Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

Wicepremier podkreślił, że Polska systematycznie odzyskuje dzieła sztuki, choć nie jest to łatwe.

Każde dzieło ma indywidualny status prawny, on musi być badany. Współpracujemy w tych kwestiach, jako resort, z najróżniejszymi służbami, przedstawicielami różnych zawodów - policja, prokuratura, FBI, wyspecjalizowane fundacje zagraniczne, zajmujące się poszukiwaniem, ale są to przede wszystkim nasi muzealnicy i historycy sztuki - wskazał szef MKDNiS.

Zaznaczył, że to dzięki muzealnikom z Muzeum Narodowego we Wrocławiu, którzy namierzyli utracone dzieła sztuki, udało się je odzyskać.

Te dwa obiekty pojawiły się w domu aukcyjnym w 2020 roku. Przedstawiciele Muzeum Narodowego we Wrocławiu zwrócili na to uwagę, natychmiast dali sygnał i dzięki temu dom aukcyjny nie miał wyjścia, przekazał je bezpłatnie państwu polskiemu. My przekazujemy do Muzeum Narodowego we Wrocławiu, ponieważ tam jest miejsce tych obiektów - mówił minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu.

To, co nas dziś sprowadza i co jest pretekstem dzisiejszej konferencji, to nic innego jak wdzięczność za to - kieruję te słowa w stronę wicepremiera prof. Piotra Glińskiego - że taką wagę przywiązuje do działań niełatwych, nieprostych, związanych z odzyskiwaniem strat wojennych. Muzeum Narodowe we Wrocławiu jest beneficjentem tych działań - w ciągu ostatnich kilku lat odzyskaliśmy znakomite dzieła sztuki. Od dziś przynależy do nich także kameralna, ale jakże cenna para portretów Josepha i Amalii Kalterów. Jesteśmy wdzięczni i mamy nadzieję, że przyszłość będzie nam przynosiła kolejne takie niespodzianki - dodał dyrektor  Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Piotr Oszczanowski.

Namalowane przez Josepha Kaltera (1780–1834) w technice akwareli około 1811 roku autoportret oraz wizerunek żony, Amalii Kalter z domu Palsner (1794–1845), znajdowały się przed wojną w zbiorach wrocławskiego Śląskiego Muzeum Przemysłu Artystycznego i Starożytności. Dowodem tego są m.in. przedwojenne numery inwentarzowe umieszczone na obiektach. Portrety małżeństwa Kalterów były częścią okazałego daru, jaki ofiarowała tej instytucji Maria Jaeschke, zmarła bezpotomnie w 1925 r. wnuczka artystycznego małżeństwa, prawnuczka malarza miniatur Richarda Carla Palsnera, spadkobierczyni licznych pamiątek po artystach wrocławskich.

Zaginione w czasie II wojny światowej akwarele pojawiły się w ofercie jednego z warszawskich domów aukcyjnych w 2020 roku. Zostały zidentyfikowane jako straty wojenne z wrocławskich zbiorów publicznych przez dyrektora Muzeum Narodowego we Wrocławiu.  

Joseph i Amalia Kalterowie

Joseph Kalter urodził się 4 września 1780 r. w Bliszczycach k. Głubczyc, zmarł 17 lutego 1834 r. we Wrocławiu. Niemiecki malarz i kopista, nauczyciel rysunku we wrocławskich gimnazjach.

Studiował filozofię i teologię na Uniwersytecie Wrocławskim. Naukę rysunku rozpoczął pod okiem Richarda Carla Palsnera – nauczyciela rysunku i malarza miniaturzysty z Wiednia. Odbył podróż artystyczną do licznych akademii europejskich. Po powrocie do Wrocławia i po śmierci Palsnera powołany został na stanowisko nauczyciela rysunku w obydwu wrocławskich gimnazjach protestanckich: św. Elżbiety i św. Marii Magdaleny oraz w katolickim gimnazjum Leopoldiny, gdzie pracował do śmierci.

