Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

Wspieranie przez Państwo Polskie najlepszych instytucji kultury o charakterze regionalnym, ale o oddziaływaniu znacznie szerszym, to wyraz naszej polityki, którą prowadzimy od trzech lat – podkreślił wicepremier Gliński podczas uroczystości.

Marszałek Kuchciński podziękował ministrowi kultury za podjęcie decyzji o współprowadzeniu Muzeum, a marszałkowi województwa i sejmikowi województwa podkarpackiego za przychylność i za ambitny plan.

- Podkarpacie, ziemia przemyska jeszcze (..) z czasów pierwszej Rzeczypospolitej, rozciągająca się od Stryja aż po Tarnogród czy Świlcza za Rzeszowem, to miejsca, z których wyłania się wielka różnorodność kultury i dobrych tradycji starej Rzeczpospolitej – powiedział marszałek. - To są miejsca, które jeszcze 300, 400 lat temu były częścią Polski, (…) które przykuwają uwagę uczonych i wielu turystów, ludzi kultury z innych części, nie tylko Europy.

 

Założenia umowy

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, mając na uwadze znaczenie dla dziedzictwa narodowego Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, zdecydował o jego współprowadzeniu z Samorządem Województwa Podkarpackiego. Współprowadzenie Muzeum przez dwa podmioty pozwoli nie tylko na lepsze funkcjonowanie instytucji, ale zapewni jej także odpowiednie warunki do możliwie szerokiego upowszechniania wiedzy na temat historii, kultury i tradycji Ziemi Przemyskiej i jej znaczenia w dziejach Polski.

Zgodnie z umową Muzeum będzie współprowadzone od 1 stycznia 2019 r. do 31 grudnia 2023 r. Podmioty współprowadzące zapewnią rocznie na pokrycie kosztów bieżącego finansowania Muzeum środki w wysokości: Województwo – 4 200 000 zł, Minister KiDN – 1 300 000 zł.

 

Historia Muzeum

W 1909 roku z inicjatywy historyków i miłośników przeszłości utworzono Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu, które w swoim programie działania miało za zadanie popieranie nauki polskiej, naukowe badania nad przeszłością regionu, troskę o zabytki kultury narodowej, gromadzenie zbiorów muzealnych i bibliotecznych. Zebranie założycielskie Towarzystwa odbyło się w dniu 14 lutego 1909 roku. Powołany w trakcie obrad Komitet Tymczasowy opracował statut Towarzystwa, który został zatwierdzony rozporządzeniem C.K. namiestnictwa we Lwowie w dniu 2 czerwca 1909 roku. W ramach TPN powołano muzeum, archiwum i bibliotekę.

Muzeum powstało w oparciu o prywatne zbiory działaczy Towarzystwa braci Kazimierza Marii i Tadeusza Osińskich, wzbogacone o liczne dary mieszkańców Przemyśla i okolicznej ludności, pozyskiwane w następnych latach także poprzez zakupy oraz w trakcie badań i penetracji terenowych. Osińscy zgromadzili zbiory z dziedziny archeologii, etnografii, sztuki, historyczne pamiątki i archiwalia. Przed 1909 r. liczyły one ponad 1 500 przedmiotów, i około 3 000 książek oraz około 2 000 aktów grodzkich i ziemskich.

Uroczysta inauguracja działalności Muzeum miała miejsce 10 kwietnia 1910 r. W okresie I wojny światowej do Muzeum pozyskano liczny zbiór militariów, archiwaliów, zabytków i różnorodnych pamiątek ze zniszczonych dworów, miast i miasteczek Ziemi Przemyskiej. W 1921 r. na zjeździe muzealników w Poznaniu placówka otrzymała nazwę Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu i znalazła się w gronie 14 polskich muzeów przyjętych do Związku Muzeów Historyczno-Artystycznych.

Istotnym wydarzeniem w historii Muzeum był rok 1928, gdy z okazji 10. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, na podstawie uchwały Zarządu TPN, zbiory muzealne zostały przekazane miastu. Równie doniosłym wydarzeniem dla muzeum, jak i dla miasta był VIII Zjazd Związku Muzeów w Polsce, który odbył się w Przemyślu w dniach 18-20 IX 1932 r. Na Zjeździe tym zredagowano projekt ustawy o opiece nad muzeami, która została uchwalona przez Sejm RP w 1933 r. Przed II wojną światową zbiory muzealne liczyły ponad 20 000 eksponatów, a księgozbiór 25 000 pozycji.

Po agresji Niemiec na Polskę w 1939 r. Muzeum podlegało Generalnemu Gubernatorstwu w Krakowie. W okresie okupacji sowieckiej utworzono Przemyskie Historyczno-Etnograficzne Muzeum, a po agresji Niemiec na ZSRR z dniem 28 czerwca 1941 r. Przemyśl po raz drugi znalazł się pod okupacją niemiecką. Okupanci wywieźli z Muzeum wiele cennych muzealiów.

W 1944 r. opiekę nad Muzeum przejęło miasto. W 1946 r. decyzją Ministra Administracji oraz Naczelnej Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Sztuki Muzeum, liczące wówczas koło 30 000 eksponatów, otrzymało na swoją siedzibę były pałac biskupów greckokatolickich. Z dniem 1 października 1949 r. Muzeum zostało upaństwowione, a jego oficjalnego otwarcia dokonano w 1950 r. 

W 1963 r. Muzeum otrzymało nowy statut i nazwę Muzeum Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, a w 1975 r., po utworzeniu woj. przemyskiego, status Muzeum Okręgowego i pełniło nadzór merytoryczny nad muzeami w Jarosławiu, Lubaczowie i Przeworsku. W 1984 r. na wniosek Wojewody Przemyskiego, Minister Kultury i Sztuki w dniu 4 maja 1984 r. przywrócił placówce historyczną nazwę Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej.

W okresie 100 lat działalności muzeum udostępniło społeczeństwu setki wystaw, 200 tytułów własnych wydawnictw. Muzeum współpracuje z wieloma instytucjami naukowymi i kulturalnymi w kraju i zagranicą.

Obecnie Muzeum jest placówką wielodziałową i posiada zbiory z dziedziny archeologii, etnografii, historii, sztuki i rzemiosła, przyrody. W zbiorach bibliotecznych znajduje się ponad 36 000 woluminów książek i czasopism. W ramach struktury organizacyjnej MNZP w Przemyślu funkcjonują dwa oddziały: Muzeum Dzwonów i Fajek (otwarte w 2001 roku) i Muzeum Historii Miasta Przemyśla (otwarte w 2005 roku).