Stocznia Gdańska – nasze dziedzictwo dla przyszłych pokoleń
23.07.2021
„Stocznia Gdańska to miejsce wyjątkowe nie tylko dla Polaków. Jako miejsce narodzin Solidarności jest symbolem idei solidarności narodów i inspiracją dla uciskanych społeczeństw, domagających się uznania powszechnych praw nienaruszalności godności ludzkiej, wolności, sprawiedliwości i równości” – podkreślała wiceminister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu, Generalny Konserwator Zabytków prof. IH PAN Magdalena Gawin podczas konferencji prasowej, poprzedzającej rozpatrywanie wniosku o wpisanie Stoczni Gdańskiej na listę UNESCO podczas odbywającej się w Chinach 44. sesji Światowego Komitetu Dziedzictwa.
Wiceminister Magdalena Gawin przypomniała, że decyzja o złożeniu wniosku o wpisanie Stoczni Gdańskiej na Listę światowego dziedzictwa UNESCO została podjęta na 100-lecie niepodległości Polski, a wniosek został oparty o dwa kryteria - Stocznia została w nim przedstawiona jako wyróżniający się przykład zabytkowego przemysłowego kompleksu architektonicznego, ukazującego znaczące etapy w dziejach ludzkości, oraz jako miejsce, w którym narodziła się legendarna „Solidarność”.
Oba te wątki są powodami, dla których Stocznia Gdańska jest uznawana na arenie międzynarodowej za miejsce o wyjątkowym znaczeniu dla losów całego świata. Wydarzenia, które rozegrały się na terenie zakładu, wciąż są przykładem bezkrwawej walki o wolność i demokrację, zainicjowanej przez zjednoczone społeczeństwo – podkreśliła wiceminister kultury.
Generalny Konserwator Zabytków odniosła się również do braku poparcia dla wniosku o wpisanie Stoczni na listę UNESCO ze strony Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (ICOMOS) ze względu na ewentualną możliwość wywołania międzynarodowych podziałów, ponieważ inne lokalizacje krajów byłego Bloku Wschodniego są przez ich mieszkańców uznawane za równie ważne w ogólnoeuropejskiej walce o wolność.
Nasz sprzeciw budzi przede wszystkim zarzut, że wyróżnienie Stoczni Gdańskiej może dzielić Europę. Prekursorstwo gdańskiego zakładu w walce o wolność narodów jest powszechnie uznawane, ten pogląd podzielają najważniejsi przedstawiciele światowej opinii publicznej, a biorąc pod uwagę pokojowy przebieg zmian, jaki miał miejsce w Stoczni, trudno nam zgodzić się z argumentem o potencjalnych podziałach. Nie możemy pozwolić na to, by na forum międzynarodowym odmawiać „Solidarności”, a co za tym idzie także Polsce i jej bohaterom, kluczowego wpływu zarówno na wolnościowe rewolucje w 1989 roku, jak i na upadek komunizmu. Zaskakujące w opinii ICOMOS jest również to, że pominięto fakt, że znaczenie Solidarności dla losów świata zostało już uznane przez UNESCO. W 2003 r. wpisano na tzw. Listę pamięci świata UNESCO 21 postulatów sierpniowych– podkreśliła wiceminister Gawin.
Magdalena Gawin przypomniała również, że w swojej negatywnej opinii ICOMOS zaprzeczył utrwalonym opiniom, w tym uznanych międzynarodowych historyków oraz organizacji branżowych, takich jak Europa Nostra, które jednoznacznie poparły starania Polski o wpis Stoczni Gdańskiej na Listę światowego dziedzictwa.
Będąc w Paryżu odbyłam rozmowę z panem Ernesto Ottone Ramirezem, który odciął się od opinii ICOMOS. Rozmawiałam z innymi ekspertami, dyplomatami i nie było ani jednego, który zgodziłby się z opinią wyrażoną na piśmie. Przed nami ważne głosowanie w sprawie stoczni, które odbędzie się 28 lipca. Mamy prawo żądać i oczekujemy tego, aby nasz wniosek został ponownie oceniony. Będziemy domagać się ponownej ekspertyzy – podkreśliła wiceminister Gawin.
Podsumowując, Generalny Konserwator Zabytków zaznaczyła, że niezależnie od decyzji UNESCO, działania na rzecz wpisania Stoczni Gdańskiej na Listę światowego dziedzictwa będą kontynuowane
Solidarność była, jest i będzie ważna dla pamięci świata i będziemy o nią walczyć do końca. Nie porzucimy tej drogi zachowania naszego dziedzictwa dla przyszłych pokoleń – zakończyła wiceminister Gawin.
Stanowisko podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu Magdaleny Gawin poparła prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz.
Jako Polka, gdańszczanka oraz prezydent Miasta Wolności i Solidarności nie mogę pozostawić nieprawdziwych tez z opinii ICOMOS bez stanowczej kontry. Wymagają one sprostowania i komentarza. Bo nieprawdziwa jest teza, że Solidarność była jedynie lokalnym zrywem Polaków. Gdyby tak było, czy na tym placu Solidarności spotykaliby się najważniejsi tego świata? Był tutaj George Bush, Ronald Reagan czy Margaret Thatcher. Wszyscy, którzy przyjeżdżają tu do Gdańska, niezależnie czy są królami, książętami, premierami czy prezydentami, przyjeżdżają tutaj, na ten plac, pod ten pomnik. Właśnie dlatego, że Solidarność miała charakter uniwersalny. Dlatego bardzo cieszę się, że jako Polska będziemy domagali się powtórnej ekspertyzy w tej sprawie – powiedziała prezydent Gdańska.
