Katyń Pro Memoria – 80. rocznica zbrodni katyńskiej
05.03.2020
Spotykamy się dzisiaj w dniu szczególnym, w 80. rocznicę podjęcia zbrodniczej decyzji katyńskiej. To właśnie 5 marca 1940 roku biuro polityczne Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Partii Komunistycznej, czyli partii bolszewików, podjęło decyzję, aby sprawy czternastu tysięcy siedmiuset jeńców wojennych w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie, a także jedenastu tysięcy aresztowanych na obszarze wschodnich województw II RP, okupowanych przez Związek Sowiecki, rozpatrzyć w trybie specjalnym „bez wzywania aresztowanych i bez przedstawienia zarzutów, decyzji o zakończeniu śledztwa i aktu oskarżenia, z zastosowaniem wobec nich najwyższego wymiaru kary – rozstrzelania” – powiedział wicepremier, minister kultury prof. Piotr Gliński otwierając konferencję „Katyń Pro Memoria”.
Wicepremier Piotr Gliński zaznaczył, że jedyną winą rozstrzelanych było to, że byli polskimi obywatelami. Przypomniał także, że Związek Sowiecki przez 50 kolejnych lat okłamywał opinię publiczną co do sprawstwa tej masakry i przyznał się do zbrodni na niespełna dwa lata przed swoim upadkiem. Z kolei Federacja Rosyjska, a więc następca prawny i, niestety, w coraz większym stopniu również ideowy kontynuator tego totalitarnego państwa, nie zdecydowała się na wskazanie i choćby symboliczne ukaranie osób odpowiedzialnych za zbrodnię katyńską.
21 września 2004 roku Naczelna Prokuratura Wojskowa Rosji umorzyła prowadzone w tej sprawie śledztwo „w związku ze śmiercią sprawców”. Ich nazwiska nie zostały oficjalnie opublikowane, a samo postanowienie o umorzeniu śledztwa, jak i wiele jego materiałów utajniono. Władze rosyjskie uznały i uznają nadal – podkreślił wicepremier – że w interesie rosyjskiej racji stanu nazwiska sprawców lepiej trzymać za siedmioma pieczęciami.
Minister kultury prof. Piotr Gliński zauważył, że zbrodniarze odpowiedzialni za zbrodnię katyńską, ale również za miliony ofiar spośród Rosjan, Ukraińców, Białorusinów i innych narodów sowieckiego imperium, są nadal patronami rosyjskich ulic czy wręcz miast.
Nie tylko to wywołuje naszą gorycz – powiedział wicepremier. – Dotychczas nie zrehabilitowano samych ofiar sowieckiego mordu, a w ostatnich latach obserwujemy coraz intensywniejsze próby relatywizacji tej zbrodni, a więc jej pośredniego usprawiedliwiania.
Jednak, jak zauważył wicepremier, prawdy o Katyniu nie da się zgładzić, ponieważ pamięta o niej cały polski naród, a zwłaszcza bliscy Ofiar zbrodni, ale także wiele wpływowych osób za granicą – termin „Katyń” stał się wręcz jednym z symboli sowieckich zbrodni. O zbrodni katyńskiej pamięta także państwo polskie.
Wicepremier przypomniał także słowa, które dziesięć lat temu planował powiedzieć podczas uroczystości na cmentarzu katyńskim śp. Prezydent Lech Kaczyński: „Prawda – ta ostateczna broń przeciw przemocy – zwycięża. Tak jak kłamstwo katyńskie było fundamentem PRL, tak prawda o Katyniu jest fundamentem wolnej Rzeczypospolitej”.
Konferencja „Katyń Pro Memoria”
Konferencja „Katyń Pro Memoria”, poświęcona problematyce zbrodni katyńskiej, z udziałem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz ekspertów, naukowców, przedstawicieli Federacji Rodzin Katyńskich i Stowarzyszenia „Memoriał”, Ośrodka Studiów Wschodnich, Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych i Instytutu Pamięci Narodowej, została zorganizowana przez Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia wspólnie z Federacją Rodzin Katyńskich w związku z 80. rocznicą zbrodni katyńskiej oraz 30-leciem działalności Federacji jako stowarzyszenia. Wydarzenie zostało zorganizowane w ramach projektu „Katyń Pro Memoria”.
Projekt „Katyń Pro Memoria”
Pierwszym elementem projektu „Katyń Pro Memoria”, realizowanego przez Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, jest publikacja autorstwa Jadwigi Rogoży i Macieja Wyrwy „Katyń. Przewodnik szlakiem Zbrodni”, opisująca historię i geografię mordu na polskich jeńcach w Kozielsku, przewiezionych do Gniezdowa, rozstrzelanych i spoczywających w Lesie Katyńskim, gdzie dzisiaj mieści się Polski Cmentarz Wojenny. Opracowanie łączy podstawowe informacje historyczne z praktycznymi poradami dotyczącymi poruszania się w terenie i specyfiki lokalnej. Publikacja jest dostępna bezpłatnie zarówno w wersji tradycyjnej – papierowej, jak i cyfrowej na stronie internetowej Centrum. Trwają prace nad wydaniem przewodnika w wersji rosyjsko i anglojęzycznej.
Drugim elementem projektu jest portal internetowy „Katyń Pro Memoria”, umożliwiający wirtualny spacer po Memoriale. Dwustopniowa narracja pozwoli poczuć atmosferę tego miejsca, zanurzyć się w katyński las i spacerując po nim jeszcze raz na nowo odkryć wydarzenia i miejsca znane z tragicznych kart polskiej historii. Użytkownik po wejściu do serwisu znajduje się w symbolicznym lesie. Pierwszy poziom narracji stanowić będzie przestrzeń Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu ujęta wizualnie w sposób symboliczny poprzez pięć obszarów: „Wejście”, „Kurhan”, „Groby”, „Grupa ołtarzowa”, „Doły śmierci”. Podążając w głąb lasu, odkrywamy „Głosy” ofiar, bliskich, świadków ekshumacji, dokumenty - czytają je wybitni aktorzy m.in. Jan Englert, Piotr Fronczewski, Andrzej Chyra, Arkadiusz Janiczek, czy też reżyser Iwan Wyrypajew.
Bardziej dociekliwi (drugi stopień narracji) będą mogli wyjść poza symboliczną przestrzeń lasu i zobaczyć Cmentarz tak jak wygląda w rzeczywistości dzięki serii specjalnie zrealizowanych filmów wzbogaconych o głos narratora i elementy interaktywne. Dzięki nim zwiedzający będzie mógł poznać historię i symbolikę stojącą za każdą z części Cmentarza. Dodatkowo na portalu zostanie zamieszczona zakładka „Historia Zbrodni Katyńskiej”, która w sposób przystępny przybliży wiedzę o Zbrodni Katyńskiej i walce o prawdę o niej.
Trzeci element projektu to akcja społeczna „Katyń Pro Memoria. Zapal Światło Pamięci”. Celem portalu jest upamiętnienie Ofiar poległych w Katyniu – przywrócenie jednostkowego wymiaru Zbrodni poprzez wymienienie zamordowanych z imienia i nazwiska. Uruchomiona na portalu aplikacja umożliwi zapalenie symbolicznego znicza dla wszystkich 4415 zamordowanych w Lesie Katyńskim. Zapalenie znicza pozwoli użytkownikom nie tylko oddać cześć Ofiarom, ale także - poprzez krótki biogram - poznać historię konkretnej osoby.
Portal ma atrakcyjną i nowoczesną formę graficzną i filmową. Umożliwia także użytkownikom podzielenie się zawartymi w nim treściami w mediach społecznościowych.
