Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

Minister kultury podczas dzisiejszej wizyty złożył też kwiaty na zbiorowym grobie pomordowanych mieszkańców Michniowa, znajdującym się na terenie Mauzoleum.

„To godne miejsce upamiętnienia polskiej wsi”

Ta inwestycja powstawała długo, bo aż 10 lat, ale robi wrażenie: zarówno z zewnątrz, a jeszcze większe wewnątrz. To zasługa niezwykle przejmującej ekspozycji - powiedział wicepremier prof. Piotr Gliński.

Jesteśmy w miejscu, które jest symbolem martyrologii polskiej wsi. W czasie II wojny światowej okupant niemiecki spacyfikował 817 polskich wsi, w czasie wojny zginęło ponad milion mieszkańców wsi. Michniów jest symbolem tej eksterminacji – mówił wicepremier.

Zaznaczył, że niemieckiemu okupantowi chodziło o wyniszczenie wszystkich zasobów kulturowych i ludzkich polskiego społeczeństwa, w tym polskiej wsi „z jej wspaniałym dziedzictwem kulturowym, potencjałem rozwojowym, tradycją i religią”.

To dzięki wsi Polska wspólnota mogła się bronić w czasach okupacji, a także później przez lata komunizmu. To dzięki wsi Polska przetrwała – powiedział.

Zwracał uwagę, że Michniów ze swoją tragiczną historią stał się symbolem represji niemieckich wobec mieszkańców wsi. Przypomniał, że w 1943 roku Niemcy spacyfikowali tą podkielecką miejscowość, mordując 204 jej mieszkańców. Przypomniał, że 12 lipca – w dniu rozpoczęcia pacyfikacji Michniowa - w kraju obchodzimy Dzień Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej.

Jesteśmy winni pamięć ofiarom tych eksterminacyjnych praktyk niemieckich – powiedział.

Dodał, że powstałe mauzoleum jest „godnym miejscem upamiętnienia polskiej wsi”.

Dobrze, że potrafimy w sposób cywilizowany, właściwy, myśleć o tamtych czasach, ofiarach - zaznaczył Piotr Gliński.

Miejsce pamięci w Michniowie – dawniej i dziś

Mauzoleum w Michniowie jest wyjątkowym muzeum historyczno-martyrologicznym, którego głównym celem jest zachowanie pamięci o 817 spacyfikowanych w czasie II wojny światowej wsiach polskich. Ze względu na znajdujący się na terenie Mauzoleum zbiorowy grób pomordowanych mieszkańców Michniowa, Muzeum jest jednocześnie miejscem pamięci narodowej. Od 1999 roku  Mauzoleum jest oddziałem Muzeum Wsi Kieleckiej.

Historia michniowskiego miejsca pamięci sięga pierwszych lat powojennych, kiedy to w małej drewnianej chacie znalazła swe miejsce Izba Pamięci, a w niej - ekspozycja pamiątek pozostałych po zamordowanych mieszkańcach wsi. Bezcenne dowody przechowywane niczym relikwie przypominały o tej zbrodni. Stopniowo, zmieniając technikę prezentacji i narracji historycznej, Izba Pamięci ewoluowała, przekształcając się w Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich.

Nowa siedziba Mauzoleum to długi budynek, który ma postać Domu – Chaty, składa się z 11 segmentów zamkniętych i otwartych. Na całej długości budynku zostały wykonane przerwy w ścianach – przeszklone przegrody oddzielające od siebie poszczególne części. Nocą, monument będzie przypomniał zwiedzającym płonące wsie i chaty. Poprzez przegrody zwiedzający będą mieli możliwość wyjścia na zewnątrz, gdzie po obu stronach budynku zostaną ustawione czterometrowe krzyże, wykonane z nadpalonego drewna.

Projekt przebudowy Mauzoleum został przedstawiony jeszcze w 2008 r., ale dopiero w ciągu ostatnich czterech lat inwestycja znacząco przyspieszyła i po 78 latach miejsce pamięci w Michniowie zyskało oprawę nowoczesnej instytucji – miejsca pamięci.    

Geneza powstania Mauzoleum

Idea powstania Mauzoleum wyrasta bezpośrednio z tragicznych wydarzeń 12 i 13 lipca 1943 r., kiedy Michniów niemieckie oddziały policyjne w ciągu dwóch dni wymordowały 204 osoby: 104 mężczyzn - w większości spalonych żywcem, 53 kobiety i 47 dzieci, aż dziesięcioro z nich miało mniej niż 10 lat. Był to odwet za pomoc mieszkańców dla oddziałów partyzanckich oraz przynależność do Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. W roku 2017 Sejm Rzeczpospolitej Polskiej ustanowił 12 lipca Dniem Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej.

Pacyfikacja Michniowa stała się symbolem martyrologii wsi polskich. Szacuje się, że na terenie Polski w okresie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej różnymi formami represji zostało dotkniętych ponad 10 tysięcy wsi, w tym w 900 miejscowościach dokonano zabójstwa od kilku do kilkuset mieszkańców. Trzeba przyjąć, że na terytorium Polski (bez Kresów Wschodnich) miało miejsce ponad 800 niemieckich pacyfikacji, w tym 84 takich, w których zniszczona została w całości lub w większej części zabudowa i wymordowani wszyscy mężczyźni lub cała ludność bez względu na wiek i płeć.