Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Choć kierowcy chcieliby, aby działo się to zdecydowanie szybciej, to od pierwszego pomysłu do oddania drogi do ruchu musi minąć co najmniej 8-10 lat. Jest to czas wypełniony intensywną pracą związaną z przygotowaniem inwestycji, ogłaszaniem postępowań przetargowych, uzyskiwaniem niezbędnych pozwoleń, czy w końcu z samą budową. Tak skomplikowane przedsięwzięcia wymagają efektywnej współpracy wielu instytucji, specjalistycznej wiedzy inżynierskiej i ogromnych nakładów finansowych. Pozyskanie niezbędnych środków jest bowiem kluczowe w procesie realizacji danej inwestycji drogowej. Początek sezonu budowlanego to dobry moment, aby przypomnieć jak ten cykl realizacji dokładnie przebiega.

Czas na start… czyli jak, gdzie i dlaczego?

Cykl realizacji inwestycji drogowej zaczynamy od prac przygotowawczych. Proces złożony i długotrwały, który wymaga ścisłej współpracy urzędów oraz współdziałania z podmiotami zewnętrznymi. To na tym etapie ustalamy korytarz drogi, analizujemy, gdzie i dlaczego będziemy budować nową drogę albo gdzie na pewno nie możemy budować, ponieważ realizowana inwestycja miałaby negatywny wpływ np. na środowisko naturalne. Poniżej opisujemy najważniejsze etapy procesu przygotowania inwestycji drogowej, procesu kluczowego, skomplikowanego i jednocześnie czasochłonnego. Na jego tle przygotowanie projektu budowlanego i wykonawczego oraz prace budowlane są co do zasady etapem stosunkowo krótkim.

Studium korytarzowe (SK) to przejście od pomysłu do pierwszych prac. Jest podstawowym dokumentem projektowym, przedstawiającym nowe, drogowe zamierzenie inwestycyjne. SK jest pierwszym elementem dokumentacji projektowej, określającym lokalizację pasa (korytarza) terenu pod nową drogę z uwzględnieniem regionalnych i lokalnych uwarunkowań geograficznych, przyrodniczych i społecznych. Służy wstępnej ocenie zasadności budowy drogi i pozwala podjąć decyzję o prowadzeniu dalszych prac.

Kolejny krok, którego celem jest doprowadzenie do wskazania konkretnego wariantu przebiegu drogi, to opracowanie Studium techniczno-ekonomiczno-środowiskowego (STEŚ). Obecnie często łączymy opracowanie STEŚ z wykonaniem elementów koncepcji programowej (STEŚ-R), co pozwala skrócić czas przygotowań do realizacji drogi. W tym ostatnim przypadku przeprowadzamy jeden przetarg bez potrzeby ogłaszania drugiego na wykonawcę KP.

STEŚ, jak i I etap STEŚ-R to opracowanie projektowe o charakterze ogólnym. Większość elementów zadania inwestycyjnego ma być szacowanych wstępnie, a tylko ich niewielka liczba jest określana szczegółowo (obiekty drogowe, obiekty inżynierskie i infrastruktury technicznej, urządzenia ochrony środowiska, urządzenia bezpieczeństwa i organizacji ruchu, urządzenia infrastruktury zawiązanej i niezwiązanej z drogą). To etap ważny również dla społeczeństwa, gdyż w trakcie prac projektanci kreślą bardziej szczegółowe warianty przebiegu przyszłej drogi. Organizowane są spotkania informacyjne z mieszkańcami terenów, przez które ma przebiegać droga, a uwagi składane przez lokalną społeczność służą opracowaniu jak najlepszego wariantu przebiegu trasy. Takie spotkania są szczególne ważne, gdy planowana droga przebiega przez tereny zurbanizowane i trudno jest znaleźć rozwiązanie, które pogodzi interes wszystkich zainteresowanych. Możliwe warianty przebiegu trasy analizowane są pod względem technicznym, ekonomicznym i środowiskowym, w tym również pod względem społecznym. Najkorzystniejszy z nich wskazywany jest jako rekomendowany we wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Złożenie wniosku do właściwej miejscowo regionalnej dyrekcji ochrony środowiska jest zwieńczeniem opracowywania STEŚ. W przypadku STEŚ-R złożenie wniosku kończy I etap, a praca nad II etapem toczy się równolegle z uzyskiwaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. To także pozwala skrócić łączny czas przygotowania dokumentacji, gdyż wykonawca odpowiedzialny jest również za przygotowanie elementów Koncepcji Programowej.

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach (DŚU, decyzja środowiskowa) wydawana jest w postępowaniu administracyjnym, podczas którego prowadzone są konsultacje społeczne. W przypadku większości inwestycji drogowych realizowanych przez GDDKiA przed jej wydaniem przeprowadzana jest procedura oceny oddziaływania na środowisko, w ramach której m.in. weryfikowany jest sporządzony wcześniej raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko.

