In order to ensure the highest quality of our services, we use small files called cookies. When using our website, the cookie files are downloaded onto your device. You can change the settings of your browser at any time. In addition, your use of our website is tantamount to your consent to the processing of your personal data provided by electronic means.

Poljska u Bosni
i Hercegovini

Back

230. godišnjica usvajanja Ustava 3. maja

03.05.2021

Kada je 3. maja 1791. godine četverogodišnji sejm (poljski sabor), poznat kao Veliki, donio Vladin zakon Poljsko-litvanske zajednice, poznat kao Ustav od 3. maja, poljsko-litvanska država postala je prva zemlja u Evropi, a druga u svijetu, koja je usvojila Ustav. U to je vrijeme bio je to napredan i hrabar pravni akt koji je pokrenuo brojne reforme. To je ujedno bio i vrhunac stoljetnih veza između Poljske i Litvanije.

.

Danas, kada slavimo 230. godišnjicu usvajanja Ustava 3. maja od strane posljednjeg poljskog kralja i velikog vojvode Litvanije, Stanisława Augusta Poniatowskog, vrijedi podsjetiti da je upravo on uveo, između ostalog, podjelu vlasti i modifikaciju postojećeg sistema države kroz djelomičnu ravnopravnost stanovnika Republike Poljske. To je također bio izraz volje za odbranu neovisnosti nakon Prve podjele Austrije, Pruske i Rusije 1772. godine.

 

Ustav 3. maja, zajedno s uzajamnim jamstvom dviju nacija, usvojenim od strane Velikog sejma 20. oktobra 1791. godine, takođe je bio manifestacija jačanja unije poljske i litvanske nacije. Ovaj akt, između ostalog, garantovao paritet u sim zajedničkih  uredima koje su pripadale Poljacima i Litvancima u odnosu 1:1. S ponosom možemo reći da su lideri i nacija i država, uprkos svim njihovim razlikama, mogli efikasno sarađivati ​​u trenutku odlučujućim o njihovom postojanju. Ovaj primjer jeinspiracija za Varšavu i Vilnius do dan danas.

 

Nažalost, ambiciozni planovi koji su se trebali provesti na osnovi odredbe novog Osnovnog zakona uništeni su vojnom intervencijom ruskih trupa 1792. godine. Kao pravni akt, Ustav 3. maja prestao je biti formalno na snazi ​​u novembru 1793. godine zbog rezolucije Sejma sazvanog pod diktatom Rusije i Pruske. Iste godine obje države izvršile su drugu podjelu Republike Poljske.

 

Konačni nestanak poljsko-litvanske države sa karte Evrope tokom više od 120 godina zapečatila je Treća podjela 1795. godine, u kojoj su učestvovale Austrija, Pruska i Rusija. Taj je čin, suprotno svim pravilima međunarodnog prava kao rezultat Prvog svjetskog rata, kada su 1918. godine Poljska i Litvanija ponovo stekle nezavisnost kao dvije suverene države.

 

Nakon što je Poljska povratila neovisnost, godišnjica usvajanja Ustava 3. maja slavila se kao državni praznik od 1919. godine. Tokom ratne njemačke i sovjetske okupacije i za vrijeme komunističke vladavine u Poljskoj, kada je ovaj praznik ukinut, većina Poljaka i dalje je smatrala 3. maj državnim praznikom. U suverenoj Republici Poljskoj od 1990. obilježavamo Dan trećeg maja kao praznik.

 

Ustav 3. maja i uzajamno jamstvo obje nacije jedan su od bitnih elemenata vjekovne baštine poljsko-litvanskih odnosa. Njihovo usvajanje jedan je od temelja današnje saradnje naših zemalja na forumu Evropske unije i NATO-a.

 

Uz zajedničku prošlost, današnju Poljsku i Litvu ujedinjuju nebrojeni zajednički energetski i transportni projekti koji služe cijeloj Europi, kao i zajednički napori za jačanje sigurnosti u svijetu, posebno u regiji.

 

Pozivajući se na zajedničko nasljeđe Poljsko-litvanskog komonvelta, obje naše zemlje podržavaju naše susjede: Ukrajina, koja danas čuva svoj suverenitet i teritorijalni integritet u svojoj borbi protiv ruske agresije i okupacije, i bjeloruska nacija koja zaslužuje slobodu i demokratiju u neovisnoj državi.

{"register":{"columns":[]}}