Poljska u Bosni
i Hercegovini

20 vijek donio je svijetu nezamislivu patnju i smrt stotina miliona ljudi ubijenih u ime bolesnih, totalitarističkih ideologija. Ukupan broj smrtnih žrtava nacizma, fašizma i komunizma očigledan je ljudima naše generacije. Takođe, očito je ko je odgovoran za te zločine – i čiji je pakt započeo Drugi svjetski rat, najsmrtonosniji sukob u istoriji čovječanstva.

Nažalost što više vremena prolazi od tih tragičnih događaja, to manje naša djeca i unuci znaju o njima. Zato je toliko važno da i dalje glasno govorimo istinu o Drugom svjetskom ratu, njegovim počiniteljima i žrtvama – i da reagujemo na bilo koje pokušaje iskrivljivanja istorije. Sjećanje na ovo zlo posebno je važno za Poljsku – prvu žrtvu rata. Naša zemlja prva je doživjela oružanu agresiju nacističke Njemačke i sovjetske Rusije. Poljska je bila prva zemlja koja se borila za odbranu slobodne Evrope.

Međutim, otpor tim zlim silama nije samo sjećanje na poljsko junaštvo – to je nešto mnogo važnije. Taj otpor je nasljeđe čitave – sada slobodne Evrope, koja se borila protiv dva totalitarna režima. Danas, kada neki žele izbrisati sjećanje na ove događaje u ime svojih političkih ciljeva, Poljska se mora zalagati za istinu. Ne zbog svog interesa, već zbog onoga što Evropa znači.

Potpisan 23. avgusta 1939., pakt Ribentrop-Molotov nije bio “pakt o nenapadanju”. Bio je to politički savez, koji je podijelio Evropu na dvije sfere uticaja – duž prirodne linije tri poljske rijeke: Narew, Wisla i San. Mjesec dana kasnije premještena je na liniju rijeke Bug, kao rezultat “njemačko-sovjetskog sporazuma o prijateljstvu i državnim granicama” iz 28. septembra 1939. Bio je to prolog neizrecivim zločinima koji su tokom sljedećih godina počinjeni s obje strane linije.

Pakt između Hitlera i Staljina odmah je stupio na snagu: 1. septembra 1939. nacistička Njemačka napala je Poljsku sa zapada, juga i sjevera, a 17. septembra 1939. godine Sovjetski savez pridružio se napadajući Poljsku sa istoka.

22. septembra 1939. godine u Brestu-Litovsku održana je velika vojna parada – zajednička proslava poraza nezavisne Poljske od strane nacističke Njemačke i sovjetske Rusije. Takve vrste parada ne organizuju strane pakta o nenapadanju – nego saveznici i prijatelji.

Upravo su to bili Hitler i Staljin – dugo nisu bili samo saveznici, već u stvari prijatelji.  Njihovo prijateljstvo je dostiglo vrhunac, kada je grupa od 150 njemačkih komunista pobjegla iz Trećeg rajha u Sovjetski savez prije izbijanja Drugog svjetskog rata, Staljin ih je u novembru 1939. predao Hitleru kao “poklon” – na taj način osuđujući ih na sigurnu smrt.

Sovjetski savez i Treći rajh su cijelo vrijeme blisko sarađivali. Na konferenciji u Brestu, 27. novembra 1939, predstavnici bezbednosnih službi dviju zemalja razgovarali su o metodama i principima saradnje u borbi protiv poljskih organizacija koje su se borile za nezavisnost na okupiranim teritorijama. Ostale konferencije oficira NKVD i SS o njihovoj saradnji održane su između ostalog u mjestu Zakopane i u Krakovu (u martu 1940.). Ovo nisu bili razgovori o nenapadanju – već o likvidaciji (tj. ubistvu) ljudi, poljskih državljana, te o zajedničkim, savezničkim akcijama koje bi dovele do potpunog uništenja Poljske.

Bez Staljinovog saučesništva u podjeli Poljske i bez prirodnih resursa kojima je Staljin opskrbljivao Hitlera, nacistička njemačka kriminalna mašinerija ne bi preuzela kontrolu nad Evropom. Posljednji vozovi sa zalihama napustili su Sovjetski savez i uputili se u Njemačku 21. juna 1941. – samo dan prije nego što je nacistička Njemačka napala svog saveznika. Zahvaljujući Staljinu, Hitler je mogao nekažnjeno osvajati nove zemlje, zatvarati Jevreje sa svih kontinenata u geto i pripremati holokaust – jedan od najgorih zločina u istoriji čovječanstva.