Uzyskanie decyzji środowiskowej umożliwia dokończenie II etapu STEŚ-R, czyli:

• uściślenie zakresu rzeczowego i finansowego przez określenie szczegółowego zakresu rozwiązań geometrycznych dróg, konstrukcji drogowych obiektów inżynierskich, granic terenu zadania inwestycyjnego oraz przedmiaru robót i kosztorysu dla kluczowych elementów przedsięwzięcia,
• określenie wytycznych dla projektu budowlanego,
• sporządzenie analizy wielokryterialnej dla wyboru najkorzystniejszych wariantów technicznych do dalszej realizacji.

Wykonywane są także badania geologiczne dla wskazanego w DŚU przebiegu trasy.

Jeśli przed uzyskaniem DŚU opracowany był tylko „zwykły” STEŚ to kolejnym krokiem jest wykonanie Koncepcji programowej (KP), czyli trochę bardziej rozbudowanego II etapu STEŚ-R. Końcowy efekt pracy projektantów nad KP lub STEŚ-R umożliwia przejście do następnego etapu w cyklu realizacji inwestycji.

Możliwości są dwie

W pierwszej, tradycyjnej, GDDKiA wybiera w przetargu biuro projektowe, którego zadaniem jest opracowanie dokumentacji potrzebnej do złożenia wniosku o wydanie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (ZRID). Oprócz projektu budowalnego opracowywany jest również projekt wykonawczy, a po uzyskaniu decyzji ZRID w odrębnym przetargu wybierany jest wykonawca inwestycji, który zrealizuje ją w terenie.

W drugiej wersji, po odebraniu KP lub STEŚ-R, ogłaszany jest przetarg na wyłonienie wykonawcy inwestycji w systemie Projektuj i buduj. Wykonawca opracowuje potrzebną dokumentację, składa wniosek o wydanie decyzji ZRID, a po jej otrzymaniu rozpoczyna prace w terenie.

Przetarg na wyłonienie wykonawcy inwestycji, w systemie tradycyjnym lub Projektuj i buduj, także rządzi się swoimi prawami. Jest procesem dynamicznym, a czas jego trwania w zależności od wielu często niezależnych od inwestora czynników, może się zmieniać. Roboty budowlane są zwieńczeniem całego procesu i trwają zdecydowanie krócej niż czas potrzebny na przejście od pomysłu do rozpoczęcia prac w terenie.  Trzeba pamiętać, że dla robót budowlanych przewidziana jest w Polsce tzw. przerwa zimowa, która co do zasady trwa od połowy grudnia do połowy marca. Jest to czas, w którym wykonawca zgodnie z kontraktem nie musi prowadzić robót, ale jak warunki pogodowe są sprzyjające, może prace kontynuować. Wielu wykonawców wykorzystuje ten czas, aby nadrobić opóźnienia lub nawet wyprzedzić harmonogram prac.

Głos obywateli

Konsultacje społeczne prowadzone są dwukrotnie. Po raz pierwszy podczas wydawania decyzji środowiskowej. Po raz drugi w trakcie uzgadniania warunków realizacji przedsięwzięcia na etapie ZRID. W procedurach z udziałem społeczeństwa zagwarantowana jest możliwość składania uwag i wniosków, które następnie rozpatruje organ administracyjny (właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska w przypadku DŚU albo wojewoda w przypadku ZRID) oraz odnosi się do nich w wydawanej decyzji lub postanowieniu. W przypadku niezadowolenia z treści wydanych rozstrzygnięć przysługuje odwołanie, a następnie skarga do sądu administracyjnego.

Od 100 do 116 miesięcy

Zakładając optymistyczny wariant, gdy nie ma odwołań od rozstrzygnięć przetargowych lub wydawanych decyzji administracyjnych, a poszczególni wykonawcy pracują sprawnie to na przejście od pomysłu do efektu potrzebujemy minimum 100 miesięcy, czyli osiem lat i cztery miesiące (wariant ze STEŚ-R i realizacją w systemie Projektuj i buduj). Prowadząc inwestycję w systemie tradycyjnym, gdzie wykonawca drogi zajmuje się tylko jej realizacją w terenie, na końcowy efekt czekamy ok. 116 miesięcy, czyli dziewięć lat i osiem miesięcy. W obu przypadkach musimy jeszcze uwzględnić co najmniej dwie przerwy zimowe, czyli dodatkowe sześć miesięcy. Odwołania od rozstrzygnięć przetargów składane przez wykonawców wydłużają cały proces i przesuwają w czasie moment zawarcia umowy.

Na koniec garść statystyk

Obecnie w przygotowaniu jest 106 zadań z Programu Budowy Dróg Krajowych o łącznej długości 2104,9 km oraz 87 obwodnic z Programu budowy 100 obwodnic o łącznej długości 751 km.

Ponadto trzeba podkreślić intensywne prace w zakresie studiów korytarzowych, dla takich inwestycji jak obwodnica wokół Warszawy (w ciągu przyszłych A50 i S50) i drogi ekspresowej S10, połączenie A1 z S7 drogą ekspresową S5 (Nowe Marzy - Ostróda) czy obejście Krakowa do Myślenic na S7.