Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

W uroczystości wzięli również udział: Mikołaj Pawlak - Rzecznik Praw Dziecka, dr Jarosław Szarek – prezes Instytutu Pamięci Narodowej, dr hab. Dariusz Rogut – dyrektor oddziału IPN w Łodzi oraz dr Ireneusz Piotr Maj, który odebrał z rąk wicepremiera Piotra Glińskiego powołanie na stanowisko p.o. dyrektora Muzeum Dzieci Polskich.

Wskazując na wyjątkowość Muzeum Dzieci Polskich, wicepremier podkreślił, że będzie to pierwsze w Polsce odrębne instytucjonalnie upamiętnienie często zapominanych najmłodszych ofiar niemieckich zbrodni z czasów II wojny światowej. Dodał również, że Muzeum dołączy do listy ponad 100 nowych instytucji – wielkiej sieci polskich muzeów, które w ostatnich pięciu latach powstały, są przekształcane i nadal powstają jako wiano dla przyszłych pokoleń.

Pamięć odgrywa niezmiernie istotną rolę – wzmacnia wspólnotę i buduje jej tożsamość. Dlatego budujemy sieć nowoczesnych muzeów, które będą kształtować pokolenia. Wśród tych inwestycji są m.in. zbudowane już Muzeum Józefa Piłsudskiego, Muzeum Domu Rodziny Pileckich, Muzeum Żołnierzy Wyklętych, Muzeum Kresów, Muzeum Sybiru czy Muzeum Ulmów. Zwieńczeniem będzie Muzeum Historii Polski – jedno z największych i najnowocześniejszych w Europie, ukazujące w pełni bogatą historię Polski  – powiedział Piotr Gliński.

Ogłoszenie utworzenia nowej instytucji kultury pod nazwą Muzeum Dzieci Polskich - ofiar totalitaryzmu. Niemiecki nazistowski obóz dla polskich dzieci w Łodzi (1942-1945) poprzedziło podpisanie Listu intencyjnego w sprawie współpracy na rzecz utworzenia muzeum, który 21 maja  sygnowali: wicepremier, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu prof. Piotr Gliński, Rzecznik Praw Dziecka Mikołaj Pawlak oraz reprezentujący Instytut Pamięci Narodowej – Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu dyrektor Oddziału w Łodzi dr hab. Dariusz Rogut.

Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu

Organizatorem Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu będzie Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, który sfinansuje budowę i koszt działalności instytucji.

Nowe muzeum pozwoli połączyć systemowe działania resortu kultury, mające na celu upamiętnienie wszystkich ofiar II wojny światowej, z zaangażowaniem Rzecznika Praw Dziecka (który był jednym z inicjatorów powołania instytucji i uzyskał dla tej inicjatywy wsparcie Prezydenta RP) oraz pracami i dotychczasowymi wynikami badań nad historią obozu prowadzonymi przez Instytut Pamięci Narodowej – Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Łodzi.

Przedmiotem działania Muzeum będzie prowadzenie działalności wystawienniczej, kulturalnej, naukowej i edukacyjnej, mającej na celu upowszechnianie wiedzy o tragicznym losie dzieci – sierot osadzonych w niemieckim nazistowskim obozie dla polskich dzieci pod oficjalną nazwą: Polen - Jugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt (Kinder - KL Litzmannstadt) przy ul. Przemysłowej w Łodzi, prowadzonym przez niemieckie władze okupacyjne od 1 grudnia 1942 r. do 18 stycznia 1945 r.

Zadaniem Muzeum będzie gromadzenie, opracowywanie, konserwacja, przechowywanie i udostępnianie zbiorów związanych z historią Kinder - KL Litzmannstadt, stworzenie przestrzeni wystawienniczej i ośrodka naukowego inspirującego do refleksji na temat historii Kinder - KL Litzmannstadt, z uwzględnieniem gehenny dzieci polskich w czasie II wojny światowej w Łodzi i poza nią – na terenach Polski okupowanych przez niemiecką III Rzeszę i ZSRR, powojennych losów dzieci – sierot wojennych w Polsce, a także dzieci Żołnierzy Wyklętych – bohaterów polskiego podziemia niepodległościowego, a także współpraca z muzeami, osobami fizycznymi, osobami prawnymi w tym, w szczególności z Rzecznikiem Praw Dziecka w zakresie problematyki dotyczącej praw dziecka i naruszeń tych praw oraz jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej oraz inspirowanie inicjatyw społecznych dotyczących Kinder - KL Litzmannstadt.

Muzeum Dzieci Polskich w Łodzi ma być nowoczesną multimedialną placówką muzealno-edukacyjną, w której zwiedzający będą mogli zapoznać się z najbardziej tragicznymi wydarzeniami naszej historii, a młodzież i nauczyciele znajdą wsparcie eksperckie i materiały edukacyjne dotyczące wojennych losów naszych najmłodszych obywateli. Dzięki temu Muzeum będzie zarówno depozytariuszem pamięci o przeszłości, jak i żywym miejscem edukacji, które aktywnie uczestniczyć będzie w procesie kształtowania świadomości historycznej i postaw społecznych.

