Πολωνία στην Ελλάδα

Σε αυτά τα 123 χρόνια υποδούλωσης, οι Πολωνοί προσπάθησαν με διάφορους τρόπους να διεκδικήσουν την αυτονομία τους. Αγωνίστηκαν για την ελευθερία σε πολυάριθμες εξεγέρσεις, αλλά μόνο μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο το γεωπολιτικό περιβάλλον παρείχε τις κατάλληλες συνθήκες για την ανοικοδόμηση ενός ανεξάρτητου και κυρίαρχου κράτους.

Η ιστορία της πτώσης και της αναγέννησης της Πολωνίας μετά από 123 χρόνια συνιστά τη βασική γνώση για κάθε Πολωνό. Δυστυχώς, είναι ελάχιστα γνωστή στη Δύση. Ωστόσο, είναι η ιστορία της διάλυσης ενός από τα μεγαλύτερα κράτη της ευρωπαϊκής ηπείρου. Το κράτος, γνωστό ως Πολωνική-Λιθουανική Κοινοπολιτεία, δέχθηκε επίθεση και συνετρίβη από τους γείτονές του. Εκτός του πολωνικού λαού, την  ελευθερία τους στερήθηκαν οι Λιθουανοί και οι Ουκρανοί.

Η Πρώτη Πολωνική Δημοκρατία ήταν το πρώτο προηγμένο δημοκρατικό εγχείρημα στην Ευρώπη. Ενώ η δυτική εμπειρία της νεωτερικότητας βασιζόταν σε ένα ισχυρό και συγκεντρωτικό κράτος, η Πολωνία επεδίωξε να γίνει μια πιο αποκεντρωμένη οντότητα, που προσέφερε στους πολίτες της μεγαλύτερη ελευθερία. Το εγχείρημα παρουσίασε όμως κενά και τελικά κατέρρευσε μετά την σύγκρουση με τη βία δύναμη των εισβολέων. Ωστόσο οι φιλοδοξίες της Πολωνίας για τη δημιουργία ενός χώρου στον οποίο θα μπορούσαν να συνυπάρξουν πολλά έθνη και πολιτισμοί, εξακολουθούν και σήμερα να είναι επίκαιρες. Αυτό το εναλλακτικό μονοπάτι για τη νεωτερικότητα θα μπορούσε να αποτελέσει έμπνευση για τη σύγχρονη ΕΕ.

Η Πολωνία γιορτάζει την Ημέρα Ανεξαρτησίας της στις 11 Νοεμβρίου. Στις 10 Νοεμβρίου 1918, ο Γιούζεφ Πιλσούντσκι, ο άνθρωπος που συνέβαλε τα μέγιστα στην απελευθέρωση της Πολωνίας, έφτασε στη Βαρσοβία. Την επόμενη ημέρα είδε το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Και όμως, για την Πολωνία αυτή ήταν μόνο η αρχή του αγώνα της.

Τα επόμενα δύο χρόνια το νεοσύστατο κράτος είχε να αντιμετωπίσει απειλές τόσο από την ανατολή όσο και από τη δύση. Την ανεξαρτησία της Πολωνίας δεν την αναγνώρισε ούτε η επαναστατική Ρωσία, ούτε η Γερμανία. Το 1920 ο Κόκκινος Στρατός έφτασε στις πύλες της Βαρσοβίας. Ταυτόχρονα, η γερμανική προπαγάνδα αναφερόταν στην Πολωνία ως προσωρινό κράτος. Παρόλο που η Δεύτερη Πολωνική Δημοκρατία φαινόταν καταδικασμένη, αποδείχτηκε ότι αυτό δεν ίσχυε. Ο στρατός του Γιούζεφ Πιλσούντσκι απέκρουσε την επίθεση των Μπολσεβίκων και έσωσε όχι μόνο την Πολωνία, αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη.

Υπάρχει μια ορατή ομοιότητα μεταξύ του αγώνα της Πολωνίας στο παρελθόν για την ανεξαρτησία της και του σημερινού αγώνα της Ουκρανίας με την Ρωσία. Η μηχανή προπαγάνδας του Πούτιν προσπαθεί επίσης να αποδείξει ότι η Ουκρανία δεν υφίσταται ως ανεξάρτητο κράτος και ότι de facto δεν υπάρχει ζήτημα ουκρανικού έθνους. Τον Φεβρουάριο, όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, κανείς δεν πίστευε ότι η τελευταία θα μπορούσε να νικήσει. Η μοίρα της φαινόταν προδικασμένη. Και όμως αποδείχθηκε ότι αυτό δεν ισχύει.

Οι εμπειρίες τόσο της Πολωνίας όσο και της Ουκρανίας δείχνουν ότι η ιστορία δεν είναι μια παγίδα από την οποία δεν μπορεί κανείς να ξεφύγει και ότι ακόμη και ένα ισχυρό κράτος πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη του τη δύναμη ενός έθνους, που λαχταρά για την ελευθερία. Πολλές φορές η ιστορία έχει διαψεύσει τους υποστηρικτές του ιστορικού δαρβινισμού.

Ορισμένοι θεωρούν τη θέση της Πολωνίας στον παγκόσμιο χάρτη ως κατάρα. Εγώ θα το έβλεπα μάλλον ως ευλογία. Έχοντας επίγνωση των κινδύνων που αντιμετωπίζουμε, έχουμε αναπτύξει μια ιδιαίτερη γεωπολιτική αίσθηση – την επιφυλακτικότητα, η οποία μας δίνει μεγαλύτερη διορατικότητα στις προβλέψεις των προκλήσεων και των απειλών. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η Πολωνία ήταν η πρώτη χώρα που προειδοποιούσε τις άλλες για την αναβίωση του ρωσικού ιμπεριαλισμού. Με την πάροδο των αιώνων, μάθαμε να επαγρυπνούμε.

Αυτή η επαγρύπνηση μας κάνει να βλέπουμε την ανεξαρτησία ως ένα έργο σε εξέλιξη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον σύντομα θα δαπανάμε το 3% του ΑΕΠ μας για την ασφάλεια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον προωθήσαμε τον αγωγό Baltic Pipe ως μέτρο ελέγχου του Nord Stream και των ρωσικών συμφερόντων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον επενδύουμε στην κατασκευή πυρηνικών σταθμών ενέργειας. Στη σημερινή εποχή η ανεξαρτησία κρίνεται σε πολλά μέτωπα, με την προστασία των συνόρων να είναι μόνο ένα από αυτά. Φροντίζουμε για την ανεξαρτησία της Πολωνίας, όχι μόνο με αίσθημα ευθύνης για τις μελλοντικές γενιές των Πολωνών. Ως χώρα ηγέτης στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, η Πολωνία προστατεύει ολόκληρη την Συμμαχία. Οι δυτικές χώρες μπορούν να βασίζονται στην Πολωνία σήμερα, όπως ακριβώς μπορούσαν και πριν από εκατό χρόνια.

Mateusz Morawiecki, Πρωθυπουργός της Πολωνικής Δημοκρατίας

Το κείμενο δημοσιεύεται ταυτόχρονα στο πολωνικό μηνιαίο περιοδικό «Wszystko Co Najważniejsze» στο πλαίσιο ενός προγράμματος που υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης και το Πολωνικό Εθνικό Ίδρυμα.