Niezależnie od obowiązków dydaktycznych malował także religijne obrazy ołtarzowe (np. ok. 1830 r. obraz dla kościoła katolickiego w rodzinnych Bliszczycach z przedstawieniem św. Katarzyny; w tym samym czasie także obraz z przedstawieniem św. Marii Magdaleny w kościele pw. św. Macieja we Wrocławiu oraz niezachowany z przedstawieniem św. Jana Ewangelisty dla kościoła katolickiego w Paczkowie), obrazy historyczne i portrety. Ważną częścią jego twórczości było też kopiowanie dzieł dawnych mistrzów. Uprawiał również poezję. Swoje prace wystawiał we Wrocławiu oraz w Berlinie. Dzieła artysty za jego życia nabyło do swoich zbiorów Śląskie Towarzystwo Kultury Ojczyźnianej, a w przedwojennych muzealnych kolekcjach wrocławskich znajdowało się 14 prac Kaltera. Jego uczniami byli m.in. Constantin Johann Franz Cretius (1814–1901), August Kopisch (1799–1853) oraz Gustav Adolf Boenisch (1802–1887).

Amalia Kalter z domu Palsner (1794–1845) – malarka, córka malarza i nauczyciela rysunku Richarda Carla Palsnera. Była nie mniej popularna i doceniana niż jej mąż. Małżeństwo Kalterów prowadziło we własnym domu prywatną szkołę rysunku. Amalia Kalter wystawiała na wrocławskich prezentacjach publicznych Śląskiego Towarzystwa Kultury Ojczyźnianej oraz Wrocławskiego Stowarzyszenia Artystów w latach 1818–1831 swoje kopie uznanych dzieł dawnych malarzy (Rafaela, Sossoferato, Veronesa i Carla Dolcego). W przedwojennych wrocławskich zbiorach muzealnych znajdowało się 21 jej prac malarskich i rysunkowych.

Odzyskane straty wojenne – działania restytucyjne MKDNiS (2016-2021)

Za polskie straty wojenne uważa się ruchome dobra kultury utracone w wyniku II wojny światowej z terenów Polski w jej granicach po 1945 roku. Rozmiar polskich strat wojennych jest ogromny i trudny do precyzyjnego oszacowania. Szacuje się, że Polska w czasie II wojny światowej straciła ok. 516 tys. ruchomych dzieł sztuki. Prowadzona przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu baza strat wojennych zawiera obecnie ok. 63 tysiące obiektów i jest na bieżąco rozwijana i uzupełniana.

W ostatnich latach, dzięki działaniom restytucyjnym MKDNiS, do macierzystych kolekcji powróciło ponad 500 cennych dzieł sztuki. W toku jest kilkadziesiąt spraw restytucyjnych w kraju i na świecie. Wśród odzyskanych dzieł znajduje się m.in.:

• pięć rysunków Michała Elwiro Andriollego z cyklu ilustracji do utworu „Maria” Antoniego Malczewskiego oraz pastel Teodora Axentowicza „Dama w pawich piórach”
• obraz „Przy fortepianie” z 1877 r. Jacka Malczewskiego
• obraz „Wnętrze katedry w Mediolanie”  Marcina Zaleskiego z 1834 r.
• akwarela „Gryka” Stanisława Masłowskiego z 1924 r.
• część przedwojennej kolekcji etnograficznej z Muzeum Etnograficznego w Łodzi, utraconej i rozproszonej na skutek II wojny światowej
• obraz „Zesłanie Ducha Świętego”, datowany na około 1610 r., wybitnego gdańskiego malarza Izaaka van den Blocke, przekazany Muzeum Narodowemu w Gdańsku
• zabytek archeologiczny – lekyt czerwonofigurowy z uszkiem z kolekcji Józefa Choynowskiego, będącej przed II wojną światową częścią zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie.