Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

fot. Danuta Matloch

Z dniem 19 lipca 2018 r. zaczyna obowiązywać Ustawa z dnia 15 czerwca 2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi.  Celem ustawy jest pełne wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/26/UE z dnia 26 lutego 2014 r. (zwanej dalej dyrektywą CRM) w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych, dotyczących praw do utworów muzycznych do korzystania online na rynku wewnętrznym.

Przedmiotem dyrektywy CRM jest harmonizacja zasad działalności organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi, czyli przede wszystkim prawami do utworów, artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów.

Kwestie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi dotychczas regulowała Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 880, z późn. zm.). Przepisy zawarte w rozdziale 12 ww. ustawy były ogólnikowe i fragmentaryczne, całkowicie pomijające niektóre istotne aspekty zbiorowego zarządu, takie jak np. stosunki organizacji z uprawnionymi czy zasady podziału i wypłaty zainkasowanych środków. W związku z powyższym niezbędne stało się przyjęcie nowej ustawy, w sposób kompleksowy regulującej kwestie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Dlatego obecny rozdział 12 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawach autorskich i prawach pokrewnych zostaje zastąpiony Ustawą z dnia 15 czerwca 2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi.

Zakresem podmiotowym ustawy objęte zostaną wszystkie podmioty mające w Polsce status organizacji zbiorowego zarządzania, przy czym elementem definicji organizacji jest działanie na podstawie zezwolenia ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (ustawa reguluje wydawanie przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego zezwoleń na zbiorowe zarządzanie). Oznacza to, że organizacja mająca siedzibę za granicą, w tym także w innym państwie członkowskim UE oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego, chcąc podjąć działalność na terytorium Polski jako organizacja zbiorowego zarządzania, będzie zobowiązana uzyskać stosowne zezwolenie ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Ustawa będzie miała również zastosowanie do podmiotów, które wykonują czynności z zakresu zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi na podstawie tytułu prawnego udzielonego im przez organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, a także do niezależnych podmiotów zarządzających (art. 2 ustawy).

Ustawa wprowadziła ogólne zasady zbiorowego zarządzania, którymi powinny kierować się organizacje zbiorowego zarządzania. Cześć z tych zasad stanowi implementację ogólnych zasad dyrektywy CRM, a część kontynuację utrwalonych tradycji polskiego zbiorowego zarządu. Wśród tych zasad należy wymienić:

1.       postulat wyraźnego określenia podstawy wykonywania zbiorowego zarządu;

2.       zasadę, zgodnie z którą organizacja zbiorowego zarządzania nie może, bez ważnych przyczyn, odmówić objęcia praw autorskich i praw pokrewnych w zbiorowy zarząd, w zakresie udzielonego jej zezwolenia;

3.       zasadę jednakowego traktowania uprawnionych, bez względu na podstawę prawną zbiorowego zarządzania ich prawami;

4.       obowiązek starannego zbiorowego zarządzania prawami, w szczególności regularnego podziału i wypłaty przychodów z praw.

Uregulowano również kwestię zarządzania prawami niepowierzonymi żadnej organizacji w przypadkach, w których ich pośrednictwo jest obowiązkowe – zarówno przy zawarciu umowy, jak i zapłacie wynagrodzenia. W tym celu wprowadzono instytucję organizacji reprezentatywnej.

Ponadto, w celu wdrożenia dyrektywy 2014/26/UE, ustawa w szczególności reguluje:

1.       źródła uprawnień organizacji zbiorowego zarządzania do zarządzania prawami uprawnionych (umowa o zbiorowe zarządzanie, umowa o reprezentacji, ustawa);

2.       zasady uzyskiwania członkostwa w organizacji zbiorowego zarządzania;

3.       zasady udzielania i cofania zezwoleń na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi i prawami pokrewnymi;

4.       zasady zawierania i rozwiązywania umów o zbiorowe zarządzanie;

5.       prawa przysługujące uprawnionemu, niebędącemu członkiem organizacji zbiorowego zarządzania, ale reprezentowanemu przez taką organizację;

6.       ustrój organizacji zbiorowego zarządzania, w tym m. in. zadania i kompetencje organizacji, treść jej statutu oraz zasady funkcjonowania jej władz;

7.       problematykę zarządzania przychodami z praw, w tym m. in. kwestie inkasowania i wypłaty przychodów z praw oraz dokonywania potrąceń z tych środków;

8.       relacje organizacji zbiorowego zarządzania z użytkownikami;

9.       relacje z innymi organizacjami zbiorowego zarządzania, w tym z organizacjami zagranicznymi;

10.   zasady udzielania licencji;

11.   obowiązki informacyjne i sprawozdawcze organizacji zbiorowego zarządzania oraz obowiązki informacyjne użytkowników;

12.   zasady udzielania licencji wieloterytorialnych na korzystanie z utworów muzycznych online;

13.   zasady rozpatrywania skarg przez organizacje zbiorowego zarządzania;

14.   problematykę sprawowania przez ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego nadzoru nad organizacjami zbiorowego zarządzania;

15.   zasady zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi przez podmioty niebędące organizacjami zbiorowego zarządzania, ale wykonujące czynności o takim samym charakterze (tzw. niezależne podmioty zarządzające);

16.   zasady działania Komisji Prawa Autorskiego, w tym m. in. ustrój Komisji, sposób powoływania arbitrów, procedurę zatwierdzania i zmiany zatwierdzonych tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów i przedmiotów praw pokrewnych, postępowanie mediacyjne i sprawy o uzupełnienie, sprostowanie lub wyjaśnienie wątpliwości co do treści orzeczenia Komisji.

Wprowadzanie nowych zasad zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, spowodowało konieczność nowelizacji Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej oraz Ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Link do ustawy