Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Zwierzęta potrzebują czasu na przyzwyczajenie się do zbudowanych dla nich przejść. Ułatwiamy im to poprzez odpowiednią aranżację terenu i osłonięcie przed światłami pojazdów. Wzdłuż przejścia i najść na nie, budujemy ekrany przeciwolśnieniowe o wysokości około 3 m, połączone z ogrodzeniem drogi, które ma dodatkowo naprowadzać zwierzęta. Powierzchnia przejścia dla zwierząt obsiana jest trawą i roślinami motylkowymi, obsadzona drzewami i krzewami w formie kęp. Układane są również karpy drzew i głazy, także jako bariera przed przejazdami i niepożądaną penetracją przejść przez ludzi. Takie zagospodarowanie terenu ma za zadanie wabienie zwierząt w otoczenie przejścia, zapewnienie warunków osłonowych dla zwierząt, ułatwiając przekraczanie powierzchni przejścia.

Po wybudowaniu przejść sprawdzamy skuteczność zastosowanych rozwiązań środowiskowych. Do monitoringu przejść dla zwierząt wykorzystujemy najczęściej fotopułapki oraz sprawdzanie tropów. Dane te mogą posłużyć do wykonania dodatkowych działań, na przykład w zakresie zagospodarowania przejścia. Pozwalają też oceniać skuteczność poszczególnych rozwiązań na przyszłość. Dane z monitoringów wskazują, że wiele przejść (zarówno górnych jak i dolnych) jest intensywnie wykorzystywanych. Tym chętniej, im dalej od daty oddania danej trasy do ruchu. Widać to na zdjęciach i filmach, jakie zamieszczamy w mediach społecznościowych.

Na uwagę, ze względu na gabaryty, ilość materiałów wykorzystanych do jego wykonania a także koszt budowy, zasługuje jeden z obiektów inżynierskich wybudowany na odcinku autostrady A4 między Rzeszowem a Dębicą. To przejście górne dla zwierząt dużych (PZGd2 w km 555+685) zlokalizowane w miejscowości Boreczek. Płyta ustroju nośnego PZGd2 ma 119 m długości i 96 m szerokości. Dla porównania, wymiary boiska piłkarskiego wg standardów FIFA to ok. 105 m x 68 m. Do budowy PZGd2 zużyto 23 891 m3 betonu (27% betonu zużytego na wszystkich obiektach na tym odcinku A4) oraz 2 781 475 kg stali (21 % zużytej stali na wszystkich obiektach). Szacunkowy koszt wykonania obiektu to ok. 100 mln zł.

W latach 2014 - 2017 przejście PZGd2 na A4 było objęte monitoringiem wykorzystania przejść dla zwierząt. Podstawową metodą stosowaną podczas badań terenowych była przede wszystkim metoda sczytywania śladów na specjalnie przygotowanej piaszczystej rynnie. W późniejszym okresie prowadziliśmy własne obserwacje w obrębie przejścia za pomocą fotopułapek. Czteroletni monitoring obiektu wykazał, że zwierzęta przystosowały się do obecności przejścia i z dużą częstotliwością z niego korzystały. Najlepsze wyniki widać na przestrzeni ostatnich lat monitoringu.

Najliczniejszymi gatunkami zwierząt zaobserwowanymi w rejonie przejścia były: jeleń, sarna, dzik i lis rudy. Sporadycznie dochodziło do pojawienia się łosia i jenota. Obserwowano również martwego osobnika żmii zygzakowatej i ślady żerowania gryzoni. Istniejący zbiornik wodny po północnej stronie przejścia sprzyjał koncentracji zwierząt poszukujących wodopoju. Wielokrotnie obserwowano również przypadki wypoczywania saren w rejonie rozwiniętej roślinności naturalnej w rejonie przejścia. Stwierdzono też znaczne powierzchnie buchtowisk dzika.

W trakcie realizowanych kontroli wykazano ok. 12-14 szlaków przemieszczeń zwierząt w rejonie korony przejścia, o czym świadczyły widoczne korytarze udeptanej roślinności. Stwierdzano również ślady obecności zwierząt domowych, na co wpływ ma zabudowa po stronie północnej przejścia.

W kolejnych latach, najliczniejszymi gatunkami zwierząt zaobserwowanymi w rejonie przejścia były: jeleń, sarna, lis i dzik. Warto zaznaczyć, że jeleń odznaczał się największą liczebnością w rejonie omawianego przejścia spośród wszystkich obiektów na analizowanym odcinku A4 między Dębicą a Rzeszowem. Równie licznie obserwowano tropy zwierząt udomowionych (pies, kot), mniej licznie występowały bażanty i kuny, sporadycznie dochodziło do pojawień łosia, jenota. Obserwowano również pojedynczego osobnika ropuchy podczas migracji i ślady gryzoni. Wartą odnotowania była wysoka aktywność zwierząt udomowionych – głównie psa. W rejonie przejścia notowano również nie wliczane do analiz tropy drobnych gryzoni i ryjówkokształtnych.

Sczytywanie śladów zwierząt oraz analiza obrazu z fotopułapki pokazują, że zwierzęta zaakceptowały przedmiotowe przejście, co świadczy o dobrze wytypowanej lokalizacji przejścia, w tym jego parametrów i odpowiedniego zagospodarowania przyrodniczego w rejonie najść i korony.

Podobnie jak w latach ubiegłych, istniejący zbiornik wodny po stronie północnej przejścia sprzyja koncentracji zwierząt poszukujących wodopoju. Jest również siedliskiem rozrodu żab z grupy zielonych Pelophylax esculenta complex. Wielokrotnie można było zaobserwować przypadki wypoczywania saren w rejonie rozwiniętej roślinności naturalnej w rejonie przejścia, stwierdzano również nowe powierzchnie buchtowisk dzika. W trakcie realizowanych kontroli wykazano ok. 20 szlaków przemieszczeń zwierząt w rejonie korony przejścia. Co ważne, strefa przejścia nie była intensywnie wykorzystywana przez człowieka. Zauważyć można sporadyczne ślady przemarszu i zasadniczo brak śladów przejazdu urządzeń mechanicznych.

Porównując rok do roku, kiedy prowadzony był monitoring, stwierdziliśmy zwiększenie liczebności większości gatunków wykorzystujących przejście. Dodatkowo zauważalny jest wzrost różnorodności gatunkowej zwierząt stwierdzanych w rejonie przejścia. W przypadku 8 gatunków zanotowano wzrost częstości użytkowania przejścia, przy czym największy dotyczy m.in. bażanta. Kluczowy dla efektywności przejścia jest też wzrost dzika i jelenia oraz częstsze obserwacje łosia w tej lokalizacji. Nieznacznie niższa jest natomiast częstotliwość użytkowania przejścia przez sarnę oraz jenota, co może być związane z częstym pojawianiem się psów wśród zwierząt korzystających z przejścia.