Staljin se bavio kriminalnim aktivnostima na istoku, podređujući sebi jednu po jednu zemlju i razvijanjem mreže logora koje je rus Aleksandar Solženjicin nazvao “Arhipelag Gulag“. To su bili logori u kojima na milione ljudi, protivnika komunističke vlasti bili podvrgnuti mučeničkom radu i patnjama.

Zločini komunističkog režima započeli su još prije izbijanja Drugog svjetskog rata – izgladnjivanje miliona Rusa na početku 20-ih, Velika glad  koja je dovela do smrti miliona stanovnika Ukrajine i Kazahstana, Velika čistka tokom koje ubijeno je gotovo 700 hiljada političkih protivnika i običnih građana Sovjetskog saveza, uglavnom Rusa te tzv. “poljska operacija“ NKVD, u kojoj su streljani uglavnom građani Sovjetskog saveza poljskog porijekla. Djeci, ženama i muškarcima bilo je suđeno da umru. Samo u “poljskoj operaciji“, prema podacima NKVD-a, sovjetski komunisti su strijeljali preko 111 hiljada ljudi. Biti Poljak u SSSR-u u to vrijeme značilo smrtnu kaznu ili više godina progonstva.

Ova politika je nastavljena zločinima počinjenim nakon što je Sovjetski savez napao Poljsku 17. septembra 1939. – zločin ubistva više od 22 hiljade poljskih oficira i predstavnika elita u mjestima kao što su Katyn, Harkov, Tver, Kijev i Minjsk, zločini počinjeni u ćelijama za mučenje NKVD-a i u logorima  gdje su prinuđeni na rad u najudaljenijim dijelovima sovjetske imperije.

Najveće žrtve komunističkog režima su bili ruski državljani. Istoričari procjenjuju da je samo u SSSR-u ubijeno između 20 i 30 miliona ljudi. Logori smrti i prisilnog rada čekali su čak i one za koje se brine svaka civilizovana zemlja – ratne zarobljenike, koji su se vratili u svoju domovinu. SSSR ih nije tretirao kao ratne junake, već kao izdajnike. To je bila “zahvalnost” sovjetske Rusije ratnim zarobljenicima – vojnicima Crvene armije: logori smrti, logori za prinudni rad, koncentracioni logori.
Za sve te zločine odgovorne su komunističke vođe, a u prvom redu Josif Staljin. Osamdeset godina nakon što je počeo Drugi svjetski rat pokušava da se provede rehabilitacija Staljina zbog aktuelnih političkih ciljeva današnjeg predsjednika Rusije. Ti se pokušaji moraju suočiti sa snažnim protivljenjem svake osobe koja ima barem osnovna saznanja o istoriji 20. vijeka.

Predsjednik Putin je u više navrata lagao o Poljskoj, a to je uvijek činio namjerno. To se obično događa kada ruske vlasti osjete međunarodni pritisak vezan za njihove aktivnosti – a pritisak se vrši ne na istorijskoj već na savremenoj geopolitičkoj sceni. U posljednih nekoliko sedmica Rusija je pretrpjela nekoliko značajnih poraza – nije uspjela u svom pokušaju da preuzme potpunu kontrolu nad Bjelorusijom, EU je još jednom produžila sankcije, koje su joj bile nametnute zbog ilegalne aneksije Krima, tzv. razgovori “Normandijskog formata“ nisu rezultirali da se ukinu sankcije, a istovremeno uvode daljnja ograničenja – ovog puta od strane SAD-a, što je znatno omelo provedbu projekta “Sjeverni tok 2“. U isto vrijeme ruski sportisti upravo su suspendovani na četiri godine zbog upotrebe dopinga.

Riječi predsjednika Putina smatramo pokušajem prikrivanja ovih problema. Ruski lider je dobro svjestan da njegove optužbe nemaju nikakve veze sa stvarnošću – i da u Poljskoj ne postoje spomenici Hitleru ili Staljinu. Takvi su spomenici stajali ovdje samo kad su ih podigli agresori i počinitelji – Treći rajh i Sovjetska Rusija.

Ruski narod – najveća žrtva Staljina, jednog od najokrutnjih zločinaca u istoriji svijeta – zaslužuje istinu. Čvrsto vjerujemo da su Rusi nacija slobodnog naroda – i da odbacuju staljinizam, čak i kad ga vlada predsjednika Putina pokušava rehabilitovati.

Ne može biti pristanka da se počinioci pretvore u žrtve, oni koji su odgovorni za okrutne zločine prema nevinim ljudima i napadnutim zemljama. Zajedno moramo sačuvati istinu – u ime sjećanja na žrtve i za dobro naše zajedničke budućnosti.

Mateuš Moravjecki (Mateusz Morawiecki)
Premijer Republike Poljske