Poljska u Crnoj Gori

Kada je 3. maja 1791. godine Četvorogodišnji sejm, poznat pod nazivom Veliki sejm, donioo Vladin akt Državne zajednice Poljske i Litvanije poznat kao Trećemajski ustav, poljsko-litvanska država postala je prva zemlja u Evropi i druga u svijetu koja je usvojila osnovni zakon. U to vrijeme to je bio progresivan i odvažan pravni akt koji je pokrenuo brojne reforme. To je takođe bio vrhunac vjekovnih veza između Poljske i Litvanije.
 
Danas, kada obilježavamo 230 godina od kada je posljednji poljski kralj i veliki litvanski vojvoda Stanislav Avgust Ponjatovski donio Trećemajski ustav, vrijedi podsjetiti da je upravo ovaj ustav uveo, između ostalog, podjelu vlasti i modifikaciju tadašnjeg državnog sistema kroz djelimičnu ravnopravnost stanovnika Državne zajednice. Ustav je takođe bio izraz volje za odbranu nezavisnosti nakon Prve podjele koju su izvršile Austrija, Pruska i Rusija 1772. godine.
Trećemajski ustav, zajedno sa Uzajamnim garancijama za oba naroda, koje je Veliki sejm usvojio 20. oktobra 1791. godine, takođe je bio dokaz jačanja Poljsko-litvanske unije. Ovaj akt, između ostalog, garantuje da će sve zajedničke službe Državne zajednice Poljaci i Litvanci popunjavati u paritetu 1:1. Sa ponosom možemo da konstatujemo da su vođe oba naroda i države, uprkos svim razlikama, efikasno sarađivali u trenutku presudnom za njihovu egzistenciju. Ovaj primjer do danas nadahnjuje saradnju i prijateljstvo između Varšave i Viljnusa.
Nažalost, ambiciozne reforme, koje je trebalo da budu sprovedene na osnovu odredaba novog osnovnog zakona, osujećene su vojnom intervencijom ruskih trupa 1792. godine. Kao pravni akt, Trećemajski ustav prestao je formalno da važi u novembru 1793. godine rezolucijom Sejma sazvanog pod diktatom Rusije i Pruske u Grodnu. Iste godine dvije države izvršile su drugu podjelu Republike Poljske.
Konačni nestanak poljsko-litvanske države sa mape Evrope zapečatila je Treća podjela 1795. godine, u kojoj su učestvovale Austrija, Pruska i Rusija. Ovaj čin, suprotan svim pravilima međunarodnog prava, poništen je tek na kraju Prvog svjetskog rata, kada su 1918. godine Poljska i Litvanija ponovo stekle nezavisnost kao dvije suverene države.
Nakon što je Poljska povratila nezavisnost, godišnjica usvajanja Trećemajskog ustava slavila se kao državni praznik od 1919. godine. Tokom ratne njemačke i sovjetske okupacije i tokom komunističke vladavine u Poljskoj, kada je ovaj praznik ukinut, većina Poljaka i dalje je smatrala 3. maj državnim praznikom. U suverenoj Republici Poljskoj od 1990. ponovo slavimo Dan trećeg maja.
Trećemajski ustav i Uzajamna garancija za oba naroda jedan su od osnovnih elemenata vjekovnog nasljeđa poljsko-litvanskih odnosa. Njihovo usvajanje jedan je od temelja današnje saradnje naših zemalja na nivou Evropske unije i NATO-a.
Pored zajedničke prošlosti, današnju Poljsku i Litvaniju povezuju nebrojeni zajednički energetski i transportni projekti koji služe čitavoj Evropi, kao i zajednički napori za jačanje bezbjednosti u svijetu, a posebno u regionu.
Naslanjajući se na zajedničko nasleđe Poljsko-litvanske unije, obje naše države podržavaju naše susjede: Ukrajinu, koja danas čuva svoj suverenitet i teritorijalni integritet u svojoj borbi protiv ruske agresije i okupacije i bjeloruski narod koji zaslužuje slobodu i demokratiju u nezavisnoj državi.