Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holocaustu

27.01.2018

[[jQueryInclude?preset=slides]]

fot.: OBnT

fot.: Jarosław Praszkiewicz

27 stycznia br. przypada 73. rocznica wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz. Tego dnia obchodzimy także Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. W obchodach na terenie Miejsca Pamięci wzięła udział wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Magdalena Gawin.

Główne obchody odbyły się w budynku tzw. „Sauny” na terenie byłego obozu Auschwitz II-Birkenau. Następnie miała miejsce ceremonia upamiętniająca – modlitwa i oddanie hołdu przy Pomniku Ofiar na terenie byłego obozu Auschwitz II-Birkenau. Wydarzeniu towarzyszyła prezentacja zeznań ofiar obozu w bazie świadectw „Zapisy Terroru”, zorganizowana przez Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego. oraz wystawa „Listy… Kolekcja Władysława Ratha”.

Memorandum z Wannsee

Podczas tegorocznych obchodów upamiętniających ofiary Holokaustu zostały po raz pierwszy zaprezentowane standardy zarządzania oraz upamiętniania byłych niemieckich obozów koncentracyjnych tzw. Memorandum z Wannsee. Zbiór reguł i zasad został przyjęty podczas koncylium 7 kwietniu 2017 roku w Wannsee w Niemczech, miejscu gdzie podjęto ostateczną decyzję dotyczącą eksterminacji Żydów. W spotkaniu uczestniczyło międzynarodowe grono ekspertów reprezentujących m. in. takie organizacje jak: Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO, Yad Vashem, Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie czy Międzynarodowe Centrum Studiów dla Poprawy i Rozwoju Metod Konserwacji Dziedzictwa Kultury (ICCROM). W dokumencie uznano, że wpis byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau na Listę Światowego Dziedzictwa w 1979 r. należy interpretować jako symboliczny w odniesieniu do wszystkich pozostałych poobozowych miejsc pamięci utworzonych przez III Rzeszę. Dokonania Polski w związku z zachowaniem i ochroną miejsc pamięci na terenie kraju są najlepsze na świecie. Polacy najlepiej zabezpieczyli miejsca męczeństwa milionów niewinnych ludzi. W związku z praktyka, doświadczenie oraz wiedza nie powinny zatrzymać się wyłącznie na granicach Polski. Symboliczny wpis Auschwitz oraz wypracowane przez lata standardy zarządzania powinien posłużyć za wzór do upamiętniania, zarządzania i dbałości o miejsca pamięci tj. byłych obozów położonych poza granicami Polski. Standardy te polegać m.in. na: rozwijaniu działalności edukacyjnej; współpracy międzynarodowej; prowadzeniu badań, gromadzeniu artefaktów i archiwaliów in situ; prowadzeniu badań archeologicznych we współpracy międzynarodowej, a także tworzeniu międzynarodowych ciał doradczych w duchu Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej.

Publikacja ukazała się nakładem Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego i Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.

Relacje ofiar obozu w bazie świadectw „Zapisy Terroru”

W 73. rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego udostępnia w bazie świadectw „Zapisy Terroru” zeznania ocalonych z obozu – Żydów, Polaków, Romów, Rosjan i osób wielu innych narodowości. Około 1000 świadectw zgromadzono tuż po zakończeniu II wojny światowej na potrzeby dwóch najważniejszych procesów w sprawie obozu. Jest to największy na świecie zbiór relacji procesowych o Auschwitz-Birkenau.

Zeznania pochodzą z procesu Rudolfa Hößa w Warszawie i tzw. pierwszego procesu oświęcimskiego w Krakowie. Procesy te odbyły się w Polsce Ludowej w 1947 roku przed Najwyższym Trybunałem Narodowym. Jest to pierwsze źródło, do którego należy sięgnąć, chcąc poznać historię obozu z perspektywy więźniów.

Ze wszystkimi świadectwami, składanymi w toku obu procesów w języku polskim, można się zapoznać w czytelni Ośrodka przy ul. Foksal 17 w Warszawie. Zbiór zostanie w przyszłości uzupełniony o zeznania zbierane w innych językach, a także o inne relacje gromadzone przez Główną Komisję Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce w ramach mniejszych śledztw i procesów przeciwko niemieckim zbrodniarzom z Auschwitz-Birkenau. Wszystkie zeznania tłumaczone są na język angielski i już dziś ponad 600 świadectw z tzw. pierwszego procesu oświęcimskiego dostępnych jest w tym języku.

„Zapisy Terroru” to nowoczesne przedsięwzięcie z pogranicza badań naukowych, popularyzacji historii i szeroko rozumianej kultury pamięci. Wysiłkiem Ośrodka Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego powstaje największy zbiór świadectw ludności cywilnej okupowanej Europy. Baza zawiera relacje obywateli polskich, którzy podczas II wojny światowej doświadczyli cierpienia ze strony dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. W świadectwach tych kryją się osobiste doświadczenia ofiar zbrodni totalitarnych, ich rodzin i bliskich.

Obóz Auschwitz-Birkenau

Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady Auschwitz-Birkenau powstał w 1940 roku na przedmieściach Oświęcimia. Był to największy w okupowanej przez Niemcy Europie zespół obozów koncentracyjnych, w tym także obóz śmierci. Został stworzony z myślą o polskich więźniach politycznych jako miejsce ich wyniszczenia przez pracę i ciężkie warunki życia. W czerwcu 1940 roku w pierwszym transporcie przybyli tu właśnie więźniowie polscy. Później obóz stał się miejscem cierpienia ludzi różnych narodowości, a przede wszystkim wielkim ośrodkiem masowej eksterminacji europejskich Żydów. Niemcy zesłali do obozu co najmniej 1,3 mln osób, w tym 1,1 mln Żydów, ok. 150 tys. Polaków, 23 tys. Romów i ponad 30 tys. osób innych narodowości. Liczba ofiar sięgnęła co najmniej 1,1 mln, z czego około 90% stanowili Żydzi. W styczniu 1945 roku obóz został wyzwolony przez Armię Czerwoną. W 1947 roku na terenie obozu powstało muzeum, które w 1979 roku zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.