Odzyskane bydgoskie straty wojenne wróciły do Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy
06.08.2020
Odzyskane w toku śledztw nadzorowanych przez Prokuraturę Okręgową w Bydgoszczy dzieła stanowiące straty wojenne 5 sierpnia br. zostały przekazane do Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy im. Leona Wyczółkowskiego. W wyniku przeprowadzonych w toku śledztw kilkudziesięciu przeszukań – zarówno u osób prywatnych, jaki i w antykwariatach - zabezpieczono łącznie ponad 400 obiektów, w tym zabytków archeologicznych oraz dzieł malarskich, z których część stanowiła straty wojenne dawnego Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy.
O randze wydarzenia świadczy okoliczność, że część z odzyskanych przez organa ścigania prac została zidentyfikowana jako „straty wojenne” figurujące w katalogu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Odzyskano także inne zabytkowe i cenne muzealnie przedmioty - utracone m.in. przez Miejskie Muzeum w Bydgoszczy w okresie II Wojny Światowej i tuż po niej (prace malarskie, graficzne, zbiory biblioteczne, a także meble - w znacznej części stanowiące spuściznę po Leonie Wyczółkowskim - jednym z czołowych przedstawicieli malarstwa realistycznego okresu Młodej Polski).
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przystąpiło do sprawy w listopadzie 2019 r. na mocy przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy z dnia 25 maja 2017 r. o restytucji narodowych dóbr kultury. Rola ministerstwa w toku postępowania prokuratorskiego miała charakter ekspercki, polegający przede wszystkim na weryfikowaniu obiektów.
W uroczystości, która odbyła się 5 sierpnia br., udział wzięli m.in.: Wacław Kuczma - Dyrektor Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy, prof. Dariusz Markowski – kierownik Zakładu Konserwacji i Restauracji Sztuki Nowoczesnej Wydziału Sztuk Pięknych w Toruniu (autor pozycji naukowych z dziedziny konserwatorstwa, a także ekspertyz i opinii konserwatorskich, z którego specjalistycznej wiedzy organa ścigania korzystały w toku śledztwa), insp. Mirosław Elszkowski – Pierwszy Zastępca Komendanta Wojewódzkiego Policji w Bydgoszczy, a także prokurator Violetta Głowacka – Zastępca Prokuratora Okręgowego w Bydgoszczy, będąca jednocześnie prokuratorem nadzorującym oba śledztwa, w toku których odzyskano prezentowane dzieła.
Prokurator Violetta Głowacka podziękowała pracującym nad sprawą funkcjonariuszom Komendy Wojewódzkiej Policji w Bydgoszczy za zaangażowanie skutkujące sukcesem, jakim bez wątpienia było odzyskanie utraconych dzieł sztuki. Przedstawiła ogólny rys obu nadzorowanych przez siebie śledztw. Pierwsze z nich zostało wszczęte w czerwcu 2019 roku w oparciu o informacje zebrane przez ww. funkcjonariuszy, a dotyczące podejrzenia przyjęcia i pomocy w ukryciu w Bydgoszczy dóbr o szczególnym znaczeniu dla kultury, pochodzących z Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, w tym zarejestrowanych jako straty wojenne, co do których na podstawie towarzyszących okoliczności można było przypuszczać, że zostały uzyskane za pomocą czynu zabronionego - tj. o czyn z art. 292 § 1 kk i inne.
Wyraziła wdzięczność także za pomoc w identyfikacji i zabezpieczeniu odzyskanych dzieł pracownikom Muzeum, w szczególności Annie Pruss-Świątek (kustoszce i kierowniczce Działu Inwentaryzacji Zbiorów) oraz Ewie Sekule-Tauer (kustoszce i kierowniczce Działu Leona Wyczółkowskiego), a także podkreśliła szczególny wkład Profesora Dariusza Markowskiego w opracowanie opinii eksperckiej dla potrzeb organów ścigania.
Inspektor Mirosław Elszkowski – Pierwszy Zastępca Komendanta Wojewódzkiego Policji w Bydgoszczy - zwrócił uwagę na ogromne zaangażowanie pracujących nad sprawą funkcjonariuszy Policji, a także wzorcową współpracę z nadzorującą sprawę Prokuraturą, podkreślając jednocześnie ponadprzeciętne zaangażowanie obu instytucji w odzyskanie i zabezpieczenie tych niezwykle cennych dla kultury dóbr.
Natomiast dyrektor Muzeum – Wacław Kuczma wyraził wdzięczność i radość z powrotu w mury bydgoskiego Muzeum dzieł uznanych przed laty za bezpowrotnie utracone, podkreślając niezwykłą wartość odzyskanych prac i przedmiotów, związanych m.in. z życiem patrona Muzeum – Leona Wyczółkowskiego.
Rangę i wartość artystyczną oraz znaczenie dla kultury prezentowanych prac podkreślił także prof. Dariusz Markowski.
Podczas uroczystości zaprezentowano część odzyskanych obrazów i przedmiotów, a także udostępniono prezentację multimedialną zawierająca podstawowe informacje na temat najcenniejszych eksponatów, która dostępna jest na stronie internetowej Muzeum oraz poniżej.
Śledztwa, w toku których udało się odzyskać i zabezpieczyć cenne dzieła sztuki i pamiątki po Leonie Wyczółkowskim, pozostają w toku. Zarzuty popełnienia przestępstw związanych z zaborem części odzyskanych prac malarskich przedstawiono dotąd dwóm osobom, które zasadniczo przyznały się do ich popełnienia.
