Stocznia Gdańska – bezcenne świadectwo przeszłości w drodze na listę UNESCO
04.02.2020
Stocznia Gdańska jako Pomnik Historii musi być objęta skuteczną ochroną konserwatorską. Zabezpieczenie pamięci o wydarzeniach z 1980 roku jest naszą powinnością wobec przyszłych pokoleń. Cieszę się, że w tak ważnej sprawie umieliśmy się porozumieć – powiedziała wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, Generalny Konserwator Zabytków prof. IH PAN Magdalena Gawin podczas konferencji prasowej poświęconej przedstawieniu procedury zgłoszenia wniosku o wpisanie Stoczni Gdańskiej na listę UNESCO. Podkreśliła, że to historyczne porozumienie podmiotów zainteresowanych rozwojem obszaru Stoczni przy jednoczesnym zachowaniu pamięci tego miejsca.
W piątek 31 stycznia w Paryżu polska delegacja pod przewodnictwem wiceminister Magdaleny Gawin, której towarzyszył wiceprezydent Gdańska Alan Aleksandrowicz oraz przedstawiciele Narodowego Instytutu Dziedzictwa, oficjalnie złożyła wniosek o wpisanie Stoczni Gdańskiej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Przedstawiła także projekt Planu Zarządzania, który reguluje m.in. kwestie ochrony i zagospodarowania obszaru Stoczni oraz wyznacza strategiczny kierunek jego rozwoju.
„Stocznia Gdańska stanowi znakomity przykład wielkoskalowego zakładu przemysłowego. Po II wojnie światowej był to największy producent statków w Polsce i całym Bloku Wschodnim, który zatrudniał tysiące pracowników. Jednocześnie dla ludzi w komunistycznej Europie było to „okno na świat”. (…) Sieć budynków ulic i otwartych przestrzeni Stoczni Gdańskiej stała się świadkami wydarzeń będących kamieniem milowym w historii świata prowadzących do zjednoczenia demokratycznej Europy. Stocznia Gdańska - miejsce narodzin „Solidarności” i symbol upadku żelaznej kurtyny w Europie, z wielu powodów jest miejscem o ogromnym znaczeniu dla historii świata i wspólnego dziedzictwa ludzkości” – czytamy w uzasadnieniu wniosku.
– Stocznia to miejsce o wyjątkowej wartości nie tylko dla Polski, ale też dla całej Europy, dlatego tak ważne jest, aby zachować je dla przyszłych pokoleń. To bezcenne świadectwo przeszłości, ale także teren znajdujący się w sercu współczesnego miasta. Chcielibyśmy połączyć ze sobą te dwa aspekty i stworzyć na tym obszarze „smart city”, czyli przyjazne miejsce do życia, pracy, wypoczynku, tętniące kulturą, a jednocześnie funkcjonujące z poszanowaniem zabytkowej tkanki kompleksu. Aby to osiągnąć, konieczne jest porozumienie wszystkich interesariuszy, w tym właścicieli poszczególnych obiektów czy służb konserwatorskich. To historyczne porozumienie pozwoli to zachować autentyzm i integralność, ale też ożywić ten obszar. Naszym celem jest opracowanie modelu zarządzania, który będzie uwzględniał potrzeby wszystkich stron – podkreśla Magdalena Gawin, wiceminister kultury.
Jeszcze w tym roku ma powstać Rada Dziedzictwa Stoczni Gdańskiej, w skład której wejdą, m.in. inwestorzy, przedstawiciele Urzędu Miasta Gdańska oraz instytucje działające w granicach kompleksu. Drugim ważnym podmiotem ma być koordynator planu, który będzie nadzorował przebieg wszystkich działań.
„Stocznia jest dla nas ważna!”
Konieczność ochrony Stoczni Gdańskiej zauważają nie tylko historycy, ludzie związani z dawną opozycją, ale też mieszkańcy miasta, dla których często ten zakład produkcyjny był nieodłączną częścią codzienności. Dla wielu osób było to miejsce, w którym koncentrowało się ich życie osobiste i zawodowe. Obiekt przez lata miał ogromne znaczenie dla lokalnej gospodarki, a słynne żurawie stały się niekwestionowanym symbolem trójmiejskiego krajobrazu.
Badanie opinii publicznej przeprowadzone wśród mieszkańców Gdańska na temat zagospodarowania i ochrony terenów postoczniowych wykazało, że 67 proc. badanych opowiedziało się za wpisaniem ich na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Większość ankietowanych uważało także, że przyczyni się to do ich rozwoju – takie zdanie wyraziło 54 proc. badanych. Przeważa pogląd (70 proc.), że szczególną ochroną powinny zostać objęte tylko najważniejsze historycznie budynki. Gdańszczan zapytano także o to, jak powinna wyglądać zabudowa tych przestrzeni – 56 proc. z nich udzieliło odpowiedzi, że powinna ona nawiązywać do historycznej architektury i charakteru terenu. Jeśli chodzi o funkcje, jakie powinny pełnić tereny postoczniowe, to 47 proc. stwierdziło, że obszar ten powinien być tętniącą dzielnicą miasta, gdzie obok obiektów i miejsc o charakterze symbolicznym i kulturalno-edukacyjnym rozwijane będą również funkcje mieszkaniowe, hotelowe, usługowe i gastronomiczne. W opinii gdańszczan na terenach postoczniowych poza mieszkaniami powinny znaleźć się przede wszystkim tereny spacerowe (tak wskazało 61 proc. ankietowanych) i miejsca rekreacji i wypoczynku (58 proc.)
- Jako samorząd od dawna prowadzimy rozmowy ze służbami konserwatorskimi, instytucjami publicznymi oraz inwestorami na temat tego, jak zachować to unikalne gdańskie dziedzictwo, a jednocześnie stworzyć dzielnicę, która wpisze się swoimi charakterem we współczesny urbanistyczny charakter miasta. Wpisanie Stoczni Gdańskiej oraz opracowanie Planu Zarządzania to dwa bardzo ważne kroki, które pozwolą usystematyzować współpracę różnych podmiotów, ułatwią wyznaczenie zbieżnych celów i wypracowanie spójnej koncepcji. Tylko systemowe działania w połączeniu z realną ochroną pomogą nam odpowiednio zabezpieczyć i eksponować miejsce, które na zawsze zapisało się na kartach światowej historii – mówi Alan Aleksandrowicz, wiceprezydent Gdańska.
Wpis na Listę UNESCO
Każdego roku państwa mogą zgłosić zaledwie jedną kandydaturę do wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Złożenie wniosku we francuskiej siedzibie fundacji rozpoczyna procedurę wpisu. Cykl oceny formalnej rozpoczyna się 1 lutego. Pierwszym krokiem jest zweryfikowanie przez Centrum Światowego Dziedzictwa kompletności zgłoszenia. Jeśli zostanie ono pozytywnie rozpatrzone, następuje proces oceny merytorycznej. Trwa on co najmniej 1,5 roku, a jego zwieńczeniem jest rekomendacja organizacji doradczej Komitetu Światowego Dziedzictwa. Wniosek jest następnie omawiany na sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, odbywającej się zazwyczaj na przełomie czerwca i lipca. Podczas tego wydarzenia Komitet podejmuje wiążącą decyzję. Głosowanie wniosku o wpisanie Stoczni Gdańskiej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO powinno się odbyć w 2021 r.
