Kordegardzie w cyklu: Utracone-Odzyskane
11.07.2019
Wernisażem wystawy pt. „Diana – mroczna łowczyni” wznowiła swoją działalność po remoncie Kordegarda. Galeria Narodowego Centrum Kultury. Popiersie bogini Diany, jedno z najdroższych w kolekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego, odzyskane przez Polskę po ponad 70 latach od jego zaginięcia w zawierusze wojennej, można oglądać na Krakowskim Przedmieściu do 25 sierpnia.
Marmurowe popiersie antycznej bogini Diany
Tegoroczna wystawa w Kordegardzie pokazuje wyjątkową urodę popiersia Diany dłuta Jean Antoine’a Houdona, które zachwyciło króla Stanisława Augusta Poniatowskiego wielbiciela kobiecej urody. Diana stała się perłą jego rzeźbiarskiej kolekcji. Była również jedną z najdroższych rzeźb zakupionych przez króla. W inwentarzu nadwornego malarza Marcello Bacciarellego w 1795 r. odnotowano, że stanowiła część Królewskiej Kolekcji Rzeźby, eksponowanej w Pałacu na Wyspie.
W 1940 r. rzeźba została zrabowana i wraz z 56 obrazami z Muzeum Narodowego w Warszawie trafiła do kwatery głównej Generalnego Gubernatora Hansa Franka. Od tamtej chwili miejsce jej przechowywania pozostawało tajemnicą. Po 70 latach od zaginięcia prywatny kolekcjoner zgłosił rzeźbę na licytację w wiedeńskim domu aukcyjnym. Gdy informacja dotarła do Polski, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wystąpiło o zwrot dzieła. W sprawę zaangażowała się m.in. ambasada RP w Wiedniu. Dotychczasowy posiadacz, w wyniku zawartego porozumienia, zgodził się przekazać Dianę Rzeczpospolitej.
Okoliczności powstania rzeźby i dzieje jej pozyskania przez ostatniego króla Polski rzucają też światło na ówczesny obieg dzieł sztuki oraz aktywną obecność elit Rzeczpospolitej w tym procesie.
"Diana – mroczna łowczyni"
Minimalistyczna ekspozycja w Kordegardzie, buduje narrację wokół popiersia Diany i pomaga w kontemplacji dzieła, wpisującego się w XVIII-wieczną architekturę galerii. Rzeźbie towarzyszą przedstawienia Diany, znajdujące się w zbiorach polskich. Zamysłem kuratorek jest poszerzenie perspektywy interpretacyjnej – spojrzenie na postać bogini oczami XVIII-wiecznych intelektualistów. Płasko ułożone grafiki, pochodzące ze zbiorów polskich, nie rozpraszają widza. Są pomocą w wejściu w świat znaczeń postaci Diany w kulturze, tak starożytnej jak i oświeceniowej, lecz nie zaburzają spojrzenia kierującego się na charakterystyczny skręt szyi nasłuchującej bogini. Pełnoplastyczne kubiki, na których prezentowane są towarzyszące rzeźbie grafiki, stanowią element współczesnego ogrodu, który porusza wyobraźnię i tęsknotę, splatając to co minione, z tym co współczesne. Podążając śladami bogini księżyca poprzez media, epoki i dystanse geograficzne, zwiedzający mają szansę uczestniczyć w wielowymiarowej wędrówce obrazów, która ukaże skomplikowane zależności władzy, zmysłów i prestiżu.
Jean-Antoine Houdon
Jean-Antoine Houdon był wybitnym francuskim rzeźbiarzem XVIII wieku. Jego rzeźbiarskie popiersia współczesnych znanych postaci Oświecenia: polityków, filozofów, naukowców oraz arystokratów, zdobiły niejeden arystokratyczny a nawet królewski salon. Urodził się w 1741 w Wersalu. Po skończeniu Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby w 1761 roku, udał się do Rzymu, by tam kontynuować studia nad antyczną rzeźbą. Po 10-letnim pobycie w Wiecznym Mieście powrócił na stałe do Paryża, szybko zyskując uznanie i popularność. Tworzył liczne rzeźby alegoryczne o tematyce mitologicznej oraz portrety. Te ostatnie były nie tylko wiernym oddaniem podobieństwa modela, ale też znakomitym uchwyceniem jego charakteru. Rzeźba Diany Łowczyni cieszyła się ogromną popularnością wśród współczesnych. Zamawiano jej kopie w marmurze, brązie i gipsie. Marmurowe wersje wybierali zwłaszcza europejscy władcy, w tym dwór francuski.
Cykl Utracone-Odzyskane w Galerii Kordegarda
Wystawa „Diana – mroczna łowczyni” jest zorganizowana w ramach cyklu Utracone-Odzyskane, który prezentuje odzyskane przez Polskę dobra kultury, zagrabione podczas II wojny światowej. Pierwszym odzyskanym obiektem kultury, prezentowanym przez NCK w ramach cyklu Utracone-Odzyskane w Galerii Kordegarda w 2015 roku, był obraz Francesco Lazzaro Guardiego pt. Schody Gigantów na dziedzińcu Pałacu Dożów (lata 70. XVIII w., olej). Następnie w 2016 roku Kordegarda udostępniła publiczności Murzynkę pędzla Anny Bilińskiej-Bohdanowicz (1884, olej/płótno) oraz trzy obrazy Aleksandra Gierymskiego: Żydówka z pomarańczami (1880-1881, olej/płótno), Popiersie mężczyzny w renesansowym stroju (1882, olej/deska mahoniowa) oraz Chłopiec w słońcu (ok. 1895, olej/płótno).
Działania restytucyjne MKiDN
Blisko 500 dzieł utraconych w czasie II wojny światowej odzyskało w ciągu ostatnich kilku lat Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Do macierzystych zbiorów powróciły m.in. tak cenne obiekty jak: Zima w małym miasteczku Maksymiliana Gierymskiego z Muzeum Narodowego w Krakowie, kolekcja zabytków etnograficznych, znajdująca się obecnie w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi, czy lekyt – naczynie antyczne z IV w. p.n.e. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. W tym roku odzyskane zostało jedno z najcenniejszych dzieł, jakie kiedykolwiek znajdowało się w przedwojennych kolekcjach wrocławskich – obraz Apollo i Dafne Abrahama Bloemaerta z 1592 r. Systematycznie wzrasta też liczba prowadzonych przez MKiDN spraw restytucyjnych – z 20 w 2011 r. do 80 w 2019 r.
Wystawa z cyklu Utracone-Odzyskane: Diana – mroczna łowczyni: dzieje skandalu.
11 lipca – 25 sierpnia 2019
Kuratorki: dr Anna Rudek-Śmiechowska, Agnieszka Bebłowska Bednarkiewicz; Narodowe Centrum Kultury
Konsultacja historyczna: Aleksander Musiał, Princeton University
Organizatorzy: Narodowe Centrum Kultury, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych.
Partnerzy: Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie
Obiekty ze zbiorów: Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum Łazienki Królewskie, Biblioteki Narodowej w Warszawie, Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Muzeum Narodowego w Warszawie.
