Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

Przebieg obchodów

Główne obchody odbędą się w Muzeum Auschwitz-Birkenau - byłym niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady. Ze względu na bezprecedensową sytuację zagrożenia epidemicznego spowodowanego pandemią koronawirusa tegoroczne obchody będą miały inny niż pierwotnie planowano charakter. Wiele zaplanowanych wydarzeń, zwłaszcza wystawienniczych, odbywać się będzie w przestrzeni internetowej. Planowane są transmisje internetowe: mszy świętej w Centrum Świętego Maksymiliana w Harmężach pod przewodnictwem bp. Romana Pindla oraz symbolicznego upamiętnienia na terenie byłego obozu Auschwitz I.

14 czerwca w godzinach 15.00-17.00 będzie możliwe indywidualne wejście na teren Miejsca Pamięci i złożenie wieńców oraz zniczy pod Ścianą Śmierci na dziedzińcu Bloku 11. Na teren Muzeum będą mogły wchodzić w odstępach czasowych maksymalnie dwie osoby przy zachowaniu obowiązujących rygorów sanitarnych. Wymagane jest wcześniejsze zgłoszenie na adres: 14czerwca@auschwitz.org w celu ustalenia dokładnej godziny wejścia.  

Materiały edukacyjne dostępne online

Muzeum zachęca do skorzystania z edukacyjnych materiałów online przygotowanych przez współorganizatorów obchodów rocznicowych związanych nie tylko z losami więźniów pierwszego transportu Polaków do Auschwitz, ale także historią Polaków w Auschwitz i w czasie drugiej wojny światowej. Materiały edukacyjne dostępne są na stronie 14czerwca.auschwitz.org.

 Pierwszy transport Polaków do Auschwitz14 czerwca 1940 r. Niemcy skierowali z więzienia w Tarnowie do obozu Auschwitz grupę 728 Polaków. Wśród nich byli żołnierze kampanii wrześniowej, członkowie podziemnych organizacji niepodległościowych, gimnazjaliści i studenci, a także niewielka grupa polskich Żydów.

Z 728 więźniów deportowanych 14 czerwca 1940 r. z Tarnowa do KL Auschwitz wojnę przeżyło 298, zginęło 272, a w przypadku 158 los jest nieznany. Ostatni świadek pierwszego transportu – Kazimierz Albin – odszedł 22 lipca 2019 r. 

Podstawowym celem polityki niemieckiej na obszarze okupowanej Polski, po zlikwidowaniu polskiego państwa i jego instytucji, była eksploatacja zasobów materialnych, siły roboczej oraz usuwanie z jej terenu miejscowej ludności – Polaków i członków mniejszości narodowych. Odbywało się to poprzez ich wysiedlenie, wykorzystywanie w systemie niewolniczej pracy, a także systematyczną eksterminację. Ziemie polskie miały być docelowo całkowicie zgermanizowane przez zasiedlenie Niemcami opustoszałych terenów. W tym systemie obóz Auschwitz był miejscem deportacji i wyniszczania Polaków.

KL Auschwitz został stworzony przez Niemców prawie dwa lata przed rozpoczęciem w nim procesu Zagłady Żydów na masową skalę. W pierwszym okresie Polacy stanowili większość deportowanych i ofiar tego obozu. W sumie Niemcy deportowali do Auschwitz ok. 150 tysięcy Polaków, z czego prawie połowa zginęła lub została zamordowana.

Od 2006 roku dzień 14 czerwca obchodzony jest w Polsce jako Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady. Tegoroczne obchody objął Patronatem Narodowym Prezydent RP Andrzej Duda, a Honorowy Patronat nad obchodami sprawuje Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotr Gliński.

Szczegółowe informacje dotyczące materiałów edukacyjnych

W ramach tegorocznych obchodów 80. rocznicy skierowania przez Niemców pierwszego transportu Polaków do obozu koncentracyjnego, Muzeum Auschwitz-Birkenau publikuje materiały dotyczące genezy i historii tego wydarzenia, m.in.:

• wystawę internetową – „Pierwszy transport Polaków do Auschwitz – 14 czerwca 1940 r.”,
• publikacje książkowe dostępne w internetowej księgarni Muzeum, w tym relacje więźnia z pierwszego transportu do obozu koncentracyjnego w Auschwitz,
• dwie lekcje internetowe: „Pierwsi Polacy w Auschwitz” oraz „Wysiedlenia ludności polskiej i żydowskiej z Oświęcimia i okolicznych miejscowości w latach 1940-42",
• projekt edukacyjny „Obywatele polscy w KL Auschwitz”,
• piosenkę Katy Carr "Kommander's Car" poświęconą ucieczce z KL Auschwitz Kazimierza Piechowskiego.

Materiały dostępne są na stronie internetowej: 14czerwca.auschwitz.org.

Ponadto wiele materiałów dotyczących historii obozu Auschwitz zamieściły instytucje współtworzące obchody 80. rocznicy pierwszego transportu Polaków do obozu koncentracyjnego w Auschwitz:

• Centrum św. Maksymiliana w Harmężach zaprasza na stronę internetową poświęconą wystawie prac plastycznych byłego więźnia pierwszego transportu - Mariana Kołodzieja (nr 432), "Klisze pamięci. Labirynty Mariana Kołodzieja".
• Centrum Żydowskie w Oświęcimiu proponuje zwiedzanie wystawy online Muzeum Żydowskiego w Oświęcimiu „Oszpicin. Historia żydowskiego Oświęcimia” wraz z mobilną aplikacją – przewodnikiem po śladach historii żydowskich mieszkańców w mieście Oświęcim.
• Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau prezentuje krótki film o ustawieniu na tzw. Alte Judenrampe trzeciego historycznego wagonu kolejowego na potrzeby okolicznościowego koncertu pianistycznego 21 stycznia 2020 roku.
• Fundacja Wiara i Prawda poleca film dostępny w internecie „Świadkowie - Obywatele polscy w Auschwitz-Birkenau”.
• Stowarzyszenie Romów w Polsce udostępnia dwa artykuły o Romach: Władysława Kwiatkowskiego „Zapomniani bohaterzy. Romowie na frontach drugiej wojny światowej” oraz Marii Maryniak „Deportacje Romów do KL Auschwitz przed utworzeniem tzw. Zigeunerlager w świetle zachowanych dokumentów".

W przededniu rocznicy - 13 czerwca 2020 r. - Towarzystwo Opieki nad Oświęcimiem zaprasza na koncert online „Wieczór z pieśnią patriotyczną i poezją obozową”, który odbędzie się o godz. 19.00, na stronie ToNO na Facebooku.