Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

Szanowni Państwo,

odnosząc się do listu skierowanego do Wiceprezesa Rady Ministrów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prof. Piotra Glińskiego oraz Podsekretarz Stanu, Wandy Zwinogrodzkiej, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego informuje, że na bieżąco monitoruje sytuację środowisk kultury i wsłuchuje się w ich postulaty. Dziękujemy za przedstawienie stanowiska reżyserów teatralnych wobec Programu „Kultura w sieci”, zaadresowanego między innymi właśnie do nich. Jednocześnie pragniemy wyjaśnić pewne kwestie zawarte w liście.

W związku z bezprecedensowym zagrożeniem, wywołanym przez pandemię koronawirusa, podjęte zostały środki mające na celu ochronę obywateli naszego kraju i powstrzymanie rozprzestrzeniania się czynnika chorobotwórczego. Dotyczą one wszystkich dziedzin życia, a czasowe ograniczenie działalności twórczej, związanej z wszelkimi zbiorowymi formami kultury i rozrywki, jest jednym z elementów tych działań. Negatywny wpływ obecnej sytuacji daje się odczuć w każdym obszarze kultury, a sfera działalności artystycznych jest jedną z najbardziej narażonych na różnego rodzaju straty.

Zaistniała sytuacja epidemiczna zmusza do szukania nowych form prowadzenia działalności kulturalnej. W związku z wprowadzonymi ograniczeniami znakomita część twórców, przeniosła swoje działania do internetu. Jak się wydaje, taka forma prowadzenia działalności kulturalnej w obecnej sytuacji jest najbardziej odpowiednią, dającą względne bezpieczeństwo zarówno twórcom, jak i odbiorcom. Upowszechnianie efektów pracy artystycznej w internecie pozwala na dostęp do nich potencjalnym odbiorcom w czasie i miejscu dla nich dogodnym, zważywszy że obecnie są oni pozbawieni możliwości obcowania z wieloma formami kultury w tradycyjny sposób. Realizacja zadań on-line w obecnej sytuacji najpełniej godzi interesy zarówno twórców, jak i szerokiego grona odbiorców kultury.

Katalog możliwych do realizacji zadań w ramach stypendium upowszechniającego jest bardzo szeroki i daje dużą swobodę wnioskodawcom w zakresie projektowania działań, zapewniając im sposobność podejmowania bardzo różnych aktywności twórczych. 

Odnosząc się do kwestii zakupu narzędzi do prezentacji on-line należy zauważyć, że  nie ma formalnych przeciwwskazań, żeby był on realizowany w ramach  stypendium. Ewentualne zainwestowanie przez twórców w nowy sprzęt czy tworzenie platform internetowych jest także formą bezpośredniego wsparcia sfery artystycznej, gdyż trwale poszerza zasoby i kompetencje twórców, a wypracowana droga komunikacji z odbiorcą może utrzymać się także po zakończeniu epidemii i pełnym powrocie do normalnego funkcjonowania. Z kolei w programie dotacyjnym wyłączona została możliwość finansowania środków trwałych na rzecz zakupu usług, w tym np. wypożyczenia sprzętu. Zatem obawa, że program posłuży raczej rozbudowie infrastruktury cyfrowej niż wsparciu artystów wydaje się nieuzasadniona. Warto również zauważyć, iż wiele narzędzi informatycznych pozwalających na tworzenie atrakcyjnych dla odbiorców form przekazu w sieci jest udostępnianych bezkosztowo.

Tryb konkursowy zapewnia możliwość wyboru i realizacji zadań na odpowiednim poziomie merytorycznym, odznaczających się wartością artystyczną, a zarazem ciekawą propozycją prezentacji efektów powstałej pracy w Internecie. Taka ścieżka wyłaniania wniosków predystynowanych do dofinansowania jest  metodą  transparentną i powszechnie stosowaną w sektorze kultury. Państwa wątpliwości budziła również postać wnioskowa przeprowadzanego naboru. Jest ona immanentnie związana z formułą konkursu. Uzupełnienie wniosku nie jest czynnością skomplikowaną i czasochłonną, zakładając, że wnioskodawca ma już przemyślaną koncepcję zadania.

Program „Kultura w sieci” jest więc propozycją na czas ograniczenia działalności twórczej związanej ze zbiorowym uczestnictwem w kulturze. Nie jest natomiast programem socjalnym, gdzie kryteria finansowe i obecna sytuacja epidemiczna są głównymi czynnikami branymi pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosków. Wsparcie socjalne udzielane jest twórcom w formie zapomóg socjalnych, których pula została znacząco zwiększona. Około 430 wniosków zostało już rozpatrzonych pozytywnie, a zapomogi są właśnie wypłacane. Kolejne posiedzenia komisji odbędą się w najbliższym czasie.

