Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

- Powrót każdego takiego artefaktu, czy to jest - sztambuch, czy to jest jakiś zabytek archeologiczny, obraz jest dla nas niezwykłą radością – powiedziała podczas uroczystości wiceminister kultury Magdalena Gawin.

Dodała, że odzyskany sztambuch to "przykład kultury europejskiej w najlepszym wydaniu i wspaniałe dzieło".

Szybka i skuteczna interwencja Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Rękopis został wystawiony na sprzedaż w kwietniu 2018 r. w domu aukcyjnym w Niemczech. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego po wstępnej weryfikacji obiektu natychmiast zwróciło się do właściciela domu aukcyjnego z prośbą o wstrzymanie sprzedaży rękopisu. Sytuacja wymagała szybkiej interwencji – rękopis odnaleziono pod koniec kwietnia br., zaś termin rozpoczęcia aukcji wskazany był na początek maja. Do Niemiec przekazano dokumenty potwierdzające fakt, że sztambuch Melchiora Lucasa przed wojną posiadał sygnaturę „St. 62” i należał do kolekcji sztambuchów Biblioteki Miejskiej, która liczyła wówczas 230 sygnatur. Na podstawie znajdującej się w bibliotece dokumentacji poświadczono, że 16 września 1943 r. - w obawie przed bombardowaniami - 100 drewnianych ponumerowanych skrzyń z najcenniejszymi rękopisami i inkunabułami wywieziono do pałacu w Ramfeld w dzisiejszych Ramułtowicach. Od tego momentu losy zabytku pozostawały nieznane.

367 wpisów pochodzących z lat 1635-1650

Odzyskany sztambuch (rodzaj pamiętnika, do którego wpisywano wiersze, cytaty  z dzieł, fragmenty piosenek, sentencje, powiedzenia, przysłowia, dedykacje czy motta – często z rysunkami i grafikami) powstał w XVII w. Liczy 563 strony i jest formatu octavo (11,5 x 15 cm). Jego oprawa  z czarnej skóry z pozłacanymi tłoczeniami, monogramem i datą 1635 nosi ślady zużycia i uszkodzenia. Rękopis zawiera 367 wpisów osób głównie związanych z Wrocławiem. Pochodzą one z lat 1635-1650. Znajduje się w nim również 16 heraldycznych akwareli, 11 przyklejonych zniszczonych herbów, pięć akwareli częściowo emblematycznych, pięć rysunków tuszem i kilka wykaligrafowanych. Spotkać też można emblematyczne miedzioryty –  częściowo ze studenckimi motywami i przeważnie dwujęzycznymi łacińsko-niemieckimi sentencjami. Na końcowych kartach sztambucha widnieją cztery miedzioryty przedstawiające grzechy śmiertelne autorstwa znanego flamandzkiego malarza, rzeźbiarza i rytownika Jacoba van der Heydena (1573–1645). 

Wpisy znaczących postaci dla dziejów Wrocławia i Śląska

Melchior Lucas, właściciel sztambucha, mieszkał we Wrocławiu i piastował wysoki urząd w administracji na Śląsku. W jego sztambuchu znaleźć można wpisy przedstawicieli wielu warstw ówczesnego społeczeństwa: arystokratów, oficerów cesarskich, wysoko postawionych duchownych, patrycjuszy, mieszczan i nauczycieli. Na szczególną uwagę zasługują dedykacje znaczących postaci dla dziejów Wrocławia i Śląska, w tym dwóch starostów generalnych i namiestników królów czeskich na Śląsku w tamtym czasie: księcia Ziębic i Bierutowa oraz hrabiego Kłodzka Henryka Wacława Podiebradowicza (1592-1639) oraz księcia legnickiego i wołowskiego Jerzego Rudolfa (1595-1653). Pojawiają się też wpisy innych arystokratów i wysokich hierarchów – księcia legnickiego Ludwika IV (1616-1663), biskupa pomocniczego diecezji wrocławskiej Johanna Balthasara Liesch von Hornau (1592-1661) czy grafa, cesarskiego dowódcy i feldmarszałka Franza von Magnisa von Straßnitza (1598-1652).

Działania restytucyjne Ministerstwa Kultury zostały wsparte przez Fundację PZU.

Sztambuch został zdigitalizowany i dostępny jest pod następującym adresem TUTAJ