Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

Dorota Janiszewska-Jakubiak

Dorota Janiszewska-Jakubiak jest historykiem sztuki, ukończyła Akademię Teologii Katolickiej (obecnie Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego) oraz Akademię Dziedzictwa w Krakowie. Od 1994 r. pracowała w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, początkowo w Biurze Pełnomocnika Rządu ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą w Zespole ds. Strat Wojennych, a następnie w Departamencie ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą. Od 2007 r. pełniła funkcję naczelnika Wydziału ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturowego Za Granicą w Departamencie Dziedzictwa Kulturowego (obecnie Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych MKiDN). W latach 2011-2017 była zastępcą dyrektora departamentu. Od 19 grudnia 2017 r. p.o. dyrektora nowo powołanego Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”.

Jest autorką oraz redaktorką publikacji, organizatorką konferencji, a także konsultantką wystaw i filmów. Współpracuje z portalem PAP dzieje.pl, jest członkiem Rady Redakcyjnej „Cenne, bezcenne, utracone”.

W 2013 r. została odznaczona Brązowym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju” oraz Krzyżem Uznania (Atzinības krusts) IV stopnia (łotewski).

Instytut „POLONIKA” – pierwszy rok działania

Instytut POLONIKA prowadzi działania w ramach trzech programów strategicznych – Ochrona, Badania i Popularyzacja polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą. Większość rozpoczętych w tym roku projektów została zaplanowana na kolejne lata.

- W pierwszym roku funkcjonowania Instytutu włączyliśmy się w wiele projektów prowadzonych i nadzorowanych  w ubiegłych latach przez Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ale rozpoczęliśmy również zupełnie nowe działania  – powiedziała Dorota Janiszewska-Jakubiak, dyrektor Instytutu  POLONIKA. – Zgodnie z celami strategicznymi naszego Instytutu projekty te mają  charakter konserwatorski, naukowo-badawczy, edukacyjny i popularyzatorski.

Jednym z ważniejszych, wieloletnich projektów, w które włączył się Instytut w ramach Programu „Ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą”, jest renowacja sklepienia nawy głównej kościoła pojezuickiego we Lwowie, obecnie greckokatolickiej cerkwi garnizonowej pw. św. Piotra i Pawła. Prowadzone prace obejmują konserwację  iluzjonistycznych XVIII-wiecznych fresków autorstwa Franciszka i Sebastiana Ecksteinów. Instytut POLONIKA zaangażował się również w prace konserwatorskie kamiennego fryzu na elewacji kolegiaty św. Wawrzyńca w Żółkwi, które są prowadzone we współpracy z Fundacją Dziedzictwa Kulturowego.

Dzięki porozumieniu z 2008 r. zawartemu przez polskie MKiDN z miejskim konserwatorem zabytków we Lwowie, sukcesywnie prowadzona jest konserwacja kolejnych kamiennych nagrobków na Cmentarzu Łyczakowskim będących przykładem wspólnego dziedzictwa kulturowego Polski i Ukrainy. W 2018 r. Instytut przeprowadził renowację czterech kolejnych nagrobków: Józefa Torosiewicza, Stanisława Zborowskiego, Marcelego Ciemirskiego i Piotra Chmielowskiego.

Zakończyły się również prace konserwatorskie malowideł ściennych Jana Henryka Rosena w prezbiterium lwowskiej katedry ormiańskiej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz odsłoniętych spod pobiały malowideł ściennych w stylu art deco w korytarzu Szkoły Średniej nr 10 im. św. Marii Magdaleny we Lwowie.

W roku odzyskania przez Polskę niepodległości została przeprowadzona konserwacja nagrobków na cmentarzu w Montmorency: Bronisława Piłsudskiego, wybitnego etnografa, brata Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz nagrobek rodziny Paderewskich, w którym są pochowani syn i żona Ignacego Paderewskiego – Alfred i Helena.   Projekt został zrealizowany we współpracy z obchodzącym w 2018 r. 180-lecie swojego istnienia Towarzystwem Opieki nad Polskimi Pamiątkami i Grobami Historycznymi we Francji.

Instytut POLONIKA włączył się również w trwającą od 13 lat konserwację Kaplicy Polskiej w Papieskiej Bazylice św. Antoniego w Padwie. Ze środków Instytutu została przeprowadzona renowacja najstarszego obiektu znajdującego się w kaplicy – popiersia Erazma Kretkowskiego pochodzącego z 1558 roku – oraz popiersia Jana III Sobieskiego i pięciu płyt pamiątkowych.

