Wizyta Generalnego Konserwatora Zabytków w miejscu odkrycia reliktów palatium romańskiego
16.01.2020
Na wzgórzu w Morawicy (Małopolska), gdzie mieści się obecnie plebania kościoła św. Bartłomieja, istniał niegdyś średniowieczny zamek. Potwierdzają to badania architektoniczne i archeologiczne wawelskich specjalistów. 16 stycznia odwiedziła to miejsce wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, Generalny Konserwator Zabytków Magdalena Gawin.
W 2019 roku, w trakcie badań architektonicznych prowadzonych przez Marię Bicz-Suknarowską, odkryto w murach plebanii kościoła św. Bartłomieja w Morawicy pozostałości romańskiego palatium (długości 17 m, szerokości 6,8 m), które mogło zostać zbudowane na przełomie XI i XII w.
- To niezwykłe przypadkowe odkrycie jest dowodem na istnienie w tym miejscu palatium, świeckiego obiektu o funkcji obronnej - powiedziała prof. Magdalena Gawin, Generalny Konserwator Zabytków.
Palatium jest rodzajem wczesnej kamienicy mieszkalnej, obiektem reprezentacyjnym o funkcjach obronnych, często zaopatrzony w wał lub palisadę. Nad wejściem do budynku odnaleziono także łuk portalu z wapienia. Zachowany w doskonałym stanie unikatowy przykład świeckiej architektury romańskiej, został potwierdzony przez wawelskich archeologów i specjalistów, zajmujących się zabudową z tego okresu: prof. Zbigniew Pianowski i dr Janusz Firlet. Obiekt wymaga dalszych badań i określenia szczegółowych warunków konserwatorskich, w tym określenia przyszłej funkcji.
Zamek w Morawicy
Pierwotny zamek został wzniesiony z białego kamienia (wapień) między końcem XI a drugą połową XII w., na szczycie wzgórza, w miejscu dzisiejszego kościoła św. Bartłomieja, plebanii i dzwonnicy. Pośrodku zamku stała niewielka, drewniana kaplica zbudowana przed 1200 rokiem. Rezydencja najprawdopodobniej rozbudowywała się w cały kompleks zamkowy w XIV-XVI wieku. Wiadomo m.in., że zamek w Morawicy gościł w 1518 r. przyszłą królową Bonę Sforzę w drodze na Wawel. W 1666 roku właścicielka zamku, Izabella z Tęczyńskich Opalińska podarowała zamek Kościołowi z przeznaczeniem na plebanię. W tymże roku jedną z partii zamku zaadaptowano na dom proboszcza, następnie częściowo przebudowany ok 1871 roku.
Morawica
Wieś rycerska założona przez rycerzy herbu Topór w XI w. wraz z budową zamku – palatium; wzmiankowana po raz pierwszy ok. 1260 w. w „Cudach św. Stanisława – Żywot większy” (Vita Sancti Stanislai – Vita maior) Wincentego z Kielczy; gniazdo rodowe Toporów, (Toporczyków), rodu wywodzącego się od palatyna Sieciecha, którzy w XIV wieku przenieśli swoja siedzibę do zamku Tenczyn (od tej nazwy przyjęli nazwisko Tęczyńskich). Od XVII własność Czartoryskich, od poł. XIX w. Potockich, którzy przed II wojną światową sprzedali dobra w Morawicy Andrzejowi Jaworowskiemu.
