Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Na początek przedstawimy genealogię takiego nietypowego rozwiązania inżynierskiego. Budowa północno-wschodniej obwodnicy Bielska-Białej, realizowana pomiędzy listopadem 2008 r. a październikiem 2011 r. miała przyczynić się do znacznej poprawy komunikacji pomiędzy okolicznymi gminami. Trasa omijająca stolicę Beskidu Śląskiego, stanowiła przygraniczny odcinek korytarza sieci TEN-T (Transeuropejska Sieć Transportowa) i łączyła Polskę z jej południowymi sąsiadami. 
 
Budowę podzielono na dwa odcinki: węzeł Komorowice - węzeł Rosta (na odcinku Komorowice - Lipnik wspólny przebieg z S52) oraz węzeł Rosta - węzeł Mikuszowice. Na tym właśnie odcinku zastosowano nietypowe rozwiązanie geometrii trasy, a właściwie dwóch docelowych odcinków dróg ekspresowych, w postaci ostrego zakrętu, który w przyszłości miał stać się łącznicą - elementem przyszłego węzła drogowego. Wykonawcą było konsorcjum Hermann Kirchner Polska, Przedsiębiorstwo Robót Mostowych Mosty Łódź, Przedsiębiorstwo Usług Technicznych Intercor, a koszt inwestycji opiewał na ponad 1,2 mld zł. 
 
Przygotowując tę inwestycję, już w decyzji z 21 października 2004 r. - o ustaleniu lokalizacji drogi ekspresowej na odcinku węzeł Komorowice/Rosta do węzła Krakowska - została uwzględniona w kolejnych etapach budowa węzła typu koniczyna przewidująca włączenie się w istniejący układ drogowy projektowanego odcinka Mysłowice - Bielsko-Biała.  
 
Węzeł, o którym mowa pierwotnie nazwano Hałcnów, później przemianowano go na Suchy Potok, a docelowo będzie oznakowany jako Bielsko-Biała Hałcnów. Kolejnym dokumentem, uwzględniającym te uwarunkowania, była decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji z listopada 2007 r. W dokumentacji projektowej z 2006 r. dla budowy drogi ekspresowej S69 Bielsko-Biała - Żywiec - Zwardoń i jej pierwszego odcinka - węzeł Komorowice/Rosta węzeł Krakowska - wskazano, że w obrębie przyszłościowego węzła Hałcnów zaprojektowano tymczasową łącznicę przyjmując prędkości projektową Vp= 60 km/h i wyznaczając łuk o promieniu 130 m. W efekcie powstał luk poziomy o długości 350 m i kącie zwrotu wynoszącym około 120 stopni. Aby przeciwdziałać sile odśrodkowej, jezdnie pochylono ze spadkiem 6-procentowym.

Takie przyjęcie etapowości realizacji drogi pozwalało zaoszczędzić czas i środki finansowe na realizację przyszłego węzła, a bliska perspektywa budowy drogi ekspresowej pomiędzy Mysłowicami a Bielskiem-Białą uzasadniała celowość takich rozwiązań projektowych. Potwierdzeniem tego były zapisy Programu Budowy Dróg Krajowych na lata 2011 - 2015, w którym ujęto budowę drogi S1 Kosztowy - Bielsko-Biała na liście zadań do realizacji po roku 2013 r. 
 
Liczne perturbacje w trakcie przygotowania realizacji 40-kilometrowego odcinka pomiędzy Mysłowicami a Bielskiem-Biała spowodowały, że umowę na odcinek Dankowice - Bielsko-Biała Hałcnów (Suchy Potok), obejmującej budowę węzła w tym miejscu, podpisano w 2020 r. z pierwotną datą zakończenia przypadającą w listopadzie 2023 r. Na takie przesunięcie w czasie, wpływ miały protesty mieszkańców Gminy Miedźna, Brzeszcze oraz Bestwina, Kompani Węglowej, KWK Brzeszcze, oraz Przedsiębiorstwa Górniczego SILESIA skutkujące koniecznością wykonania dodatkowego wariantowania trasy, oraz późniejsze odwołania od decyzji środowiskowych.  
 
