Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

Fot. PAP/Rafał Guz

Zmarł prof. Jerzy Jedlicki - socjolog, historyk, badacz dziejów polskiej inteligencji i działacz opozycji w okresie PRL-u. Autor takich książek jak "Źle urodzeni, czyli o doświadczeniu historycznym" czy "Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują". Miał 87 lat.

Jerzy Jedlicki urodził się 14 czerwca 1930 r. w Warszawie. W 1952 r. ukończył studia socjologiczne na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie uzyskiwał następnie kolejne stopnie naukowe doktora i doktora habilitowanego. W1989 roku otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych. Zawodowo związany z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk specjalizował się w historii kultury wieków od XVIII do XX i w historii społecznej. Po 1989 r. był kierownikiem Pracowni Dziejów Inteligencji.

Jego najważniejsze publikacje naukowe to: "Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują: studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku", "Źle urodzeni, czyli o doświadczeniu historycznym. Scripta i postscripta" oraz "Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności".

Opozycjonista

Od 1948 roku Jerzy Jedlicki należał do Związku Walki Młodych, a następnie do Związku Młodzieży Polskiej. W latach 1952–1968 był członkiem PZPR, którą opuścił w ramach protestu wobec wydarzeń marcowych. Wówczas zaangażował się w działalność opozycji. Był współorganizatorem Uniwersytetu Latającego i jednym z założycieli Towarzystwa Kursów Naukowych. Jedlicki związany był też z Klubem Krzywego Koła, w 1976 roku znalazł się też wśród sygnatariuszy "Listu 101" do Sejmu PRL przeciwko planowanym zmianom w konstytucji.

Był współautorem i sygnatariuszem Apelu 64 z 20 sierpnia 1980 r., w którym wyrażono poparcie dla strajkowych postulatów stoczniowców. Od jesieni 1980 r. działał w "Solidarności" w IH PAN, w lutym 1981 r. Jedlicki przygotował raport, w którym ostrzegał, że powołanie rządu gen. Wojciecha Jaruzelskiego może doprowadzić do wprowadzenia stanu wojennego; po jego wprowadzeniu Jedlicki był internowany, zwolniono go po kilku miesiącach. W 1982 r. podpisał listy w obronie więźniów politycznych. Pisał dla podziemnych czasopism: "Krytyka", "Nowy Zapis", "Tygodnik Mazowsze".

Wybitny socjolog

W wolnej Polsce aktywnie uczestniczył w życiu publicznym. Profesor Jerzy Jedlicki zaangażował się w działalność m.in. Pen Clubu. Został też przewodniczącym rady programowej Stowarzyszenia Przeciwko Antysemityzmowi i Ksenofobii Otwarta Rzeczpospolita.

W 2009 otrzymał Nagrodę im. Jerzego Giedroycia (za książkę "Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918" napisaną wspólnie z Maciejem Janowskim i Magdaleną Micińską). W 2011 r. został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Cztery lata później Jedlicki otrzymał tzw. polskiego Nobla, czyli Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, w obszarze nauk humanistycznych i społecznych za fundamentalne studia nad fenomenem inteligencji jako warstwy społecznej i jej rolą w procesach modernizacji w Europie Środkowo-Wschodniej.

/źródło: PAP/