Ponadto Instytut prowadził prace konserwatorskie w Wielkiej Brytanii (Kościół Polski w Londynie), Gruzji (malowidła Henryka Hryniewskiego w Bibliotece Parlamentu Gruzji w Tbilisi), Turcji (Muzeum Adama Mickiewicza w Stambule), Stanach Zjednoczonych (Muzeum Polskie w Ameryce w Chicago), na Łotwie (kościół św. Ludwika w Krasławiu), Litwie (kościół parafialny w Solecznikach Małych), w Finlandii (cmentarz w Helsinkach), w Katedrze Łacińskiej we Lwowie oraz wielu innych miejscach, w których zachowało się polskie dziedzictwo.  

Prace o charakterze konserwatorskim to niejedyny obszar działań Instytutu POLONIKA. W ramach Programu „Badania” trwają liczne projekty badawcze i inwentaryzacyjne na terenie całego świata, m.in. w Gruzji, na Litwie czy w Stanach Zjednoczonych. Mają one na celu rozpoznanie nieznanych dotychczas obiektów polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą oraz stworzenie bazy dokumentującej wszelkie ślady polskiej kultury na świecie.

Działania w kraju - popularyzacja polskiego dziedzictwa kulturowego poza granicami kraju

Instytut prowadzi działania nie tylko za granicą, lecz także na terenie kraju. Jednym z nich było badanie poziomu wiedzy i świadomości Polaków na temat polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą. Miało ono na celu pomoc w wyznaczeniu kierunków działań w obszarze popularyzacji polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą – zarówno wśród dorosłych, jak i młodzieży.

Uzyskane wyniki są zatrważające. Polacy mają bardzo małą świadomość istnienia polskiego dziedzictwa kulturowego poza współczesnymi granicami kraju, a zamiast wiedzy w tym obszarze posługują się intuicją (szczegółowe wyniki badań można znaleźć na stronie www.polonika.pl).

Odpowiedzią na ten stan rzeczy są działania popularyzatorskie prowadzone przez Instytut POLONIKA. W ramach Programu „Popularyzacja” trwają prace wydawnicze nad szeregiem publikacji przybliżających miejsca, osoby i historie związane z Polakami i polskim dziedzictwem kulturowym znajdującym się poza granicami kraju. Jednym z ważniejszych projektów wydawniczych jest wielotomowe, fototypiczne wydanie herbów o niebywałej wartości artystycznej pochodzących z księgi nacji polskiej oraz Kolegium Uniwersytetu w Padwie. W 2018 r. rozpoczęły się prace nad tym niezwykłym projektem, a ich zakończenie planowane jest na pierwszą połowę przyszłego roku. Innymi ciekawymi pozycjami wydawniczymi, nad którymi trwały prace w minionym roku, a które ukażą się w nadchodzących miesiącach, są m.in. „Polacy w Lipawie”, „Zapomniane uniwersytety” czy „Cmentarz Na Rossie w Wilnie. Historia, sztuka, przyroda”.

Cmentarzowi Na Rossie jest również poświęcona wystawa prezentująca zdjęcia autorstwa Norberta Piwowarczyka i Piotra Jamskiego. Wystawę „Rossa. Wileńska nekropolia”, która w listopadzie była dostępna na ul. Krakowskie Przedmieście przed Kordegardą. Galerią Narodowego Centrum Kultury w Warszawie, można obecnie oglądać na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W przyszłości wystawa będzie podróżować po całej Polsce.  Zostanie również zaprezentowana poza granicami kraju.

Prócz licznych publikacji o charakterze naukowym i popularnonaukowym Instytut przygotowuje również projekty multimedialne popularyzujące polskie dziedzictwo kulturowe za granicą. Przykładem takiego działania jest krótkometrażowa animacja pt. „Wieczny ogień” ożywiająca malowidła Stefana Norblina z pałacu maharadży w Jodhpurze. Celem animacji jest popularyzacja tego niezwykłego śladu polskiej kultury wśród jak największej liczby osób, dlatego film można bezpłatnie obejrzeć w internecie m.in. na portalu YouTube i na stronie internetowej Instytutu POLONIKA.

Instytut nie zapomina również o edukacji najmłodszych odbiorców kultury, dlatego przygotowuje scenariusze lekcji, zeszyty z kolorowankami i rebusami oraz krótkie animacje dostosowane do programu nauczania. W ten sposób – za pomocą angażujących i atrakcyjnych dla dzieci i młodzieży materiałów – wprowadza takie pojęcia jak „polonik” do  świadomości młodych Polaków.

W pierwszym roku swojego funkcjonowania Instytut POLONIKA podjął się podsumowania projektów organizowanych, finansowanych i prowadzonych po 1989 r. przez polskie instytucje i organizacje w obszarze polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą. Na tej podstawie zostaną wypracowane założenia do stworzenia spójnej strategii działań na kolejne lata.