Odnosząc się natomiast do regulaminowych wytycznych dotyczących studentów, zwracamy uwagę, że przyjęte w nich sformułowania są stosowane również w regulaminach stypendiów twórczych Ministra KiDN i do tej pory nie budziły kontrowersji.

Studenci uczelni artystycznych podlegają takim samym przepisom jak studenci wszystkich pozostałych uczelni tj. ustawie prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Zgodnie z tą ustawą studenci mogą otrzymać m.in.: stypendium socjalne, za wyniki w nauce lub zapomogi. Należy podkreślić dużą pomoc państwa w rozwijaniu uzdolnień i umożliwianiu studiowania kolejnych kierunków studiów bez wnoszenia za nie opłat. Cezura wieku 26 lat i ukończone już wcześniej studia, które nie pozwalają ubiegać się o stypendium, wynikają z poczucia sprawiedliwości społecznej, aby każdy miał jednakową szansę na studiowanie i skorzystanie z pomocy stypendialnej. W zaistniałej sytuacji wywołanej przez COVID-19 studenci, którzy mają prawo do ubiegania się o stypendium, mogą również wnioskować o jednorazową zapomogę. Należy też zauważyć, że najzdolniejsi adepci uczelni artystycznych każdego roku otrzymują stypendium MKiDN za wybitne osiągnięcia artystyczne. Również w tym roku Minister przyzna takie stypendia.

Zważywszy, że głównym sposobem zapobiegania epidemii jest ograniczenie kontaktów międzyludzkich, prowadzenie intensywnych kwerend czy organizacja rezydencji mogą być znacząco utrudnione i sprzeczne z obowiązującymi  zasadami bezpieczeństwa zdrowotnego. Ponadto skierowanie środków na tego rodzaju działalność nie stwarza szansy na bezpośrednią prezentację efektów pracy artystycznej, co w tym momencie jest szczególnie ważne, gdyż przeciwdziała odzwyczajaniu się odbiorców od obcowania z kulturą. Program "Kultura w sieci" zapewnia taki właśnie kontakt.

Niemniej MKiDN wraz z podległymi instytucjami kultury pracuje obecnie nad  wyłonieniem takiego  modelu organizacji i finansowania rezydencji artystycznych w różnych dziedzinach aktywności twórczej, który spełni standardy bezpieczeństwa w obecnych okolicznościach. Przewidywane są również nowe edycje konkursów na stypendia twórcze, odpowiadające potrzebom i potencjałowi środowisk artystycznych. 

Podsumowując, program Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego "Kultura w sieci" jest  propozycją na czas ograniczenia działalności twórczej związanej ze zbiorowymi formami udziału w kulturze. Jego głównym celem jest przeciwdziałanie zamieraniu działalności artystycznej oraz wytwarzanie nowych form obcowania z odbiorcą. Poza ww. nowymi instrumentami, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wspiera środowiska artystyczne poprzez m.in. stypendia twórcze finansowane z budżetu, kieruje również do twórców i artystów znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej pomoc socjalną z Funduszu Promocji Kultury. Pragniemy zauważyć, iż w związku z zaistniałą sytuacją epidemiczną Minister podjął decyzję o znacznym zwiększeniu pierwotnie przeznaczonych środków na ten cel. Ponadto, staraniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pakietem pomocowym wynikającym z tzw. Tarczy Antykryzysowej, w tym możliwością skorzystania z tzw. postojowego, objęte zostały osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych, które stanowią dominującą formę zatrudnienia w sektorze kultury. Jest to konkretne wsparcie, adresowane m.in. do freelancerów, których trudne położenie jest przedmiotem Państwa uzasadnionej troski.

Mamy nadzieję, że udało się nam przedstawić konkretne i przekonujące wyjaśnienia.  Przypominamy, iż skala pomocy MKiDN dla twórców i instytucji szacowana jest na 4 mld zł, zatem możliwa będzie dywersyfikacja form pomocy dostosowana do potrzeb i problemów środowisk twórczych i instytucji kultury.

Ponieważ list Związku Zawodowego Gildii Polskich Reżyserek i Reżyserów Teatralnych do Kierownictwa MKiDN został potraktowany jako list otwarty, odpowiedzi nadajemy również charakter publiczny.