„Pamiętaj. 23 sierpnia”. Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych
23.08.2020
23 sierpnia – w rocznicę podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow między Trzecią Rzeszą a Związkiem Sowieckim – obchodzimy Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych. O tym szczególnym dniu przypomina kampania społeczna organizowana przez Europejską Sieć Pamięć i Solidarność. Akcja „Pamiętaj. 23 sierpnia” ma na celu przybliżenie historii osób, które zostały pokrzywdzone przez systemy totalitarne – komunizm czy nazizm. W tym roku jej bohaterami są Milada Horákova i Kazimierz Moczarski.
23 sierpnia 1939 roku Niemcy i Związek Sowiecki podpisały układ, który otworzył drogę do II wojny światowej i wszystkich jej konsekwencji, m.in. obozów koncentracyjnych, krematoriów i gułagów, a potem długich lat „zimnej wojny”, które dla wielu społeczeństw Europy Środkowo-Wschodniej oznaczały dalsze zniewolenie.
Europejska Sieć Pamięć i Solidarność (ENRS) co roku aktywnie włącza się w obchody Europejskiego Dnia Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych. Poprzez spoty prezentujące losy jednostkowych bohaterów nie tylko pragnie przybliżyć znaczenie minionych wydarzeń, ale przede wszystkim, patrząc przez pryzmat losów jednostki, oddaje hołd wszystkim, którzy doświadczyli przemocy i prześladowań dokonywanych w imię zbrodniczych idei.
Bohaterowie kampanii „Pamiętaj. 23 sierpnia”
Milada Horákova to czeska polityk i członek podziemnego ruchu oporu podczas II wojny światowej. Jest ofiarą morderstwa sądowego popełnionego przez partię komunistyczną na podstawie sfabrykowanych zarzutów o spisek i zdradę. Pomimo apeli o łaskę wystosowanych do władz m.in. przez Winstona Churchilla i Alberta Einsteina ówczesny prezydent Czechosłowacji, Klement Gottwald, utrzymał wyrok. Rankiem 27 czerwca 1950 roku Milada Horáková została stracona przez powieszenie. W czasie Praskiej Wiosny 1968 rozpoczął się proces jej rehabilitacji, zakończony rok po aksamitnej rewolucji 1989 roku.
Kazimierz Moczarski to polski dziennikarz i pisarz, autor słynnej książki „Rozmowy z katem”. Podczas drugiej wojny światowej był aktywnym członkiem Armii Krajowej. W sierpniu 1945 został aresztowany przez władze komunistyczne i skazany na 10 lat więzienia. W 1949 roku rozpoczęła się przeciw niemu nowa runda przesłuchań, w wyniku których został skazany na śmierć. W liście do sądu Moczarski wymieniał 49 zastosowanych wobec niego rodzajów tortur, w tym m.in. osadzenie go w jednej celi z niemieckim dowódcą SS Jürgenem Stroopem, odpowiedzialnym za likwidację getta żydowskiego w Warszawie. Po śmierci Stalina w 1953 roku wyrok na Moczarskiego zamieniono na dożywocie, ale nie poinformowano go o tym przez kolejne dwa i pół roku. W kwietniu 1956 roku Kazimierz Moczarski został zwolniony po 11 latach więzienia i zrehabilitowany.
Spoty poświęcone Miladzie Horákovej i Kazimierzowi Moczarskiemu dołączą do filmów przygotowanych przez Europejską Sieć Pamięć i Solidarność w poprzednich latach, przybliżających losy Juliany Zarchi – Litwinki niemiecko-żydowskiego pochodzenia, prześladowanej za pochodzenie; Żydówki Mali Zimetbaum i Polaka Edka Galińskiego – pary zakochanych, których uczucie połączyło w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau; Pétera Mansfelda – najmłodszej ofiary represji po rewolucji węgierskiej 1956 roku.
Wszystkie filmy dostępne są także na profilu ESPS na YouTube: https://bit.ly/Remember23August
Udział w kamapnii
Ważnym elementem kampanii są przypinki z czarną wstążką. W minionych latach Europejska Sieć Pamięć i Solidarność dystrybuowała je w muzeach i miejscach pamięci w całej Europie. W tym roku, z uwagi na zagrożenie wywołane pandemią wirusa COVID-19, rekomenduje pobranie elektronicznej wersji przypinki pod postacią nakładki na zdjęcie profilowe na Facebooku, którą można znaleźć na fanpage’u ESPS: www.facebook.com/enrs.eu lub pobrać korzystając z linku: https://bit.ly/23_August_join_us.
Debata „W labiryncie polityki pamięci. Pakt Ribbentrop-Mołotow: wspólnota i różnorodność perspektyw i doświadczeń w krajach europejskich”
26 sierpnia odbędzie się debata (w formule online), poświęcona refleksji nad współczesnym stanem badań nad źródłami i konsekwencjami paktu Ribbentrop-Mołotow, ale przede wszystkim nad aktualną polityką historyczną i kulturą pamięci w krajach, które bezpośrednio dotyczył pakt podpisany 23 sierpnia 1939 roku przez ministerstwa Trzeciej Rzeszy i Związku Sowieckiego.
Ze względu na zróżnicowane doświadczenia II wojny światowej i okresu powojennego w krajach europejskich, oceny tego paktu również bywają rozbieżne. Dyskusja wokół nich ważna jest dziś także w kontekście wyzwań, przed którymi obecnie stajemy: uprzedzeń na tle rasowym, nasilających się nastrojów nacjonalistycznych, nietolerancji, postaw antysemickich, czy wykorzystania historii do celów propagandowych, reakcją na które są wydawane rezolucje, np. Parlamentu Europejskiego w odniesieniu do 75. rocznicy zakończenia II wojny światowej.
Uczestnikami debaty będą: prof. Alvydas Nikžentaitis (Instytut Historii Litwy), prof. Andrzej Nowak (Uniwersytet Jagielloński), prof. Aline Sierp (Uniwersytet w Maastricht), prof. Claudia Weber (Uniwersytet „Viadrina” Frankfurt n/Odrą), a moderatorem dyskusji dr Małgorzata Pakier z Europejskiej Sieć Pamięć i Solidarność.
Rejestracja uczestnictwa: https://bit.ly/26_08_debate
