Πολωνία στην Ελλάδα

Στις 5 Μαΐου 1945, στις 5 μ.μ., τα αμερικανικά στρατεύματα διέσχισαν τις πύλες του γερμανικού στρατοπέδου συγκέντρωσης Γκούζεν. Την ίδια μέρα απελευθερώθηκε το βασικό στρατόπεδο Μαουτχάουζεν, ενώ τα υπόλοιπα δορυφορικά στρατόπεδα του συστήματος απελευθερώθηκαν στα τέλη Απριλίου και στις αρχές Μαΐου.

Ο επιζών του Γκούζεν Stanisław Zalewski, θυμάται αυτές τις στιγμές: «Οι Αμερικανοί μπήκαν στο Γκούζεν ΙΙ στις 5 Μαΐου 1945, περίπου στις 5.00 μ.μ. Στην πραγματικότητα, μερικοί αμερικανοί στρατιώτες έτρεξαν μέσα και ένας από αυτούς φώναξε στα πολωνικά: «Είστε ελεύθεροι!» Δεν υπάρχει τρόπος να περιγράψω τι συνέβη στη συνέχεια. Κλάμα, δάκρυα, αγκαλιές και «Η Πολωνία δεν έχει ακόμη χαθεί ...». Οι κρατούμενοι άλλων εθνικοτήτων άρχισαν επίσης να τραγουδούν τους εθνικούς τους ύμνους».

Για τον Stanisław Zalewski, από το 1943 κρατούμενο στο Άουσβιτς και στο Γκούζεν, καθώς και για πολλούς άλλους κρατούμενους, ένας απίστευτος εφιάλτης μόλις τελείωσε. Ωστόσο, πολλοί δεν επέζησαν για να γευτούν την πολυπόθητη ελευθερία. Από τους περίπου 190.000 κρατούμενους των στρατοπέδων Μαουτχάουζεν-Γκουζεν, οι περίπου 90.000 πολίτες τουλάχιστον 26 χωρών δολοφονήθηκαν. Μόνο στο Γκούζεν, από τους σχεδόν 78.000 κρατούμενους  δολοφονηθήκαν οι 45.000.

Το Γκούζεν είναι ένα τραγικό μέρος στη σκοτεινή ιστορία της ανθρωπότητας και ιδιαίτερο στην μνήμη των Πολωνών, όχι μόνο λόγω του μεγάλου αριθμού κρατουμένων και θυμάτων που προέρχονταν από την Πολωνία, αλλά επειδή ήταν στην πλειοψηφία τους μορφωμένοι άνθρωποι που σκοπίμως είχαν συλληφθεί σους πρώτους μήνες του πολέμου - εξ ου και το στρατόπεδο άρχισε να ονομάζεται στρατόπεδο εξόντωσης για την πολωνική ελίτ (Vernichtungslager für die polnische Intelligenz). Η επέτειος της απελευθέρωσης του Γκούζεν διατηρεί τη μνήμη όλων των κρατουμένων του στρατοπέδου, συμπεριλαμβανομένων των Πολωνών, των Ισπανών, των πολιτών της π. Γιουγκοσλαβίας και της π.  Σοβιετικής Ένωσης, της Ουγγαρίας, της Γαλλίας και του Λουξεμβούργου. Το σύμπλεγμα Μαουτχάουζεν – Γκουζεν ήταν επίσης τόπος εξόντωσης χιλιάδων πολωνών και ευρωπαίων Εβραίων.

Σε αυτήν την ξεχωριστή ημέρα, ζητάμε από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Αυστρίας να λάβει επείγοντα μέτρα για την αξιοπρεπή διατήρηση της μνήμης των θυμάτων του πρώην στρατοπέδου Γκούσεν, ενός τόπου που έχει παραμεληθεί εδώ και δεκαετίες. Ζητάμε την εφαρμογή των μέτρων που προβλέπονται στην σχετική συμφωνία.

Η Πολωνία ανέμενε ότι το αυστριακό κράτος θα λάβει τις κατάλληλες αποφάσεις για την εξαγορά από τους ιδιώτες των κτημάτων με τα απομεινάρια του στρατοπέδου Γκούζεν πριν από την 75η επέτειο της απελευθέρωσής του. Κατανοώντας  τους σημερινούς περιορισμούς λόγω πανδημίας, ελπίζουμε ότι το στρατόπεδο Γκούζεν – ονομαζόμενο από τους κρατούμενους του ως «ο προθάλαμος» ή ακόμη και ως  «ο πυθμένας της κόλασης», ένα ιδιαίτερο μέρος λόγω της τραγικής ιστορίας του στην διάρκεια του πολέμου, λόγω της έλλειψης αναφοράς μετά τον πόλεμο αλλά διαρκής παρουσίας του στη συλλογική μνήμη πολλών κρατών και κοινωνιών – θα  αποκτήσει επιτέλους ένα αξιόλογο μνημείο. Σύμφωνα με τη δήλωση του Πρωθυπουργού της Πολωνίας Mateusz Morawiecki κατά την επίσκεψή του στο πρώην ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς τον περασμένο Δεκέμβριο, η Πολωνία θα παραμείνει ενεργή σε αυτό το ζήτημα και, αναγνωρίζοντας τις αρμοδιότητες της Δημοκρατίας της Αυστρίας και σε συνεννόηση με τα σωματεία των πρώην κρατουμένων και τις χώρες καταγωγής των θυμάτων, είναι πρόθυμη να αναλάβει κάθε ενέργεια  για την κατάλληλη απόδοση τιμής και μνήμης,  συμπεριλαμβανομένης και της εξαγοράς των εκτάσεων του πρώην στρατοπέδου.

Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τα δεινά των κρατουμένων Μαουτχάουζεν-Γκούζεν. Το οφείλουμε στα θύματα, στους επιζώντες και στις μελλοντικές γενιές. Αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της ιστορικής μας συνείδησης και της τραγικής παρακαταθήκης πολλών κοινωνιών, μέρος της ευρωπαϊκής μας κληρονομιάς.

Jacek Czaputowicz
Υπουργός Εξωτερικών της Πολωνικής Δημοκρατίας