Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

Kopalnia ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach została wpisana na Listę światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego UNESCO decyzją Międzyrządowego Komitetu Ochrony Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego 9 lipca 2017 r. Obszar miejsca światowego dziedzictwa obejmuje wiele komponentów, m.in. krajobraz górniczy na powierzchni, hałdę popłuczkową, tereny dawnej kopalni i podziemne wyrobiska, sztolnie, szyby górnicze, stację wodociągową, a nawet park miejski, które mają różnych właścicieli. Zarządza nimi Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. To jedyny w Polsce przypadek zarządzania miejscem światowego dziedzictwa przez podmiot prywatny, jakim jest stowarzyszenie. W związku z ograniczeniami spowodowanymi przez pandemię COVID-19 i wynikającym z nich spadkiem przychodów ze sprzedaży biletów, Stowarzyszenie znalazło się w trudnej sytuacji finansowej.

Jedynym możliwym rozwiązaniem prawno-organizacyjnym tej sytuacji, które umożliwia dalsze funkcjonowanie zespołu dziedzictwa przemysłowego w Tarnowskich Górach w okresie występowania epidemii COVID-19, a także po ustaniu zagrożenia epidemicznego, i zapewnia mu stałe źródło finansowania, jest powołanie instytucji kultury prowadzonej wspólnie przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej oraz samorząd województwa śląskiego. MKDNiS wielokrotnie wskazywało na taką konieczność, a dzisiaj wyraża nadzieję na aktywne zaangażowanie Stowarzyszenia w działania zmierzające do sprawnego powołania takiej instytucji.

Warto zaznaczyć, że m.in. podziemne chodniki kopalni, tworzące unikalną trasę turystyczną, są własnością Skarbu Państwa użyczoną samorządowi województwa śląskiego, co dodatkowo uzasadnia zaangażowanie samorządu w tworzenie nowej instytucji.

Jedynie wspólna instytucja kultury – samorządu oraz Stowarzyszenia – będzie mogła korzystać z szerokiego wsparcia finansowego ze strony państwa, podobnie jak mające charakter podmiotów publicznych przedsiębiorstwa zarządzające obiektami w Wieliczce, Bochni i Zabrzu (Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego „Guido”), których dofinansowanie jest regulowane odrębną ustawą z 2013 r. 

Do tej pory opiekujące się kopalnią i czerpiące przychody przede wszystkim ze sprzedaży biletów Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej korzystało z dostępnych narzędzi pomocy państwa w związku z pandemią, otrzymując m.in. specjalne wsparcie w postaci dopłat do wynagrodzeń pracowników dla opiekunów Pomników Historii oraz zarządców miejsc światowego dziedzictwa wprowadzonych do Tarczy Antykryzysowej w 2020 r. na wniosek Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a także pomoc ze strony Polskiego Funduszu Rozwoju.

MKDNiS wyraża nadzieję, że wszystkie podmioty, którym zależy na zabezpieczeniu uniwersalnej wartości miejsca światowego dziedzictwa w Tarnowskich Górach zaangażują się we wspólne wypracowanie formuły organizacyjnej, która pozwoli na skuteczną ochronę tego unikatowego w skali świata zespołu zabytków przemysłowych. Wyraża również przekonanie, że władze Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej nie będą przedłużały, również poprzez brak zaangażowania i nadmierne przeciąganie procesów decyzyjnych, obecnej sytuacji, która stanowi zagrożenie dla zarządzanego przez nie dziedzictwa.

Los miejsca światowego dziedzictwa w Tarnowskich Górach zależy w tej chwili wyłącznie od decyzji opiekującego się nim Stowarzyszenia.