Spotkanie poświęcone współpracy międzynarodowej na rzecz upamiętnienia ofiar KL Gusen
21.09.2021
Efektem wieloletniego procesu utrzymania sieci miejsc pamięci na terytorium Rzeczypospolitej, okupowanym w trakcie II wojny, jest wielkie doświadczenie i zdobyta wiedza ekspercka w dziedzinie upamiętnień: począwszy od historyków, archeologów, przez muzeologów, twórców wystaw, konserwatorów miejsc i artefaktów, a na edukatorach, przewodnikach i redaktorach prac naukowych kończąc. Ta wiedza w Polsce istnieje i tą wiedzą i doświadczeniem chętnie się dzielimy – powiedział wiceminister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu Jarosław Sellin podczas spotkania informacyjnego dla zagranicznych dyplomatów na temat upamiętnienia ofiar byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Gusen na terenie dzisiejszej Austrii.
Wiceminister Sellin przedstawił temat polskich doświadczeń w zakresie upamiętniania i opieki nad miejscami pamięci, podkreślając, że właśnie Polska – w obecnych granicach – jest najtragiczniejszym miejscem, będącym podczas II wojny światowej świadkiem zbrodni, o których trzeba pamiętać.
Holokaust – najstraszniejsza, najbardziej tragiczna zbrodnia, była dokonana na terenie obecnej Polski, poza jednym obozem koło Mińska. Przypomnę kilka nazw niemieckich obozów koncentracyjnych i liczby ofiar: Auschwitz - 1,1 mln ofiar, Bełżec – 0,45 mln ofiar, Treblinka (miejsce zagłady ofiar największego getta w II wojnie światowej - Getta Warszawskiego) – 0,9 mln ofiar, Kulmhof am Ner (były niemiecki Obóz Zagłady w Chełmnie nad Nerem) – 0,25 mln ofiar, Sobibór – 0,18 mln ofiar. Ale też są miejsca zbrodni na polskiej inteligencji, jak Piaśnica czy Palmiry” – przypomniał wiceminister Sellin.
Jednocześnie wiceszef resortu kultury, dziedzictwa narodowego i sportu podkreślił, że polski rząd dba o miejsca, w których znajdują się byłe niemieckie obozy koncentracyjne i miejsca zbrodni, aby pamięć o ich ofiarach nigdy nie zaginęła.
W spotkaniu wziął udział również wiceminister spraw zagranicznych Szymon Szynkowski vel Sęk, który podkreślał, że stworzenie międzynarodowego miejsca pamięci w Gusen będzie możliwe dzięki zapewnieniu wpływu państw pochodzenia ofiar na proces decyzyjny, jednak to państwa, na terenie których znajdują się miejsca pamięci, powinny się nimi w sposób godny opiekować.
Spotkanie, w którym uczestniczyli przedstawiciele władz regionalnych oraz przedstawiciele placówek dyplomatycznych reprezentujących kraje pochodzenia więźniów i ofiar obozu Gusen, odbyło się w Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie (woj. świętokrzyskie). Głównym tematem dyskusji było włączenie społeczności międzynarodowej w realizowane obecnie prace nad nową koncepcją upamiętnienia ofiar obozu koncentracyjnego, a także prezentacja polskich postulatów w tej sprawie.
Polska, mając na względzie pamięć o około 70 tysiącach więźniach obozu koncentracyjnego Gusen, z których co najmniej 35 tysięcy zostało zamordowanych lub zmarło na skutek warunków panujących w obozie, oczekuje aby wypracowany został właściwy kształt miejsca pamięci.
Spotkanie w siedzibie Mauzoleum Męczeństwa Wsi Polskich było również okazją dla uczestników wydarzenia do zapoznania się z historią i ekspozycją Mauzoleum. Jest ono przykładem zarówno upamiętnienia martyrologii mieszkańców polskiej wsi podczas II wojny światowej, jak i przykładu architektury pamięci. Dyplomaci złożyli także wspólnie wieniec przy zbiorowej mogile mieszkańców Michniowa zamordowanych przez Niemców w 1943 roku.
Dążenia o godne upamiętnienie ofiar obozu w Gusen
Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny Gusen powstał w 1940 r. jako filia obozu Mauthausen na terenie dzisiejszej Austrii. W okresie II wojny światowej z około 190 tysięcy osadzonych w systemie obozów Mauthausen-Gusen zamordowanych zostało przeszło 90 tysięcy osób, obywateli co najmniej 26 państw. Polska, w porozumieniu ze środowiskami byłych więźniów oraz władzami innych państw pochodzenia ofiar i we współpracy ze środowiskami lokalnymi, w dialogu z władzami Republiki Austrii, od lat konsekwentnie zabiega, aby doprowadzić do godnego upamiętnienia ofiar obozu Gusen.
W przededniu rocznicy wyzwolenia KL Mauthausen-Gusen minister spraw wewnętrznych Austrii K. Nehammer poinformował, że Republika Austrii wykupiła nieruchomości od dwóch właścicieli na terenie byłego obozu KL Gusen. Kwestia wykupu działek i dalszej rozbudowy miejsca pamięci w Gusen znalazła się w umowie koalicyjnej austriackiego rządu w styczniu 2020 r. To wynik kilkuletnich starań polskich władz, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ambasady RP w Wiedniu, ekspertów, jak również byłych więźniów KL Gusen.
Miejsce pamięci w Michniowie
Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie (woj. świętokrzyskie) jest wyjątkowym muzeum historyczno-martyrologicznym, którego głównym celem jest zachowanie pamięci o 817 spacyfikowanych w czasie II wojny światowej wsiach polskich. Ze względu na znajdujący się na terenie Mauzoleum zbiorowy grób pomordowanych mieszkańców Michniowa, Muzeum jest jednocześnie miejscem pamięci narodowej.
Wieś Michniów stanowiła w czasie okupacji oparcie m.in. dla Świętokrzyskich Zgrupowań AK. 12-13 lipca 1943 r. w rezultacie akcji policji i żandarmerii niemieckiej wieś została całkowicie zniszczona. Niemcy zamordowali większość mieszkańców, a ocaleni zostali aresztowani i wywiezieni do KL Auschwitz i innych obozów, w tym Gusen.
Pacyfikacja Michniowa stała się symbolem martyrologii wsi polskich. Uroczystego otwarcia Mauzoleum dokonał Prezydent RP 12 lipca br. w 78. rocznicę pacyfikacji Michniowa.
