Każda z 11 cyfr w numerze PESEL ma swoje znaczenie. Można je podzielić następująco:

RRMMDDPPPPK

RR – to 2 ostanie cyfry roku urodzenia,

MM – to miesiąc urodzenia (zapoznaj się z sekcją  "Dlaczego osoby urodzone po 1999 roku mają inne oznaczenie miesiąca urodzenia", która znajduje się poniżej),

DD – to dzień urodzenia,

PPPP – to liczba porządkowa oznaczająca płeć. U kobiety ostatnia cyfra tej liczby jest parzysta (0, 2, 4, 6, 8), a u mężczyzny - nieparzysta (1, 3, 5, 7, 9),

K – to cyfra kontrolna.

Przykład: PESEL 810203PPP6K należy do kobiety, która urodziła się 3 lutego 1981 roku, a PESEL 761115PPP3K - do mężczyzny, który urodził się 15 listopada 1976 roku.

W 3 prostych krokach opiszemy poniżej, w jaki sposób można obliczyć cyfrę kontrolną w numerze PESEL. Jako przykład posłuży nam numer 0207080362.

1. Pomnóż każdą cyfrę z numeru PESEL przez odpowiednią wagę: 1-3-7-9-1-3-7-9-1-3.

   0 * 1 = 0
   2 * 3 = 6 
   0 * 7 = 0
   7 * 9 = 63
   0 * 1 = 0
   8 * 3 = 24 
   0 * 7 = 0
   3 * 9 = 27
   6 * 1 = 6
   2 * 3 = 6

2. Dodaj do siebie otrzymane wyniki. Uwaga, jeśli w trakcie mnożenia otrzymasz liczbę dwucyfrową, należy dodać tylko ostatnią cyfrę (na przykład zamiast 63 dodaj 3).
   0 + 6 + 0 + 3 + 0 + 4 + 0 + 7 +6 + 6 = 32
3. Odejmij uzyskany wynik od 10. Uwaga: jeśli w trakcie dodawania otrzymasz liczbę dwucyfrową, należy odjąć tylko ostatnią cyfrę (na przykład zamiast 32 odejmij 2). Cyfra, która uzyskasz, to cyfra kontrolna. 10 - 2 = 8
   pełny numer PESEL: 02070803628

Aby odróżnić od siebie numery PESEL z różnych stuleci, przyjęto następującą metodę oznaczania miesiąca urodzenia:

 

Miesiąc	Stulecie
	1800-1899	1900-1999	2000-2099	2100-2199	2200-2299
Styczeń	81	01	21	41	61
Luty	82	02	22	42	62
Marzec	83	03	23	43	63
Kwiecień	84	04	24	44	64
Maj	85	05	25	45	65
Czerwiec	86	06	26	46	66
Lipiec	87	07	27	47	67
Sierpień	88	08	28	48	68
Wrzesień	89	09	29	49	69
Październik	90	10	30	50	70
Listopad	91	11	31	51	71
Grudzień	92	12	32	52	72

 

Dlatego osoba urodzona 12 stycznia 1914 roku będzie miała PESEL 140112PPPPK, a osoba urodzona 12 stycznia 2014 roku – 142112PPPPK. Dzięki tej metodzie dwie różne osoby na pewno nie będą posiadały tego samego numeru PESEL w tym samym czasie.

Numer PESEL nadaje Minister właściwy do spraw informatyzacji.

Nadanie numeru PESEL następuje z urzędu (to znaczy automatycznie) lub na wniosek osoby.

Numer PESEL nadawany jest z urzędu w następujących sytuacjach:

• przez polski urząd stanu cywilnego przy sporządzaniu aktu urodzenia dla dziecka urodzonego na terytorium Polski. Dotyczy to dzieci obywateli polskich, obywateli Unii Europejskiej i członków ich rodzin, którzy mieszkają w Polsce, w związku z tym, że uzyskali prawo stałego pobytu oraz cudzoziemców, którzy uzyskali:
  • prawo stałego pobytu lub zezwolenie na pobyt stały,
  • zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
  • status uchodźcy, ochronę uzupełniającą albo azyl,
  • zgodę na pobyt tolerowany,
  • ochronę czasową,
  • zgodę na pobyt ze względów humanitarnych,
• przez urząd gminy przy zameldowaniu na pobyt stały lub czasowy – dla obywateli Polski, którzy nie mają numeru PESEL,
• przez urząd gminy przy ubieganiu się o dowód osobisty – dla obywateli Polski, którzy mieszkają za granicą i nie mają numeru PESEL,
• przez krajowy urząd paszportowy przy ubieganiu się o paszport – dla obywateli Polski, którzy mieszkają za granicą i nie mają numeru PESEL,
• przez konsula RP przy ubieganiu się o paszport – dla obywateli Polski, którzy mieszkają za granicą, nie mają numeru PESEL i składają wniosek o wydanie paszportu w konsulacie.

Cudzoziemcy również mogą dostać numer PESEL z urzędu. Aby dowiedzieć się więcej na ten temat, zapoznaj się z usługą Uzyskaj numer PESEL (dla cudzoziemców).

W innych przypadkach numer PESEL można dostać na wniosek:

• taki wniosek należy złożyć w urzędzie gminy, który dokonał zameldowania na pobyt czasowy, a w przypadku braku miejsca zameldowania - w urzędzie gminy, na terenie którego znajduje się siedziba pracodawcy. W innych przypadkach – w urzędzie dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy,
• osoba lub jej przedstawiciel ustawowy składa umotywowany pisemny wniosek wraz z dokumentami potwierdzającymi dane we wniosku (na przykład: paszport, akty stanu cywilnego) do właściwego urzędu. We wniosku należy podać faktyczną podstawę prawną, z której wynika obowiązek posiadania numeru PESEL. W przypadku, gdy jakiś urząd (na przykład: ZUS czy Urząd Skarbowy) wymaga podania numeru PESEL, to powinien wskazać również przepis prawa, z którego wynika obowiązek posiadania tego numeru.

• Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz. U. z 2015 r. poz. 388)
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 4 stycznia 2012 r. w sprawie nadania lub zmiany numeru PESEL (Dz. U. z 2015 r. poz. 1984)