Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

W setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przypomina i opowiada o dziełach sztuki utraconych w wyniku II wojny światowej. Do końca roku, w każdy piątek, będziemy prezentować obiekty, które ilustrują historię Polski bądź wiążą się z rodzimą tradycją i kulturą. W tej odsłonie „Obiektu tygodnia” pokazujemy pełną symboliki płaskorzeźbę autorstwa Jana Raszki.

„Polonia tronująca”, Jan Raszka, 1928; płaskorzeźba

„Polonia tronująca” przeznaczona była dla gmachu Urzędu Wojewódzkiego i Sejmu Śląskiego w Katowicach, który wybudowano w latach 1925–1929. Konkurs na wypełnienie płaskorzeźbami czterech pól koszowych znajdujących się pod kopułą klatki schodowej ogłoszono w 1927 r. Pierwszą nagrodę otrzymał rzeźbiarz Jan Raszka, który od 1902 r. był wykładowcą rysunku w Wyższej Szkole Przemysłowej w Krakowie. Jeszcze przed wojną poznał Józefa Piłsudskiego i innych polskich działaczy niepodległościowych. Zgłosił się do Legionów Polskich, dla których wykonał plakiety, medale pamiątkowe i propagandowe. Raszka zaprojektował dla gmachu Sejmu Śląskiego płaskorzeźby przedstawiające alegoryczne ujęcia  „Polonii tronującej”, „Śląska przemysłowego” czy „Śląska powstańczego”. We wszystkich projektach wykorzystał układ trójpostaciowej grupy figuralnej umieszczonej centralnie w polu tarczowym, boczne przestrzenie uzupełnił elementami pejzażu. Tronującej Polonii, strzegą na wzór średniowiecznych wasali, górnik i hutnik, którzy trzymają w rękach tarcze z wizerunkiem orła piastowskiego. Kobieta w centralnej części kompozycji to symbol Polski. Trzyma ona w ręku pergaminowy zwój, będący zbiorem praw dla utworzonego województwa śląskiego. Płaskorzeźba umieszczona została na wprost wejścia głównego do gmachu. Obecnie w westybulu pola koszowe są puste, ponieważ wszystkie płaskorzeźby zostały usunięte przez Niemców w czasie II wojny światowej. Znajdują się w katalogu dzieł utraconych prowadzonym przez MKiDN.

Wśród polskich strat wojennych znajdują się dzieła takich mistrzów, jak: Rafael Santi, Annibale Carracci, Pieter Bruegel, Anton van Dyck, Jan Matejko, Jacek Malczewski, Wojciech Kossak czy Aleksander Gierymski. Zachęcamy do regularnego odwiedzania serwisu dzielautracone.gov.pl, przeglądania zdjęć i pogłębiania wiedzy o utraconych dobrach kultury, a także udostępniania wizerunków dzieł w mediach społecznościowych.

"Polonia enthroned", Jan Raszka, 1928; bas-relief

On the hundredth anniversary of regaining independence by Poland, the Ministry of Culture and National Heritage reminds and talks about works of art lost as a result of World War II. By the end of the year, every Friday, we will be presenting objects that illustrate the history of Poland or relate to native tradition and culture. In this part of the "Object of the week" we show a full of symbolism bas-relief by Jan Raszka.

"Polonia enthroned" was intended both for the Provincial Office building and the Silesian Sejm in Katowice, which was built in 1925-1929.The competition for filling bas-reliefs of four fields located under the dome of the staircase was announced in 1927. The first prize was awarded to the sculptor Jan Raszka, who from 1902 was a lecturer in drawing at the Higher School of Industry in Krakow. Before the war, he met Józef Piłsudski and other Polish independence activists. He appealed to the Polish Legions, for whom he made plaques, commemorative and propaganda medals. Raszka designed reliefs for the Silesian Sejm building depicting an allegorical view of "Polonia enthroned", "Industrial Silesia" or "Insurrectionary Silesia".

In all projects he used a three-figure figural group placed centrally in the disc field,  complementing the lateral spaces with elements of the landscape. The throne of the Polonia is guarded by a miner and steelworker, modeled on medieval vassals, who hold shields with the image of the Piast eagle in their hands. The woman in the central part of the composition is a symbol of Poland. She holds a parchment scroll in her hand, which is a collection of rights for the created Silesian province. The bas-relief was placed in front of the main entrance to the building. Currently in the vestibule, the basket fields are empty, because all the bas-reliefs were removed by the Germans during World War II. They are in the catalog of works kept by the Ministry of Culture and National Heritage.

Polish war losses include the works of such masters as: Rafael Santi, Annibale Carracci, Pieter Bruegel, Anton van Dyck, Jan Matejko, Jacek Malczewski, Wojciech Kossak and Aleksander Gierymski. We encourage you to regularly visit the dzielautracone.gov.pl website, view photos and deepen knowledge about lost cultural property, as well as share the images of works in social media.

17.08.2018 - Informacje o obrazie „W polu” Apoloniusza Kędzierskiego dostępne TUTAJ

17.08.2018 - More information about "In the field" by Apoloniusz Kędzierski are available HERE

10.08.2018 - Informacje o obrazie „Stado żurawi o świcie” Józefa Chełmońskiego dostępne TUTAJ

                   10.08.2018 - More information about "A flock of cranes at dawn" by Józef Chełmoński are available HERE

3.08.2018 - Informacje o obrazie „Zaćmienie słońca w roku 1851” („Widok Warszawy od strony Pragi”) Marcina Zaleskiego dostępne TUTAJ

3.08.2018 - More information about "Solar eclipse in 1851" ("View of Warsaw from the side of Praga") by Marcin Zaleski are available HERE