Do wsparcia działalności Muzeum Minister Kultury Dziedzictwa Narodowego i Sportu zaprosił również Prezydent miasta Łodzi, kierując na jej ręce list z prośbą o współpracę w dziele upamiętnienia losu ofiar oraz wskazanie siedziby przyszłego muzeum, sugerując – jako preferencyjną lokalizację –  budynek po gimnazjum nr 18 wraz z otaczającą działką przy ul. Tadeusza Mostowskiego 23/27, który znajduje się w centrum dawnego obozu. Prezydent Hanna Zdanowska wstępnie odniosła się pozytywnie do ww. inicjatywy i ewentualnego współprowadzenia Muzeum przez Miasto.

Historia obozu Kinder - KL Litzmannstadt

Niemcy rozpoczęli budowę obozu we wrześniu 1942 r. pod pretekstem „ochrony młodzieży niemieckiej i usunięcia moralnego zagrożenia, którego źródłem są dzieci polskie”, stąd nazwa obozu: Polen-Jugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt (Kinder - KZ Litzmannstadt).

Na terenie łódzkiego getta, w kwartale ulic: Brackiej, Emilii Plater, Górniczej i ówczesnego muru cmentarza żydowskiego, wydzielono 5-hektarową działkę. Całość otoczono wysokim płotem z drutem kolczastym, a główną bramę wjazdową postawiono na ul. Przemysłowej. Oficjalnie obóz utworzono 28 listopada 1942 r., pierwsza grupa dzieci-więźniów przyjechała tam 11 grudnia 1942 r.

Obóz przeznaczony był dla dzieci w wieku od 8 do 16 lat, szybko obniżono wiek do 6 lat, ale trafiały tam dzieci znacznie młodsze, a według świadków nawet dwulatki i niemowlęta. Niemcy więzili w obozie dzieci bezdomne, osierocone, pozbawione rodziców, którzy zostali wywiezieni na roboty do Niemiec lub do obozów koncentracyjnych czy więzień. Osobną grupę stanowiły dzieci członków ruchu oporu i więźniów politycznych, które Niemcy uważali za „dzieci polskich terrorystów”.

Prymitywne warunki, ciężka niewolnicza praca, głód i choroby, a także brutalność i sadyzm strażników dziesiątkowały małych więźniów. Dokładna liczba dzieci, które przeszły przez obóz, a także liczba ofiar nie jest znana. Różne szacunki mówią o 3-4 tysiącach uwięzionych i kilkuset zmarłych. Gdy 19 stycznia 1945 r. zakończyła się niemiecka okupacja w Łodzi, w obozie przebywało ponad 800 małoletnich więźniów.

Ireneusz Piotr Maj – informacja biograficzna

Dr Ireneusz Piotr Maj, który od 1 czerwca będzie pełnił funkcję p.o. dyrektora Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu, jest historykiem. Stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w zakresie historii uzyskał w 2006 r. na Uniwersytecie Łódzkim.

Jest adiunktem w Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 2019 r. sprawuje funkcję dyrektora Zespołu ds. Edukacji i Wychowania w Biurze Rzecznika Praw Dziecka. W latach 2001-2019 był nauczycielem dyplomowanym przedmiotów historia, wiedza o społeczeństwie i wychowanie do życia w rodzinie, zaś w latach 2008-2019, dyrektorem Publicznego Gimnazjum nr 19 w Łodzi.

Jest członkiem Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem I kadencji przy Wiceprezesie Rady Ministrów i Przewodniczącym Komitetu Do Spraw Pożytku Publicznego, od 2008 r. – członkiem Rady Naukowej Wydawnictwa Sejmowego, od 2020 r. – członkiem Rady Programowej przy Rzeczniku Praw Dziecka ds. Upamiętnienia Dzieci Polskich z Obozu w Łodzi. Jest również członkiem Zespołu Konkursowego IV Edycji Konkursu o Nagrodę im. Janusza Kurtyki, wiceprezesem stowarzyszenia Karpackie Towarzystwo Naukowo-Oświatowe, członkiem Kolegium Naukowego czasopisma „Nowy Prometeusz” wyd. Stowarzyszenia Dom Kaukaski przy Studium Europy Wschodniej UW. W latach 2009-2018 był prodziekanem kierunków administracja i politologia AHE w Łodzi.

W centrum zainteresowań naukowych dr. Maja znajdują się: historia niemieckiego obozu koncentracyjnego dla dzieci polskich w Łodzi (1942-1945), eksterminacja narodów w XX wieku, wpływ reżimów totalitarnych na społeczeństwo w Europie Środkowo-Wschodniej, koncepcje bezpieczeństwa międzynarodowego w polskiej polityce wschodniej oraz prometeizm w polskiej myśli politycznej.