W międzyczasie, 4 sierpnia 2016 r. na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów droga ekspresowa S69 Bielsko-Biała - Zwardoń zmieniła oznaczenie na S1. To pociągnęło za sobą zmianę geometrii węzła Bielsko-Biała Hałcnów (Suchy Potok), tak aby swoimi rozwiązaniami komunikacyjnymi uwzględniał konieczność nadania priorytetu dla kierunku na Zwardoń jako nowego ciągu S1. Ostatecznie budowana geometria węzła Bielsko-Biała Hałcnów wykorzystuje wcześniej wykonaną rezerwę na wybudowanych w ramach obwodnicy Bielska-Białej obiektach inżynierskich w ciągu ul. Wyzwolenia, ul. Witosa oraz na wiadukcie w ciągu drogi S1. Przewidziano na nich konieczność lokalizacji projektowanych pasów włączeń i wyłączeń w ramach nowego węzła. Natomiast z uwagi na zmianę numerów dróg i priorytetów kierunków jazdy na relacjach Katowice - Zwardoń (S1) oraz Cieszyn - Kraków (S52), korekta geometrii węzła w tym zakresie wymusiła zmiany lokalizacji łącznicy na relacji Cieszyn – Zwardoń.

Funkcjonujące przez niemal dekadę tymczasowe rozwiązanie drogowe okazało się problemem dla ignorujących przepisy kierowców. Ci, którzy przemieszczali się zgodnie z ustawionym oznakowaniem i stosowali do obowiązującego ograniczenia prędkości, nie mieli problemów. Jednak liczne zdarzenia drogowe i otwarta krytyka mająca na celu przeniesienie odpowiedzialności kierowców za nierespektowanie wprowadzonych limitów prędkości przyczyniła się do wykonania diagnostyki nawierzchni pod kątem spełnienia parametrów przeciwpoślizgowych (przyczepności) i audytami BRD. Audyty i przeglądy oznakowania wskazały na prawidłowość wprowadzonej organizacji ruchu, zalecając wprowadzenie dodatkowych znaków i sygnałów świetlnych podkreślających szczególność zastosowanych rozwiązań geometrycznych na jezdni. Zaś sama diagnostyka nawierzchni wskazała, że parametry przyczepności znajdują się w górnych zakresach normatywnych.

Przed łukiem ustawiono w poboczu drogi oraz wyniesiono nad każdy z pasów sekwencję znaków drogowych. W pierwszej kolejności znaki informują o zbliżającym się końcu drogi ekspresowej, następnie ostrzegają o niebezpiecznym zakręcie. Aby wzmocnić to oznakowanie, na wysięgnikach zamontowano dodatkowo żółte pulsujące światła ostrzegawcze. Na tym odcinku wprowadzono ograniczenie prędkości do 60 km/h. Dodatkowo ustawione jest oznakowanie w postaci znaków A-30 „inne niebezpieczeństwo” wraz z tabliczką T-15 (wskazującą miejsce częstych wypadków). Tak ustawiona sekwencja znaków jest czytelna i przejrzysta, pozwalając na bezpieczne dostosowanie prędkości jazdy do występującej geometrii drogi. Ponadto na przebiegu łuku na barierach ochronnych w pasie dzielącym oraz po zewnętrznej stronie łuku w kierunku Cieszyna ustawione są osłony przeciwolśnieniowe, oraz aktywne tablice prowadzące U-3a.