Stocznia Gdańska – historyczne miejsce, o którym nie można zapomnieć
Teren Stoczni Gdańskiej – jest bezpośrednio powiązany z dziejami najnowszymi Polski, Europy i świata. To miejsce, w którym w sierpniu 1980 r. wybuchł największy w Europie Wschodniej pokojowy strajk robotników, obejmujący swoim zasięgiem zakłady pracy położone na terenie całej Polski. Protestujący zredagowali listę 21 Postulatów Strajkowych Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego domagając się przede wszystkim wolności słowa, przestrzegania konstytucyjnych praw oraz poprawy warunków socjalnych. W 2003 r. tekst ten został wpisany na listę najbardziej wartościowych dokumentów świata UNESCO – „Pamięć Świata”.
To w Stoczni Gdańskiej narodziła się Solidarność – jeden z najważniejszych na świecie ruchów wolnościowych XX wieku oraz pierwszy niezależny samorządny związek zawodowy w Bloku Wschodnim. Wydarzenia w Stoczni Gdańskiej oraz działalność Solidarności doprowadziły do odzyskania przez Polskę suwerenności w 1989 roku i wywołały falę demokratycznych przemian w innych krajach regionu, które przyczyniły się do upadku Żelaznej Kurtyny i zjednoczenia Europy. Te doniosłe zmiany odwróciły bieg historii świata i posiadają wyjątkowe znaczenie uniwersalne.
Zachowane autentyczne obiekty Stoczni (w szczególności brama nr 2, budynek Sali BHP, budynek Dyrekcji, kilka budynków produkcyjnych) i otwarte przestrzenie (w szczególności plac przed Dyrekcją, halą 3B oraz ul. Główna, ul. Narzędziowców, ul. Malarzy, a także dziedzińce, nabrzeża, pochylnie i doki) są bezpośrednio i namacalnie związane z wydarzeniami strajkowymi, powstaniem Solidarności i ideami o wyjątkowym uniwersalnym znaczeniu (domaganiem się praw wolności i demokracji),
Jednocześnie Stocznia jest wyjątkowym przykładem zespołu architektonicznego, zespołu obiektów techniki lub krajobrazu, który ilustruje znaczący etap w historii ludzkości. Po pierwsze jest przykładem blisko 200-letniej tradycji budownictwa statków (1844-2021), (począwszy od statków z drewnianymi kadłubami, następnie żelaznymi, po okazałe okręty wojenne, w tym łodzie podwodne U-boot (U-2 oraz typu VIIC i XXI), po II wojnie dużych żaglowców, statków rybackich oraz masowców i drobnicowców. Po drugie, autentyczny układ przestrzenny (ulic, placów składowych, nabrzeży, doków), budowle oraz elementy infrastruktury stoczniowej (dźwigi, pochylnie, torowiska kolejowe) tworzą nawarstwienia, stanowiąc wybitne świadectwo 100-letniego rozwoju technologii budowy statków pełnomorskich – pasażerskich i wojennych, od połowy XIX do poł. XX wieku mające związek z ważnymi etapami w rozwoju ludzkości.
Zachowany układ przestrzenny, budowle oraz elementy infrastruktury stoczniowej nadal pozwalają na pełne zrozumienie technologicznego procesu produkcji statków (od transportu kolejowego materiałów i elementów z innych zakładów, obróbki i prefabrykacji, montażu kadłubów na pochylniach i całkowitym wyposażenia przy nabrzeżach). Ten w pełni autentyczny zespół obiektów budowlanych jest ilustracją ponad 100-letniego rozwoju architektury przemysłowej (wynikającego ze zmian konwencji stylistycznej, postępu materiałowo-konstrukcyjnych rozwiązań budowlanych oraz postępu techniczno-technologicznego (od zabudowań z użyciem częściowo drewnianej konstrukcji, przez tradycje Schinklowskiego historyzmu (Rundbogenstill) czy budowle z pocz. XX w. o znamionach secesji, po modernistyczne budowle z lat 40-stych XX w. wykorzystujące żelbetowe rozwiązania konstrukcyjne), co stanowi związek z ważnymi etapami w rozwoju ludzkości.
Stocznia Gdańska to także wielkoskalowy zakład przemysłowy, obejmujący na dużej przestrzeni jednoczesny skoordynowany proces budowy kilku różnorodnych statków w oparciu o własny potencjał wytwórczy oraz szeroką sieć kooperacji (około tysiąca przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych), największy producent statków w całym bloku wschodnim (34 statki rocznie), piąty co do wielkości w Europie, zatrudniający ponad 17 tys. pracowników, samowystarczalny zakład, z wewnętrznym transportem zbiorowym – autobusowym i kolejowym.
fot. Grzegorz Mehring / www.gdansk.pl
