Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

[[jQueryInclude?preset=slides]]

fot.: Krzysztof Żuczkowski

fot.: Krzysztof Żuczkowski

fot.: Krzysztof Żuczkowski

fot.: Krzysztof Żuczkowski

fot.: Krzysztof Żuczkowski

fot.: Krzysztof Żuczkowski

fot.: Krzysztof Żuczkowski

fot.: Krzysztof Żuczkowski

Z udziałem wiceministra kultury Pawła Lewandowskiego w piątek 3 sierpnia br. na warszawskiej Woli odbyły się uroczystości upamiętniające 74. rocznicę zdobycia Komendy Żandarmerii Niemieckiej, czyli Nordwache. W trzecim dniu Powstania Warszawskiego oddziały batalionu Chrobry pod dowództwem kpt. „Sosny” zdobyły silnie ufortyfikowaną niemiecką placówkę mieszczącą się u zbiegu ulic Żelaznej i Chłodnej. Na pamiątkę tego wydarzenia Biuro Poselskie Poseł Małgorzaty Gosiewskiej, z jej inicjatywy, co roku organizuje uroczyste obchody.

Zdobycie Nordwache

Na rogu ulic Żelaznej i Chłodnej w latach 1937–1938 wzniesiono pięciopiętrową, modernistyczną kamienicę projektu Edwarda Hersteina. W czasie II wojny światowej naprzeciw tego budynku znajdowała się drewniana kładka dla pieszych łącząca „małe” i „duże” getto. W kamienicy mieścił się posterunek żandarmerii niemieckiej, tzw. Nordwache (z jęz. niem. „strażnica północna”). Tu także znajdowała się komenda obwodowa policji granatowej.

Krótko przed wybuchem Powstania Warszawskiego Niemcy dobudowali do gmachu od strony ulicy Żelaznej bunkier z gniazdem karabinów maszynowych, a od strony ulicy Chłodnej zainstalowali na balkonach stanowiska strzeleckie. Wokół ustawili zasieki z drutu kolczastego.

Zadanie zdobycia tej twierdzy otrzymali żołnierze batalionu „Chrobry I” dowodzeni przez kpt. Gustawa Billewicza „Sosnę”. Do akcji przystąpili 3 sierpnia 1944 roku. Rozbiwszy ścianę budynku sąsiadującego z posterunkiem, grupa powstańców weszła na teren Nordwache i zaczęła zdobywać piętro za piętrem. Inna grupa, dowodzona przez por. Władysława Żurawskiego „Klima”, zaatakowała budynek od frontu. Wybuch w pobliskiej szkole dodatkowo przestraszył Niemców, którzy opuścili swoje pozycje i próbowali uciec na teren dawnego getta. Zostali jednak pojmani. Po zajęciu „Nordwache” powstańcy uwolnili kilkudziesięciu cywilów przetrzymywanych w piwnicach. Znaleźli też mundury, broń i amunicję.

Budynek przetrwał II wojnę światową. O zdobyciu Nordwache przez powstańców przypomina tablica pamiątkowa zawieszona na ścianie od ulicy Chłodnej. Miejsce, w którym znajdował się bunkier oznaczono brązową kostką na chodniku przy ulicy Żelaznej.

Źródło: /MKiDN, Wirtualny Sztetl/