To nie jedyne „trudne” dla kierowców miejsce na sieci dróg krajowych zarządzanych przez katowicki odział GDDKiA. Licznie zdarzenia drogowe obserwowaliśmy również na łącznicach węzłów Katowice Murckowska oraz Gliwice Sośnica. Zaprojektowano na nich szerokie przekroje łącznic z uwagi na znaczne natężenia ruchu i uwarunkowania geometryczne. Pomimo wyznaczonych limitów prędkości, dochodziło na nich do częstych zdarzeń drogowych spowodowanych nadmierną prędkością. Tam jednak poprawę bezpieczeństwa uzyskaliśmy bez konieczności przebudowy infrastruktury drogowej.  Ustawione przez ITD fotoradary drogowe spowodowały znaczny spadek zdarzeń drogowych i ograniczenia ich skutków.  Niestety pomimo zainstalowania automatycznych urządzeń rejestrujących przekroczenia prędkości dalej dochodzi do częstego ich łamania. Tylko w pierwszym kwartale tego roku fotoradar na węźle Gliwice Sośnica odnotował 2203 przekroczenia prędkości, a w Katowicach na węźle Murckowska 773.

Trwa opracowywanie projektu organizacji ruchu związanej z rozpoczęciem robót przy budowie węzła. Przewidujemy, że pierwsze zmiany organizacji powinny nastąpić w okolicach końca drugiego kwartału/połowy bieżącego roku i będą związane z wyłączeniem z ruchu jednej jezdni. Ruchu w tym czasie będzie się odbywał dwukierunkowo po drugiej jezdni.

Projektowany węzeł stanowi powiązanie projektowanej drogi ekspresowej S1 (wlot północny) z istniejąca drogą ekspresową S1 (wlot południowy), z istniejącą drogą ekspresową S52 (wlot zachodni) oraz planowaną drogą ekspresową S52 (wlot wschodni). Wykonany węzeł zapewni relacje Mysłowice - Żywiec - Cieszyn - Kraków. Połączenie projektowanej drogi ekspresowe S1 z istniejącą drogą ekspresową S1, istniejącą oraz planowaną drogą ekspresową S52 zaprojektowano w postaci węzła bezkolizyjnego typu WA. W tym rodzaju węzłów nie powinno występować przecinania się torów jazdy, a relacje skrętne są realizowane tylko jako manewry wyłączania, włączania i przeplatania się potoków ruchu. Relacje główne (północ-południe oraz wschód zachód) wykonane będą w sposób bezkolizyjny, pozostawiając przekroje dróg głównych (po dwa pasy ruchu + pas awaryjny).  
 
Pozostałe relacje obsługiwane będą za pomocą łącznic bezpośrednich na relacjach: Mysłowice - Cieszyn, Żywiec - Kraków, Kraków - Mysłowice Cieszyn - Żywiec) i półbezpośrednich na relacjach: Kraków - Żywiec Cieszyn - Mysłowice, Mysłowice - Kraków Żywiec - Cieszyn. W ramach realizowanej inwestycji powstanie węzeł obsługujący relacje: Mysłowice - Żywiec, Żywiec - Mysłowice, Mysłowice - Cieszyn, Cieszyn - Żywiec, Żywiec - Cieszyn, Cieszyn - Mysłowice.

Czwarty odcinek drogi S1 Mysłowice Bielsko-Biała, Dankowice - węzeł Bielsko-Biała Hałcnów w ramach którego powstaje węzeł, jest już od zeszłego roku w fazie realizacji robót, a ich zaawansowanie rzeczowe dochodzi do 11 proc. Umowny termin zakończenia kontraktu określono na 3 listopada 2023 r., jednakże z uwagi na opóźnienia w uzyskaniu decyzji ZRID szacuje się, że termin zakończenia robót przypadnie na koniec 2024 r.

Aby przedstawić pełny obraz sytuacji, warto sięgną wstecz aż do końca ubiegłego wieku. 29 listopada 1995 r. zawarto porozumienie pomiędzy Ministerstwem Transportu i Gospodarki Morskiej Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Transportu, Poczty i Łączności Republiki Słowackiej o miejscu połączenia planowanej autostrady D18 po stronie słowackiej i planowanej drogi dwujezdniowej po stronie polskiej na granicy państwowej polsko-słowackiej pomiędzy miejscowościami Skalite i Zwardoń oraz ich przebiegu w strefie przygranicznej.

