Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

[[jQueryInclude?preset=slides]]

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

fot. Danuta Matloch

  Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w sobotę 9 czerwca br., zorganizowało pielgrzymkę Rodzin Katyńskich na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie-Piatichatkach. Rodzinom Katyńskim towarzyszył wicepremier Piotr Gliński. Ze strony ukraińskiej obecny był wicepremier Pawło Rozenko wraz z delegacją. Poprzez udział we mszy św., złożeniu wieńców i modlitwie ekumenicznej uczestnicy uroczystości oddali hołd ofiarom Zbrodni Katyńskiej. 

Uroczystości na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie-Piatichatkach 

Pielgrzymka Rodzin Katyńskich na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie organizowana w osiemnastą rocznicę otwarcia tego cmentarza (miało ono miejsce 17 czerwca 2000 r.), wpisuje się w cykl uroczystości na Polskich Cmentarzach Wojennych, wybudowanych na Ukrainie i w Rosji ku czci ofiar Zbrodni Katyńskiej dokonanej w 1940 r.   Uroczystości na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie rozpoczęły się od odegrania hymnów państwowych Polski i Ukrainy. Następnie zostały złożone wieńce przy ukraińskiej i polskiej ścianie ołtarzowej. Uroczystej mszy św. przewodniczył biskup polowy Wojska Polskiego gen. bryg. Józef Guzdek. Później duchowni różnych religii odmówili modlitwy.   W uroczystościach oraz mszy św. na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie uczestniczył wicepremier Ukrainy Pawło Rozenko wraz z delegacją ukraińską. Wspólne oddanie hołdu ofiarom Zbrodni Katyńskiej wpisuje się pozytywnie w dialog historyczny pomiędzy Polską a Ukrainą.    W pielgrzymce do Charkowa uczestniczyli również ambasador RP na Ukrainie Jan Piekło, przedstawiciele Federacji Rodzin Katyńskich, sekretarz stanu w KPRM, przewodniczący Komitetu Stałego Rady Ministrów Jacek Sasin, podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Wojciech Kolarski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Bartosz Cichocki, wiceprezes IPN Krzysztof Szwagrzyk oraz Dowódca Garnizonu Warszawa gen. bryg. Robert Głąb. 

„Zamordowano elitę elit, najlepszych synów naszego narodu”

- Jesteśmy dzisiaj w tym miejscu z pielgrzymką, by się na chwilę zatrzymać, pomyśleć, pomodlić i by uczcić ofiary Zbrodni Katyńskiej, zbrodni totalitarnego, sowieckiego państwa. Zbrodni popełnionej z premedytacją na blisko 22 tysiącach polskich jeńców wojennych – oficerach oraz przedstawicielach elit intelektualnych i urzędniczych II RP - powiedział podczas uroczystości Piotr Gliński.   - Przed 78 laty w Charkowie zamordowano 3820 oficerów Wojska Polskiego, w tym oficerów rezerwy wywodzących się ze środowisk inteligencji. Zamordowano elitę elit, najlepszych synów naszego narodu (...) Mord miał być dokonany nie tylko na naszych braciach, ojcach, dziadach, ale miał to być mord dokonany na Polsce – podkreślił wicepremier.   - Jesteśmy tu dzisiaj także po to, aby powiedzieć światu, że ten mord, mord na Polsce, także dzięki ofierze tysięcy zamordowanych tu bohaterów, się nie udał. Polska żyje i jest dzisiaj tutaj z wami – zaznaczył. Wicepremier przypomniał, że w miejscu cmentarza pochowano nie tylko ofiary zbrodni katyńskiej.  - Warto i należy wspomnieć, iż w tym miejscu grzebano także Rosjan, Żydów i Polaków – ofiary Wielkiego Terroru, w tym tzw. „operacji polskiej NKWD”, chowano Ukraińców, gospodarzy tej ziemi, zniewolonych, morzonych głodem i mordowanych przez bolszewicki totalitaryzm - zaznaczył prof. Gliński. Wicepremier Ukrainy Pawło Rozenko podczas przemówienia podkreślił, że „Polaków i Ukraińców łączy wspólnota cierpienia, zadanego z rąk stalinowskich oprawców”.    - Dzisiaj możemy z całą pewnością stwierdzić istnienie strategicznego partnerstwa między Ukrainą i Polską. Między naszymi narodami nie ma żadnych kwestii, których nie można by wyjaśnić na drodze dialogu, w duchu przyjaźni i dobrosąsiedztwa – powiedział podczas uroczystości wicepremier Pawło Rozenko.

Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie-Piatichatkach 

W lesie pod Charkowem, w pobliżu sanatorium NKWD, w 1940 r. grzebano przywożone ciężarówkami zwłoki polskich oficerów, mordowanych strzałem w tył głowy w piwnicach gmachu NKWD przy ul. Dzierżyńskiego w Charkowie. Pierwszy transport wyruszył ze Starobielska (jeńcy byli tam przetrzymywani od jesieni 1939 r.) do Charkowa w nocy 5/6 kwietnia 1940 r.   Latem 1994 r. sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzej Przewoźnik podpisał porozumienie z władzami Charkowa umożliwiające przeprowadzenie prac archeologicznych.   W latach 1995-1996 prowadzone były badania sondażowo-ekshumacyjne, którymi kierował prof. Andrzej Kola z Torunia. Pozwoliły one ustalić lokalizację masowych grobów, ich rozmiary i głębokość grzebani zwłok. Według ekspertyzy prof. Koli, odkryto 75 zbiorowych mogił, w tym 15 masowych grobów polskich oficerów ze szczątkami 4302 ofiar. Szczątków nie ekshumowano. W pozostałych 60 grobach spoczywają zamordowani w latach 30. Ukraińcy i Rosjanie. Cały teren, gdzie odkryto groby, został ogrodzony. 27 czerwca 1998 r. wmurowano uroczyście kamień węgielny pod budowę cmentarza, który nazwano oficjalnie Cmentarzem Ofiar Totalitaryzmu. W uroczystości tej uczestniczyli prezydenci Rzeczypospolitej i Ukrainy - Aleksander Kwaśniewski i Leonid Kuczma. Prace nad budową cmentarza finansowała Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.   Cmentarz jest usytuowany na północnym obrzeżu miasta, po prawej stronie szosy wiodącej do granicy z Rosją. Obiektu tego nie ma na żadnym planie miasta i niewiele osób o nim wie. Cmentarz uroczyście otwarto 17.06. 2000 r. W uroczystościach brał udział premier Rządu RP Jerzy Buzek i Prezydent Ukrainy Wiktor Juszczenko.    W 2010 r. cmentarz był remontowany z funduszy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Wtedy też ufundowano tablicę informacyjną na cmentarz.

Tablica pamiątkowa na gmachu byłego więzienia NKWD

Staraniem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przy ul. Czernyszewskiego, na budynku byłego Charkowskiego Obwodowego Zarządu NKWD w dniu 2 listopada 2008 roku została odsłonięta tablica pamiątkowa ku czci oficerów i generałów Wojska Polskiego, rozstrzelanych wiosną 1940 roku przez NKWD i pochowanych w podmiejskich lasach w Piatichatkach, gdzie obecnie znajduje się Polski Cmentarz Wojenny. Podczas wizyty w Charkowie, oficjalna delegacja wraz z przedstawicielami Rodzin Katyńskich złożyła wieńce pod gmachem byłego więzienia NKWD.

Cmentarze katyńskie 

Ofiary Zbrodni Katyńskiej poza cmentarzem w Charkowie pochowane są  na Cmentarzach w Katyniu – oficerowie WP, jeńcy z obozu w Kozielsku, w Miednoje – głównie policjanci, oficerowie żandarmerii, funkcjonariusze Straży Więziennej – jeńcy obozu w Ostaszkowie, zamordowani w więzieniu NKWD Kalinie, oraz Cmentarz w Kijowie-Bykowni – obywatele polscy aresztowani przez Sowietów po 17 września 1939 i osadzeni w więzieniach na terenie okupowanych przez ZSRR województw wschodnich RP.    30 lipca 1991 r. Federacja Rodzin Katyńskich złożyła oficjalny wniosek o wybudowanie trzech cmentarzy wojennych i upamiętnienie ofiar Zbrodni Katyńskiej w Katyniu, Charkowie i Miednoje.    W wyniku żmudnych negocjacji ze stroną rosyjską i ukraińską, po przeprowadzeniu w latach 1991-95 prac poszukiwawczych, a następnie ekshumacyjnych budowa trzech pierwszych cmentarzy katyńskich zakończyła się latem 2000 r.    Cmentarz w Bykowni wybudowano w 2012 r.    Ostatnim miejscem gdzie prawdopodobnie znajdują się szczątki ofiar zbrodni katyńskiej z tzw. Białoruskiej Listy Katyńskiej jest uroczysko Kuropaty pod Mińskiem, gdzie grzebano zwłoki zamordowanych w mińskim więzieniu NKWD, Polaków aresztowanych po 17 września na terenie tzw. Zachodniej Białorusi.  Łącznie w wyniku Zbrodni Katyńskiej władze Sowieckie pozbawiły życia około 22 tys. Obywateli RP.