Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

„Dziewczyna w ramie obrazu” i „Uczony przy pulpicie” Rembrandta van Rijna to dwa najcenniejsze obiekty z kolekcji Zamku Królewskiego, a jednocześnie jedne z kilku najcenniejszych obrazów w polskich zbiorach - powiedziała podczas wernisażu wiceminister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu, Magdalena Gawin.

Choć oba dzieła są stałym elementem zamkowej ekspozycji, tym razem zostały wyeksponowane w sposób specjalny – jako koronna część wystawy czasowej przybliżającej niezwykłe uniwersum, jakim była Holandia w XVII stuleciu, a więc w okresie swojego wielkiego kulturowo-ekonomicznego rozkwitu, zwanego „Złotym wiekiem”.

W historii sztuki okres ten zaznaczył się jako osobny, szczególny rozdział, a Rembrandt - przy całej swojej wybitności i niepowtarzalności - był jego emblematycznym reprezentantem - zaznaczyła Magdalena Gawin.

Aby głębiej i pełniej odebrać arcydzieło, warto zanurzyć się w towarzyszący mu historyczno-kulturowy kontekst. To właśnie jego wielostronnemu naświetleniu służy ekspozycja, na której poza dziełami malarskimi Rembrandta znajdują się jego ryciny, a także około 200 innych obiektów, w tym obrazy holenderskich mistrzów z polskich i zagranicznych kolekcji, ciekawe artefakty z epoki: broń, ceramika delfcka, mapy, meble i inne wytwory rzemiosła oraz niedostępne na co dzień starodruki.

Artyści

Holandia w XVII wieku to światowe centrum handlu i obrotu pieniądza, w którym ton życiu społecznemu nadaje zamożna warstwa kupiecka. Siły społeczne, które w innych krajach odgrywają główną rolę w stymulowaniu rozwoju sztuk pięknych, w Holandii znajdują się w defensywie. Możnych rodów jest niewiele, a Kościół katolicki po reformacji jest politycznie i ekonomicznie osłabiony. Mogłoby się wydawać, że taka sytuacja poskutkuje kulturalną stagnacją. Nic bardziej mylnego. Nobliwi mieszczanie szybko odkrywają dzieła sztuki jako doskonałą lokatę kapitału, a zarazem symbol statusu, artyści zaś odpowiadają na ich potrzeby, odwzorowując świat wartości bliskich sercu swych mecenasów. Życiem artystycznym rządzi rynek, efektem czego jest prawdziwa eksplozja kreatywności. Ocenia się, że w Holandii „wieku Rembrandta” powstaje około pięciu milionów obrazów.
Mieszczanie

Ucieleśnieniem ideałów zamożnych kupców jest dom miejski. Dobrze utrzymane, schludne wnętrza to wizytówka właściciela, który w ten sposób zaświadcza o przymiotach swego charakteru, przedstawiając się jako osoba godna zaufania. Doświadczenia wielu dekad zaciętych walk o niepodległość Niderlandów od panowania Habsburgów sprawiają, że w wyobraźni Holendrów silnie obecne są także motywy militarne. Z kolei emocjonalna więź ze świeżo wywalczoną ojczyzną wyraża się w upodobaniu do krajobrazów – zarówno panoram miejskich, jak i widoków piaszczystych dróg, morskich wybrzeży czy łąk z wypasającym się bydłem oraz wielu przedstawień rzek i kanałów, tak charakterystycznych dla tego zakątka Europy.
Odkrywcy

Jako że Holendrzy w tym czasie stanowią potęgę w morskim handlu, przemierzając szlaki od Ameryki Północnej i Południowej poprzez wybrzeża Afryki aż do krajów Azji Południowo-Wschodniej, także pejzaże egzotyczne i scenki z życia mieszkańców odległych krain przewijają się jako popularny motyw w ówczesnym malarstwie. Bujnie rozwija się także sztuka portretowa. Dzięki niezliczonym wizerunkom osób prywatnych możemy poznać nie tylko fizjonomie przedstawicieli wiodącej warstwy społecznej, ale także modę, jaka ówcześnie w jej kręgach panowała. Prócz oblicz statecznych kupców uwieczniane są także ich rodziny, pogrążone w zajęciach życia codziennego, a nawet służba i osoby z gminu.

Wszystkie wyżej wspomniane oraz wiele innych motywów przewijających się w sztuce holenderskiej XVII w. można odnaleźć w dziełach, które znajdą się na wystawie.

Program towarzyszący wystawie

Zwiedzanie zostało opatrzone bogatym programem edukacyjnym dla dzieci i dorosłych, a także cyklem wykładów naukowych. Wśród zaplanowanych działań znajdą się m.in.: plener malarski „Rembrandtowskie pejzaże”, a także oprowadzanie kuratorskie. Wystawie towarzyszył będzie również katalog zawierający eseje i noty ze zdjęciami obiektów.

Wernisaż został przygotowany w ramach obchodów Jubileuszu 50-lecia odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. Wystawa będzie prezentowana do 19 września 2021 roku.