Trasa znajdowała się w Korytarzu Transportu Multimodalnego Nr VI Sieci Transeuropejskiej i Sieci Transeuropejskiej Autostrady Północ - Południe (TEM), 19 lipca 2001 r. - porozumienie pomiędzy Ministerstwem Transportu i Gospodarki Morskiej Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Transportu, Poczty i Telekomunikacji Republiki Słowackiej, w który strony zobowiązały się do takiego zorganizowania budowy odcinków dróg przy granicy polsko-słowackiej, aby do końca 2005 roku utworzony został warunki dla prowadzenia transportu ciężarowego bez ograniczeń na trasie Żywiec Żylina przez drogowe przejście Zwardoń Skalite. 

W rezultacie tych porozumień na przełomie września i października 2001 r. podpisano umowę finansową pomiędzy Rzeczpospolitą Polską i Europejskim Bankiem Inwestycyjnym. Finansowanie obejmowało odcinek Żywiec-Zwardoń (I etap) w zakresie budowy, rehabilitacji lub modernizacji odcinków dróg jednojezdniowych, zgodnie z rozwiązaniami technicznymi o minimalnych kosztach. To pozwoliło na otwarcie w Zwardoniu międzynarodowego przejścia granicznego dla pojazdów ciężkich przed rokiem 2005. 

Jednym z elementów realizacji tej strategii komunikacyjnej była budowa północno-wschodniej obwodnicy Bielska-Białej realizowana pomiędzy listopadem 2008 a październikiem 2011 r.

S1 Pyrzowice - Podwarpie o długości: 12,7 km, realizowanej w podziale na 3 etapy: 

• węzeł Podwarpie oddany został do użytkowania 15 października 2004 r.,
• Podwarpie - Pyrzowice oddany został do użytkowania 20 listopada 2006 r., 
• Lotnisko - Pyrzowice oddany został do użytkowania w czerwcu 2012 r. 

 S1 Dąbrowa Górnicza - Tychy, o długości 34,7 km powstawała w latach 1978–1983. 

 S1 Obwodowa Bielska-Białej (dawniej S69) o długości 11,7 km. Realizowana w podziale na 2 odcinki: 

• węzeł Komorowice - węzeł Rosta oddany został do użytkowania 19 sierpnia 2011 r. 
• węzeł Rosta - węzeł Mikuszowice oddany został do użytkowania 28 października 2011 r.

 S1 Bielsko-Biała - Żywiec (dawniej S69) o długości: 15,5 km, oddana do użytkowania 24 lipca 2015 r. 

S1 Żywiec - Przybędza (dawniej S69) o długości 6,6 km. Realizowana w podziale na 2 odcinki: 

• Żywiec - węzeł Browar oddana do użytkowania 8 stycznia 2007 r., 
• węzeł Browar - węzeł Przybędza oddany do użytkowania 8 stycznia 2007 r.  

S1 Laliki - granica państwa w Zwardoniu (dawniej S69) o długości 11,3 km. 

Realizowana w podziale na odcinki: 

• Milówka – Szare, oddany do użytkowania 8 stycznia 2007 r. 
• Szare - Laliki - etap I, oddany do użytkowania 5 grudnia 2008 r. 
• Szare - Laliki - etap II, oddany do użytkowania 5 marca 2010 r. 
• Laliki – Zwardoń, oddany do użytkowania 11 grudnia 2008 r. 
• Zwardoń - granica państwa, oddany do użytkowania 16 stycznia 2006 r. 

Droga Bielsko-Biała - granica państwa w Cieszynie przez prawie 10 lat służyła kierowcom jako odcinek drogi ekspresowej S1. 4 sierpnia 2016 r., na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z 19 maja 2016 r. (Dziennik Ustaw RP, poz. 784) zmieniła ona nazwę na S52. Ten odcinek o długości 33,9 km, oddawany był do użytkowania w latach 2005-2007.