Pomnik 5 Kresowej Dywizji Piechoty na Monte Cassino wyremontowany dzięki środkom MKIDN
09.09.2020
Dwunastometrowy metalowy krzyż-pomnik, zbudowany przez żołnierzy 5 Kresowej Dywizji Piechoty na wzgórzu w masywie Monte Cassino, został wyremontowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pracom konserwatorskim poddano także wszystkie kamienne elementy pomnika, w tym dwie tablice z inskrypcjami.
Renowację pomnika prowadzono w trudno dostępnym terenie i w uciążliwych warunkach klimatycznych. Prace polegały na oczyszczeniu i pomalowaniu farbą ochronną metalowego krzyża, oczyszczeniu, uzupełnieniu i zabezpieczeniu elementów kamiennych oraz na uczytelnieniu wszystkich inskrypcji umieszczonych na tablicach.
Pomnik 5 Kresowej Dywizji Piechoty – pierwsze upamiętnienie na polu bitwy pod Monte Cassino
Wzgórze 575 w masywie Monte Cassino zostało zajęte podczas bitwy 19 maja 1944 r. Szczytowy punkt wzgórza wybrano pod wzniesienie pomnika, ponieważ był on doskonale widoczny z Góry Klasztornej oraz doliny Liri i był ostatecznym celem żołnierzy 5 Kresowej Dywizji Piechoty dowodzonej przez generała brygady Nikodema Sulika w bitwie o Monte Cassino.
Dwa tygodnie po zakończeniu walk, w pierwszej połowie czerwca 1944 r., na specjalnie przygotowanej betonowej podstawie żołnierze zamontowali dwunastometrowy metalowy krzyż, do budowy którego użyto elementów mostu Bailey’a. Niecały rok później, wiosną 1945 roku, dokończono budowę pomnika wg projektu inżynierów: W. Kulikowskiego i T. Urbanowicza, umieszczając u podstawy krzyża m.in. dwie kamienne płyty z inskrypcjami w języku polskim i łacińskim o treści:
„W IMIĘ PRAW BOSKICH I LUDZKICH
ZA WASZĄ WOLNOŚĆ I NASZĄ
W SPEŁNIENIU TESTAMENTU PRZODKÓW
W WYKONANIU OBOWIĄZKU ŻYJĄCYCH
JAKO DROGOWSKAZ DLA PRZYSZŁYCH POKOLEŃ
ZA WILNO I LWÓW, SYMBOLE MOCY RZECZYPOSPOLITEJ
WALCZYLI – UMIERALI – ZWYCIĘŻALI”
„ŻOŁNIERZE 5 KRESOWEJ DYWIZJI PIECHOTY PRZEMOCĄ Z OJCZYZNY WYZUCI POPRZEZ WIĘZIENIA, OBOZY, TUNDRY SYBIRU, PUSTYNIE, MORZA W MARSZU DO POLSKI STOCZYLI TU 7 – DNIOWY BÓJ 503 POLEGŁO, 1531 RANY ODNIOSŁO.”
Nad pierwszą sentencją umieszczono wykonany ze spiżu herb Rzeczypospolitej Trojga Narodów o trzech polach z wizerunkiem Orła Białego, Pogoni i Archanioła Michała, który – niestety – został skradziony. Skradziono również spiżową oznakę 5. Kresowej Dywizji Piechoty umieszczoną na płycie poniżej oraz herby Lwowa i Wilna z urn znajdujących się w narożnikach ponad płytą.
Uroczyste poświęcenie pomnika nastąpiło 18 maja 1945 roku. Był on pierwszym upamiętnieniem na polu bitwy pod Monte Cassino.
